Itinerarium

Tadeusz Jędrysiak, Izabela Wyszowska 

Wietnam Południowy 
Dawny Sajgon, delta rzeki Mekong, Tay Ninh - państwo kościelne kaodaistów i jedna ze świętych - Maria Skłodowska-Curie oraz słynne partyzanckie tunele - symbol Viet Congu

Wietnam ma powierzchnię podobną do Polski (331 tys. km kw.), ale od Hanoi, obecnej stolicy Wietnamu, dzieli od Ho Chi Minh, dawnego Sajgonu, ponad 1500 km. Ze względu na swoją długość w Wietnamie wyróżnia się kilka stref klimatycznych. To rozciągnięcie zdecydowało także o różnorodności kulturowej, co prawda ok. 85% mieszkańców to Wietnamczycy, ale wyróżnia się tu także aż 53 mniejszości narodowe, które posiadają własne języki, tradycje i obyczaje. Podobnie jest z religią. Wietnam ze swą prastarą tradycją, burzliwą historią, egzotyką i mieszanką kulturową ma do zaoferowania turystom mnóstwo atrakcji.
W 1975 r. zakończyła się wojna wietnamska, w której po przeciwnych stronach walczyły komunistyczna Demokratyczna Republika Wietnamu (Wietnam Północny), wspierana głównie przez Związek Radziecki i Republika Wietnamu wspierana przez Stany Zjednoczone. Powstała jedna Socjalistyczna Republika Wietnamu. W tym roku także Sajgon otrzymał nową nazwę Ho Chi Minh City od imienia wodza Komunistycznej Partii Indochin i prezydenta Demokratycznej Republiki Wietnamu. Ho Chi Minh to największe i zarazem najludniejsze miasto Wietnamu, mieszka w nim 8,5 miliona ludzi, z których większość spędza dzień na ulicy. Warto pamiętać, że Sajgon był dawną kolonią francuską, do 1975 r. pełnił rolę stolicy kraju, z osady rybackiej szybko przemieniła się w ważny ośrodek gospodarczy.
W czasach panowania Francuzów Sajgon był perłą Orientu. Spacerując przez miasto mija się kolonialne dzielnice pełne dawnych francuskich posiadłości. Po czasach obecności francuskich kolonizatorów wiele budynków pozostało w opłakanym stanie. Historia Sajgonu to także długie lata wojny i okupacji amerykańskiej. Wietnam był poligonem wojskowym USA z dywizjami kawalerii konnej, artyleriami oraz helikopterami.
Sajgon w porównaniu do Hanoi ma specyficzny klimat. Obecnie wszechobecne skutery nadają klimat miastu, niesamowity ruch uliczny. Mieszkańcy poruszają się nimi swobodnie, we wszelkich możliwych kierunkach. Ten widok najczęściej przeraża turystów, którzy nie potrafią odnaleźć się w takim "sajgonie". Miasto tętni życiem przez całą dobę. Można śmiało powiedzieć, że miasto nie śpi.

Do najciekawszych atrakcji miasta Ho Chi Minh należy zaliczyć:

Gmach opery (teatr miejski)
Budynek był wzorowany na paryskim Petit Palais - jest doskonałym przykładem architektury kolonialnej. Kiedy Francja wycofała się z Wietnamu na podstawie Porozumienia Genewskiego w 1956 roku budynek opery przekształcono na siedzibę senatu i zmieniono w nim wystrój. Po 1975 roku (Zjednoczenie Południowego i Północnego Wietnamu) budynek odzyskał pierwotny wystrój i funkcję.

Poczta główna
Zaprojektowana przez Gustava Eiffel’a w XIX wieku, nadal jest urzędem pocztowym. Ma konstrukcję stalową i powstał gdy Wietnam był kolonią i częścią tzw. Indochin Francuskich.
Budynek poczty łączy w sobie cechy typowe dla architektury gotyckiej, renesansowej oraz francuskiej architektury kolonialnej. Wspaniałe, bogate zdobione meble, podłoga wyłożona wzorzystymi kaflami, imponująca przestrzeń i wysoki sufit zwieńczony sklepieniem kolebkowym

Pagoda Nefrytowego Cesarza.
Jest to jeden z najstarszych budynków w mieście i jedna z największych atrakcji turystycznych Ho Chi Minh. Stare budki telefoniczne zostały przerobione na bankomaty. Ściany zdobią mapy Azji Południowo-Wschodniej i Sajgonu. Na głównej ścianie portret Ho Chi Minha przypomina on odwiedzającym o historii Wietnamu.

Katedra Saigon Notre-Dame
Katedra Notre Dame została wybudowana w XIX w. przez Francuzów. Budynek katedry wygląda imponująco z 40 metrowymi wieżami, przed katedrą figura Maryi.

Pałac Niepodległości (Pałac Zjednoczenia)
Pałac Niepodległości był demonstracją siły niepodległego Wietnamu, ale po upadku Sajgonu zburzono go i na jego miejscu postawiono Pałac Zjednoczenia. W latach 70.XX w. budynek był domem i miejscem pracy prezydenta Wietnamu Południowego. W dniu 30 kwietnia 1975 r. czołg Wietnamu Północnego wjechał na teren pałacu - wydarzenie to stało się symbolem upadku opozycji.

Delta Mekongu
Będąc w Ho Chi Minh City koniecznie trzeba wybrać się do Delty Mekongu, tego miejsca nie można pominąć. Rzeka Mekong nazywana jest Matką Wszystkich Rzek i Wielką Rzeką. Rzeka płynie przez terytorium sześciu państw (niektórym z nich wyznacza granice). Odgrywa bardzo ważną rolę w życiu około 100 milionów ludzi należących do prawie 100 grup etnicznych. Rocznie w wodach Mekongu poławia się do 1,3 miliona ton ryb, czyli aż cztery razy więcej niż w Morzu Północnym. Mekong ma około 4500 km długości i jest najdłuższą rzeką w południowo-wschodniej Azji. Źródło tej rzeki znajduje się w Himalajach na Wyżynie Tybetańskiej, najpierw płynie przez Chiny (na kraj ten przypada prawie połowa jej długości - nosi ona nazwę Lancang Jiang), płynąc dalej wyznacza granice pomiędzy Laosem a Birmą i Laosem a Tajlandią. W Kambodży dzieli się na dwa główne ramiona, a następnie przecina południowy Wietnam i rozległą deltą (dziewięcioma odnogami) uchodzi do Morza Południowochińskiego Delta Mekongu to region w południowym Wietnamie o powierzchni prawie 40 tysięcy kilometrów kwadratowych, rozciąga się na terenie 13 wietnamskich prowincji i jest miejscem pracy i domem dla ponad 17 milionów ludzi. Mekong posiada drugą, co do wielkości deltę na świecie. Tworzy ją labirynt rzecznych odnóg, kanałów i jezior oplatających jak smok małe skrawki lądu i wyspy, na których żyją ludzie zajmujący się głownie rybołówstwem i uprawą ryżu. Panuje tu tropikalny klimat charakteryzujący się wysokimi temperaturami, obfitymi deszczami i znaczną wilgotnością powietrza. Mekong w Wietnamie nazywany jest Rzeką Dziewięciu Smoków. Delta Mekongu to bardzo urokliwe miejsce dlatego przybywają tu turyści z całego świata. Statki i łodzie wypełnione turystami widać tu na każdym kroku. Życie toczy się wokół rzeki.

Tunele Cu Chi
Około 70 km od Ho Chi Minh, dawnego Sajgonu, znajduje się system tunelów wykorzystywanych przez Wietnamczyków przeciwko armii USA. Ich pierwotna długość sięgała ponad 200 km, a do dziś zachowało się 120 km. Cu Chi powstały w latach 40. XX w., podczas wojny wietnamsko-francuskiej. W latach 60. XX w., podczas wojny z Amerykanami sieć została rozbudowana i aktywnie wykorzystywana przez Viet Cong. Tunele były jednym z czynników decydujących o zwycięstwie komunistycznej Północy nad armią USA - chroniły przed bombardowaniami i służyły jako szlaki komunikacyjne. Znajdowały się tam szpitale, kuchnie, sypialnie, sale konferencyjne i arsenały broni. Wejścia do tuneli były świetnie zamaskowane i trzeba było wytrawnego oka, aby je odnaleźć. Tunele były na tyle niskie, że nie można się w nich było wyprostować. Korytarze były pełne zakrętów, aby wróg nie widział, co jest przed nim. Partyzanci Viet Congu oczekiwali ukryci w wejściach do tuneli na amerykańskie transporty, detonując w odpowiedniej chwili przygotowane ładunki wybuchowe. Wielu amerykańskich żołnierzy odnosiło rany nie w trakcie walk, ale wpadając w wymyślne pułapki ustawiane przez Wietnamczyków. Tunele Cu Chi są do dzisiaj symbolem oporu komunistów wietnamskich przeciwko Stanom Zjednoczonym. Wietnamczycy z tuneli Cu Chi utworzyli ciekawą ale czasami tragiczną atrakcję turystyczną. Na tym terenie bowiem Wietnamczycy pokazują jakimi wymyślnymi sposobami zabijali amerykańskich żołnierzy. W tej dziesięcioletniej wojnie wietnamskiej, która trwała w latach 1964-1975, straciło życie około trzech milionów ludzi, w tym 58 tysięcy amerykańskich żołnierzy.

Tay Ninh - państwo kościelne kaodaistów - najmłodszej religii świata i jedna z jej świętych - Maria Skłodowska-Curie!

Państwo kościelne kaodaistów jest położone na terenie południowego Wietnamu, w pobliżu granicy z Kambodżą w miejscowości Tay Ninh, niewielkiego miasteczka położonego ok 100 km od Ho Chi Minh (dawny Sajgon). Tay Ninh jest światową stolicą kaodaizmu, monoteistycznej religii wietnamskiej, której nazwa pochodzi od imienia Boga Cao Dai, co oznacza "Najwyższego Pana". W tym mieście także znajduje się główna, wspaniała świątynia kaodaizmu, porównywalna do Bazyliki św. Piotra w Watykanie.Hierarchia i struktura kościoła kaodaistycznego podobna jest nieco do kościoła katolickiego. Na czele państwa stoi papież, któremu podlegają kardynałowie, biskupi i księża. Za papieżem w hierarchii stoi trzech kardynałów cenzorów, każdy odpowiada za jeden z odłamów religii, następnie jest dziewięciu kardynałów, 27 arcybiskupów i 81 biskupów.
Kaodaizm podkreśla równość pomiędzy kobietami i mężczyznami zarówno w życiu świeckim jak i duchowym, choć dwie najwyższe funkcje w kościele - papieża i kardynała piastować mogą wyłącznie mężczyźni. Kapłani jednej i drugiej płci nie muszą przestrzegać celibatu. Wyznawcy kaodaizmu są wegetarianami i pacyfistami.
W całym Wietnamie powstało do dziś około tysiąca mniej okazałych świątyń. Obecnie na całym świecie jest około 10 milionów wyznawców tej religii. Najwięcej bo prawie 90% wyznawców kaodaizmu mieszka nad rzeką Mekong. Oprócz Wietnamu i w indochińskich państwach - Laosie i Kambodży wyznawcy tej religii zamieszkują we Francji i Stanach Zjednoczonych. Są to głównie wietnamscy emigranci. Religię kaodaizm uważa się za największą zapoczątkowaną w Wietnamie. Jest ona trzecią co do wielkości religią w Wietnamie po buddyzmie i rzymskim katolicyzmie. Wyznawcy tej religii uważają, że czerpią wszystko co najlepsze ze wszystkich światowych religii. Obecnie świątynia kaodaizmów w Tay Ninh jest jedną z atrakcji turystyki religijnej i jednym z najczęściej fotografowanych obiektów w Wietnamie. Przybywają tu dziesiątki tysięcy turystów, pielgrzymów i wiernych aby modlić się lub podziwiać imponujące sklepienie świątyni, wibrujące kolory i egzotyczne nabożeństwa.
Założycielem kaodaizmu był Wietnamczyk Ngo Van Chieu urzędnik kolonialny francuskiej administracji. W latach 1919-1923 Ngo Van Chieu z pasją oddawał się uczestniczeniu w seansach spirytystycznych. Podczas jednego z takich seansów w 1926 r. doznał objawienia. Ukazał mu się Bóg Cao Dao, od którego później została zaczerpnięta nazwa religii. Kaodaizm opiera się na kulcie Istoty Najwyższej - Boga Cao Dao i duchów wielkich ludzi. Religia ta jest w założeniu religią narodowo-państwową o tendencjach uniwersalistycznych. Kaodaizm jest religią synkretyczną co oznacza, że łączy elementy buddyzmu, chrześcijaństwa, konfucjanizmu, taoizmu, świeckiej filozofii, a w mniejszym stopniu również islamu i judaizmu. Synkretyzm religijny jest przemieszaniem się ze sobą tradycji, religii i filozofii różnych kultur i narodów. Kaodaiści twierdzą, że: judaizm był pąkiem, chrześcijaństwo - kwiatem, natomiast kaodaizm jest owocem wiary i najwyższym etapem objawienia.Wierni wierzą, że Najwyższa Istota jest źródłem wszystkich religii, które powinny być zjednoczone w jednej wierze. Kaodaizm głosi braterstwo ludów i wiarę w reinkarnację dusz. Religia ta przestrzega podstawową zasadę społeczeństwa: wypełniać obowiązki wobec siebie, rodziny, kraju, istot żywych i przyrody, unikać zła, żyć w zgodzie z naturą (roślinami, zwierzętami, ludźmi), uniknąć niepotrzebnego marnotrawienia jedzenia czy przestrzegać pięciu zasad: nie zabijaj, nie kradnij, nie cudzołóż, nie upijaj się, "nie grzesz słowem". Religia też zachęca do wegetarianizmu - co najmniej dziesięć dni w miesiącu, dzięki temu mamy oczyścić swoje ciało oraz ducha [Radziwiłł 2016].
W 1934 r. w niecałe 10 lat od chwili powstania tej religii liczba wyznawców liczyła około 300 tysięcy. Symbolem religii jest boskie oko wpisane w trójkąt. Takie wszystko widzące boskie oko, które zobaczył założyciel religii symbolizuje władzę i mądrość. Oko wpisane w trójkąt pojawia się zawsze na świątyniach kaodaistów oraz na domach jej wyznawców. Praktyki religijne kaodaistów obejmują modlitwę, przestrzeganie nakazów moralnych oraz uczestnictwo w seansach spirytystycznych w głównej świątyni w Tai Ninh.
Świątynia w Tai Ninh wybudowana została w latach 1933-1955 ma długość 140 m i 40 m szerokości. Wieże świątyni symbolizują największe religie, z których kaodaizm czerpie inspiracje. Pod względem architektonicznym główna świątynia to po części kościół, a po części pagoda, wypełniona po brzegi ozdobnymi, bajecznie kolorowymi bębnami i gongami, posągami świętych, figurami i wielobarwnymi symbolami różnych religii z całego świata. Na terenie wokół świątyni znajdują się dormitoria i kuchnie, liceum, szpital, ogrody i trasy do procesji. Wierni i turyści przed wejściem do świątyni zdejmują obuwie. We wnętrzu świątyni główne miejsce zajmuje ołtarz główny nad którym znajduje się symbol religii - oko na tle błękitnego globu. We wnętrzu dominują ozdoby z kwiatów oraz w dwóch rzędach kolumn wiją się biało-czarno-czerwone smoki.
W głównej świątyni znajdują się posągi Buddy, Jezusa Chrystusa i Konfucjusza, bowiem religia ta czerpie z ich nauk. Ciekawostką jest fakt, że świętym w tej religii może zostać każdy człowiek, który wniesie duchową czy intelektualną moc do świata. Być może zaliczeni w poczet świętych różni ludzie mają związek z duchami, jakie ukazywały się kaodaistycznym duchownym podczas seansów spirytualistycznych by przekazać mądrość i wskazówki. Wśród świętych, zwanych także Wielkimi Natchnionymi można znaleźć pisarzy, polityków, uczonych: Wiktora Hugo (1802-1885), Williama Szekspira (1564-1616), Lwa Tołstoja (1828-1910), Marka Twaina (1835-1910), poety wietnamskiego Nguyen Binh Khiema (1491-1585), a także polityków: Sun-Yat-sena (1866-1925) - twórcę nowoczesnych i demokratycznych Chin, prezydenta USA Thomasa Jeffersona (1743-1826) - jednego z autorów Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych, Napoleona Bonaparte (1769-1821), premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla (1874-1965) - laureata literackiej Nagrody Nobla, cesarza Rzymu Juliusza Cezara (100-44 r. p.n.e.) - wodza, dyktatora i pisarza, Włodzimierza Lenina (1870-1924) - twórcę totalitarnego państwa sowieckiego, a także brytyjskiego komika Charlie Chaplina (1889-1977) - aktora i reżysera okresu kina niemego. Na liście świętych kaodaistów znajduje się Kartezjusz (1596-1650) - francuski filozof, matematyk i fizyk, jeden z najwybitniejszych uczonych XVII w., uznawany za ojca filozofii nowożytnej, Ludwik Pasteur (1822-1849) - chemik i prekursor mikrobiologii, a także Joanna d’Arc (1412-1431) - francuska bohaterka narodowa, święta Kościoła katolickiego.

Maria Skłodowska-Curie (1867-1934) trafiła także do panteonu świętych tej egzotycznej religii, choć ochrzczona w Warszawie, później sama w Boga nie wierzyła. Jedni twierdzą, że była ateistką, inni agnostyczką. Zaliczona została jako Wielka Natchniona - święta kaodaizmu. Ta wybitna Polka znalazła się w tym gronie dzięki swoim odkryciom w dziedzinie fizyki i chemii.

Nabożeństwa kaodaistów w świątyni odbywają się cztery razy dziennie: o godzinie 6.00, 12.00, 18.00 i 24.00, trwają około 30 minut. Nabożeństwo w świątyni prowadzi zazwyczaj kilku kapłanów ubranych w żółte, czerwone i niebieskie szaty. Czerwony kolor symbolizuje hinduizm, buddyzm i islam, niebieski - chrześcijaństwo, a kolor żółty - taoizm i konfucjanizm. Na głowach kapłani maja bardzo skomplikowane nakrycia. Po środku świątyni pochyleni wierni ubrani na biało, modlą się w rytm bębna z towarzyszeniem kilku instrumentów strunowych. Podczas nabożeństwa bardzo ważną rolę odgrywa muzyka i śpiewy mające pomóc w duchowej medytacji. Kobiety w świątyni w czasie nabożeństwa stoją z jednej strony, mężczyźni z drugiej. Wszyscy ustawiają się w idealnie równych rzędach. Gong to sygnał do klęknięcia, skłonu, splecenia rąk. Przy wejściach do świątyni porządku pilnują "strażnicy" (również kobiety), których można rozpoznać po charakterystycznych opaskach noszonych na ramieniu. Codziennie na południowe nabożeństwo zjeżdżają się turyści, którzy są serdecznie zapraszani do oglądania nabożeństwa ale nie mogą w nich uczestniczyć. Dla nich wyznaczone jest miejsce do obserwacji na balkonach umieszczonych na całej długości świątyni. Największy rozkwit kaodaizmu miał miejsce w latach 60. XX w. Trzeba pamiętać, że Wietnam w latach 1858-1954 był pod panowaniem francuskim. W komunistycznym Wietnamie kaodaizm był praktycznie zablokowany i prześladowany. Kapłańska hierarchia została rozwiązana. Dopiero w 1997 r. władze wietnamskie oficjalnie uznały tę religię za legalną. Obecnie kaodaizm jest tolerowany przez władze Wietnamu, a jego świątynie przyciągają turystów ze wszystkich stron świata i są jedną z ciekawszych trakcji turystycznych.

Bibliografia
Dopierała K. [2015], Tajlandia, Kambodża. Laos, Wietnam. Słodko-pikantne Indochiny, Wydawca Bezdroża, Gliwice.Eller J. D. [2014], Introducing Anthropology of Religion: Culture to the Ultimate, Routledge,Radziwiłł A. [2016], "Postępować jak Kreteńczyk" - Kaodaizm, http://www.polska-azja.pl/,

Ho Chi Minh City – budynek ratusza	gmach opery - główny teatr miejski	główne wejście do poczty	gigantyczna stalowa konstrukcja hali poczty zaprojektowana przez Gustave Eiffel’a.
katedra Notre Dame	współczesne wieżowce	Pagoda Nefrytowego Cesarza
Pałac Niepodległości	ruch uliczny w centrum miasta	tysiące, tysiące motocykli	wieczorny ruch uliczny
Delta Mekongu
Delta Mekongu	Cu Chi – plan podziemnych tuneli		zamaskowane wejście do tunelu
wejście do tunelu		pułapki zastawiane na Amerykanów.	bomby używane przez Amerykanów w czasie wojny
zamaskowane wejście do tunelu w dżungli			amerykański czołg z okresu wojny
Tay Ninh - główna świątynia kaodaistów	pięknie utrzymane tereny przyświątynne	główny ołtarz w świątyni, kula ziemska i boskie oko	we wnętrzu świątyni namalowane azjatyckie smoki i kwiaty lotosu
procesja kapłanów i wiernych do głównego ołtarza	widok na główny ołtarz świątyni, wierni w czasie nabożeństwa	kapłan przygotowujący się do nabożeństwa	prywatna modlitwa przed nabożeństwem
widok z balkonu w trakcie nabożeństwa w świątyni	modlący się wierny religii w świątyni	kapłan kaodaista w charakterystycznym stroju	flaga państwa kościelnego kaodaizmu

Źródło fotografii: Tadeusz Jędrysiak