|
Izabela Wyszowska, Tadeusz Jędrysiak
Hola - odpust prawosławny św. Antoniego Peczerskiego i najpiękniejszy polski jarmark - wielkie święto dla miłośników folkloru i kultury pogranicza
W ostatnią niedzielę lipca bieżącego roku we wsi Hola odbył się tradycyjny, już XXII Jarmark Holeński,
związany z dorocznymi uroczystościami święta patrona miejscowej cerkwi prawosławnej - św. Antoniego
Peczerskiego*. W Kościele prawosławnym postać Antoniego Peczerskiego, świętego mnicha i pustelnika,
uznaje się za prekursora pustelniczego życia zakonnego na ziemiach Rusi. Od wielu lat nieodłącznym elementem
uroczystości religijnych jest kiermasz prac artystów ludowych oraz występy zespołów m.in. z Podlasia,
Ziemi Chełmskiej i Ukrainy.
Hola jest niewielką historyczną wsią poleską, założoną w XVI w., leżącą na terenie gminy Stary Brus,
w powiecie włodawskim, położoną w pobliżu Poleskiego Parku Narodowego i Sobiborskiego Parku Krajobrazowego,
nieopodal granicy z Ukrainą. Holę uważa się za miejsce magiczne, przyciąga bowiem corocznie tłumy ludzi
dzięki swojemu położeniu, wierze prawosławnej, wielokulturowości i historii, która kształtowała się przez
wieki przez żyjące na tych ziemiach od pokoleń społeczności polskie, ukraińskie czy żydowskie.
We wsi Hola znajduje się wspomniana wyżej jedna z najpiękniejszych na Lubelszczyźnie drewnianych cerkwi
p.w. św. Antoniego Peczerskiego i św. Męczennicy Paraskiewy. Pierwsza świątynia prawosławna w Holi spłonęła
podczas najazdu Szwedów, następną wybudowaną na początku XVIII w. później sukcesywnie powiększano i remontowano.
Jest budowlą orientowaną, drewnianą o konstrukcji zrębowej, na podwalinach, oszalowaną, wewnątrz i na
zewnątrz wzmocnioną lisicami. Zbudowana została na rzucie prostokąta, od północy i południa do nawy przylegają
prostokątne zakrystia i skarbiec, od zachodu babiniec. W latach 1915-1924, po ucieczce ludności prawosławnej,
cerkiew została zamknięta. W 1923 r. przekształcono ją na świątynię neounicką**, a w 1925 r. została
tu utworzona pierwsza na Podlasiu parafia neounicka. Podczas II wojny światowej reaktywowano parafię
prawosławną. Cerkiew zamknięto w następstwie akcji ,,Wisła" w czerwcu 1947 r., a otwarto ponownie sześć
lat później jako filię parafii prawosławnej Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Horostycie. W latach 2010-
2014 cerkiew przeszła gruntowny remont (wymiana fundamentów, nowe oszalowanie, stolarka okienna i drzwiowa,
więźba dachowa) i została ponownie konsekrowana. Nabożeństwa odbywają się w niej dwa razy w miesiącu.
Natomiast co roku, w końcu lipca (w dzień św. Antoniego Peczerskiego) odprawiana jest tu Święta Liturgia,
która tego dnia ma wyjątkowo uroczystą oprawę. W holańskim święcie uczestniczą prawosławni z okolicy,
ale także dawni mieszkańcy okolicznych miejscowości wysiedleni przed kilkudziesięciu laty na Ukrainę
oraz na północne ziemie polskie. Uczestnicy religijnych uroczystości w cerkwi, nie tylko mają okazję
podziwiać w tym dniu piękno liturgii prawosławnej ale także posłuchać śpiewu polifonicznego***.
Po skończonej liturgii i procesji wokół cerkwi rozpoczyna się Jarmark Holeński, który z roku na
rok staje się coraz większą atrakcją turystyczną w regionie. Odbywa się on na terenie położonego tuż
obok cerkwi Skansenu Kultury Materialnej Chełmszczyzny i Podlasia. Skansen we wsi Hola został
utworzony przez Alinę i Tadeusza Karabowiczów w 1985 r. Dzięki nim powstał niecodzienny ośrodek kultury
pogranicza. Skansen prowadzony jest społecznie. Liczba obiektów na jego terenie jest niewielka. Spośród
nich centralne miejsce zajmuje chałupa przeniesiona z miejscowości Wyryki. Bardzo cennym zabytkiem jest
wiatrak-koźlak z początku XX w. ze wsi Wołoskowola w powiecie parczewskim. W skład skansenu wchodzą również:
kuźnia ze wsi Kaplonosy oraz inne drewniane zabudowania mieszkalne czy gospodarskie, a także kapliczka
i krzyże przydrożne, ule-kłody, garncarski piec, studnia z żurawiem. Po raz pierwszy Jarmark Holeński
został zorganizowany w 1996 r., w tym roku jest to już XXII jego edycja. W czasie trwania imprezy w skansenie
odbywał się kiermasz sztuki ludowej, kompozycji kwiatowych, staroci, potraw regionalnych, miodów z pasiek
ziemi włodawskiej i wyrobów z wosku. Skansen stał się w tym wyjątkowym dniu dużym jarmarcznym, kolorowym
miasteczkiem. Swoje wyroby prezentowało kilkudziesięciu wystawców: malarzy, rzeźbiarzy, garncarzy i innych
twórców ludowych, np. warsztaty kowalskie, tkackie Chełmszczyzny i Roztocza. Na scenie odbywały się koncerty
zespołów folklorystycznych z różnych stron Polski i Ukrainy. Warto podkreślić, że Jarmark Holeński jest
dużym i znaczącym wydarzeniem kulturalnym, religijnym, międzynarodowym, jednym z wielu sposobów ocalenia
od zapomnienia tego co nadbużańskie. Jarmark jest wielką atrakcją dla miłośników etnografii, folkloru
i kultury pogranicza. Od lat imprezę odwiedza tysiące ludzi, a z każdym rokiem zainteresowanie wzrasta.
Niewątpliwie ten szczególny event jest dobrą propozycją dla turystów kulturowych poszukujących na letnie
wakacje nowych wrażeń i inspirujących celów poznawczych.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
*Św. Antoni Peczerski (ok. 963-1073) - święty mnich, asceta, pustelnik,
święty Kościoła prawosławnego i greckokatolickiego. Ruś widziała w nim ojca życia monastycznego, związanego
z tradycją wschodnią. Dał początek Ławrze Peczerskiej (Peczorskiej), najsłynniejszemu klasztorowi na
Rusi, zwanemu matką monasterów. Ławra Peczerska była przez lata rozbudowywana i przez wieki trwało tu
życie monastyczne. Obecnie mieści się w niej siedziba zwierzchnika Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego
Patriarchatu Moskiewskiego.
**Neounia - Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego, posługujący
się w swej liturgii rytem bizantyjskim synodalnym zwanym bizantyjsko-słowiańskim. Jedyną parafią neounicką
na świecie jest parafia w Kostomłotach nad Bugiem, wsi w województwie lubelskim. Znajduje się tam drewniana
greckokatolicka cerkiew pw. św. Męczennika Nikity wzniesiona w XVII w. jako unicka, a w latach 1875-1927
zamieniona na prawosławną.
***Śpiew polifoniczny - wielogłosowy utwór muzyczny, w którym każdy głos w
chórze jest samodzielny i równouprawniony względem pozostałych [Kopaliński 1985, Słownik wyrazów obcych,
s.333]. Śpiew polifoniczny od IX w. rozwijał się by osiągnąć doskonałość w XV i XVI w. Klasyczną formę
nadał polifonii Jan Piotr z Palestriny (zm. w 1549 r.). Jego dzieła przyjęto do celów liturgicznych.
Dziś wielogłosowy chór może wykonywać utwory polifoniczne dawne i nowe pod warunkiem, że odpowiadają
wymogom liturgii.
Źródło fotografii: Tadeusz Jędrysiak
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
 |
 |
 |
 |
|
|
Św. Antoni Peczerski (ok. 963 - 1073) |
|
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
 |
 |
 |
 |
|
|
|
|
 |
 |
 |
|
|
|
|
|
|
