Recenzje

Książka Turystyka kulturowa. Spojrzenie geograficzne  
pod redakcją prof. Andrzeja Krawczyka  
wydana została przez Uniwersytet Warszawski w pierwszym tomie „Geografii Turyzmu” (Warszawa 2008). To jedna z czterech pierwszych książek na temat turystyki kulturowej, które do tej pory ukazały się w Polsce [1]. Napisana została przez 11 pracowników, doktorantów i absolwentów Wydziału Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW. Składa się z dwóch części: pierwsza zawiera aspekty teoretyczne turystyki kulturowej (składają się na nią trzy artykuły), a druga przykłady empiryczne (sześć artykułów). Książka liczy 252 strony (składają się na nie teksty, fotografie, tabele i ryciny). Skierowana została w głównej mierze do badaczy i studentów związanych z geografią turyzmu.
Celem, którym przyświecał autorom publikacji było (informacja pochodzi z okładki książki) „wykazanie, iż turystyka kulturowa jest nie tylko ważnym segmentem szeroko rozumianej turystyki, ale że jest również wewnętrznie zróżnicowana i podlega – podobnie jak i kultura – ciągłym zmianom”. Ponadto autorzy chcieli ukazać rolę turystyki kulturowej we współczesnym świecie.
Za główny i wprowadzający w tematykę całej publikacji uznać należy artykuł Andrzeja Kowalczyka pt.: Współczesna turystyka kulturowa- między tradycją a nowoczesnością, w którym autor pisze m.in. o miejscu turystyki kulturowej w systemie potrzeb człowieka, o krajobrazie kulturowym oraz ewolucji form turystyki kulturowej od starożytności po współczesność. Pisząc o formach autor trafnie stwierdza, że za „matkę” wszystkich form turystyki związanej z szeroko rozumiana kulturą należy uznać turystykę pielgrzymkową. Dokonuje też umownego podziału na „starą” i nową” turystykę kulturową. W przypadku współczesnych form wymienianych przez autora spore wątpliwości budzi jednak wyróżnienie turystyki erotycznej.
„Wyobraźmy sobie, że na świecie nie ma turystów” – tak zaczyna się drugi artykuł w książce, napisany przez Mikołaja Madurowicza i zatytułowany Kto jest turystą w przestrzeni miasta? Poszukiwania badawcze. Jest to bardzo wartościowy artykuł na temat miejskiej turystyki kulturowej, w którym autor zastanawia się m.in. nad kwestią tego, kto jest turystą miejskim, a kto jedynie turystą w mieście, kiedy mieszkaniec staje się turystą we własnym mieście oraz jak może wyglądać idealnie miasto, będące wspólnym miastem mieszkańców i turystów. Dla czytelnika niezrozumiały jest jednak podział na dwa typy turystów miejskich: teoretycznego i wątpliwego – autor nie wyjaśnia tego zagadnienia do końca. Ciekawym pomysłem autora było zamieszczenie na końcu książki listu z książki Niewidzialne miasto Ilato Calvino.
Część książki zawierającą aspekty teoretyczne zamyka artykuł Joanny Przybyś pt. Dylematy wiejskiej turystyki kulturowej. Autorka w ciekawy sposób pisze na temat kultury wsi jako zasobu turystycznego, miejscu i znaczeniu kultury ludowej we współczesnej Polsce, mechanizmach i konsekwencjach tworzenia walorów turystycznych na bazie zasobów kulturowych, motywacjach turystów podejmujących tę właśnie formę turystyki kulturowej oraz oczekiwaniach i cechach wiejskiej społeczności lokalnej, które wpływają na rozwój turystyki kulturowej. We wprowadzeniu do artykułu autorka podaje definicję turystyki kulturowej, zgodnie z którą może ona objąć „wszystkie formy kontaktu (także nieuświadomionego) z wszelkimi przejawami kultury, mającymi miejsce podczas podróży” – nie można z tą definicją do końca się zgodzić, albowiem w przypadku turystyki kulturowej kontakt z kulturą powinien mieć charakter jak najbardziej uświadomiony.
Przykłady empiryczne związane z turystyką kulturową zawarte zostały w książce w następujących artykułach (odnoszących się już w dużej mierze do geografii turyzmu) autorstwa: Małgorzaty Durydiwki pt. Walory kulturowe obszarów wiejskich w Polsce i ich wykorzystanie w promocji turystycznej(na przykładach powiatów gorlickiego i sokólskiego) , Sylwii Kulczyk pt. Znaczenie czynników kulturowych dla rozwoju ekoturystyki na przykładzie Wielkich Jezior Mazurskich, Macieja Jędrusika pt. Kilka aspektów turystyki kulinarnej w tropikalnej Oceanii , Marty Derek pt. Turystyka kulturowa a rozwój gospodarczy, czyli: czy Frombork żyje z turystyki?, Magdaleny Górczyńskiej pt. Rewaloryzacja przestrzeni miejskiej a rozwój turystyki kulturowej na przykładzie miasta Cork (Republika Irlandii) oraz Dominiki Borówki, Elwiry Mazurkiewicz i Pauliny Okoń pt. Wpływ turystyki kulturowej na rozwój lokalny – rozważania na przykładzie miasta i gminy Pułtusk.
Książka wydana pod red. prof. Andrzeja Kowalczyka jest pozycją dość nietypową, zważywszy na fakt, że turystyka kulturowa bardziej kojarzy się z naukami humanistycznymi, aniżeli z geografią turyzmu. Niemniej jednak, zgodnie z zamierzeniem autorów wzbudza także zainteresowanie osób zajmujących się tą dziedziną na płaszczyznach innych aniżeli nauki geograficzne. Pozycja warta polecenia.

Karolina Buczkowska