Recenzje

Zamki kiedyś i dziś według Carta Blanca  
Paulina Ratkowska

     W ostatnich tygodniach seria przewodników tematycznych “Przewodnik po Polsce” wydawnictwa Carta Blanca wzbogaciła się o kolejny tom - “Zamki” Jerzego Smoczyńskiego. Autor na ponad 300 stronach formatu kieszonkowego opisuje historie blisko 200 obiektów, wzbogacone o ciekawostki i legendy, a także informacje dotyczące ich teraźniejszości oraz plany budowli i mapki lokalizujące te obiekty w przestrzeni. 
     W krótkim wstępie Smoczyński zarysowuje profil odbiorcy, do którego adresuje swój przewodnik, a także, czego ów odbiorca może się po nim spodziewać. Uzasadnia również kolejność opisów obiektów – zastosowane zostało obiektywne kryterium geograficzne. Książka została podzielona na kolejnych 16 rozdziałów, odpowiadających poszczególnym województwom omawianym w pasach od północy w kierunku południowym. Długość rozdziałów jest bardzo różna - od jednego do ponad dwudziestu zamków. Przewodnik uzupełniony jest o odautorski wstęp, a także mapę Polski z zaznaczonymi miejscowościami i opisywanymi obiektami - z piktograficznym podziałem na zamki, kaplice zamkowe, katedralne zespoły warowne, ruiny zamków oraz pozostałości zamków - wzbogaconymi o numer strony, na którym znajduje się opis w książce. Dalej znajdziemy alfabetyczny spis obiektów, słowniczek terminów, wykaz imprez w porządku rocznym i zwięzłą bibliografię. 
     We wstępie autor zamieszcza definicję zamku - zarówno tę ścisłą, jak i popularną. W kolejnym passusie znajdziemy także informacje na temat wykorzystywanego budulca i pierwotnego przeznaczenia obiektów. Smoczyński przedstawia dwie propozycje podziału zamków - według kryterium osoby właściciela oraz zastosowanego systemu obronnego (wraz z krótką charakterystyką każdego rodzaju oraz podkreśleniem jego silnych i słabych stron). Mamy także możliwość przeczytać krótką historię powstawania zamków. Głównym typom - zamkom królewskim, książęcym, biskupim, rycerskim i zakonów rycerskich (z podziałem na Krzyżaków, Joannitów i Templariuszy), a także tzw. innym zamkom, będącym zazwyczaj posiadłościami magnackimi - autor poświęca osobne fragmenty, w ktorych zarysowuje ich grupowe charakterystyki. 
     Każdy z rozdziałów rozpoczyna się niewielką, zeskalowaną mapką danego województwa, po której następuje zwięzły (po 1-2 strony) opis poszczególnych obiektów, które składają się z informacji na temat dziejów zamku wzbogaconych ciekawostkami wydrukowanymi pomarańczową kursywą. Dodatkowo pojawiają się zestawienia z kalendarium, na co koniecznie należy zwrócić uwagę, a także informacji praktycznych (kontaktowe, dojazdowe) oraz wskazówek dotyczących najciekawszych - zdaniem autora - imprez cyklicznych, organizowanych na terenie obiektu. Czasem pojawiają się także niewielkie schematyczne rysunki przedstawiające zamek. 
     Jako jeden z niewielu mankamentów książki należy wskazać niewielką ilość fotografii. Co kilkadziesiąt stron pojawia się kolorowa wkładka, dwustronnie ilustrowana barwnymi zdjęciami wybranych obiektów lub ich detali czy organizowanych tam imprez. Wszystkie zdjęcia za to są opisane i - co ostatnio rzadko spotykane – podpisane nazwiskiem swojego autora.
     Przewodnik poświęcony zamkom to kolejna udana pozycja wydawnictwa Carta Blanca. Nie jest on - tak jak większość publikacji tego typu - przeznaczony dla koneserów, którzy nie znajdą w nim zapewnie zbyt wielu nowych faktów, ale z pewnością jest to wartościowa pozycja w ramach swojego gatunku. Do tego należy podkreślić jego praktyczne walory - niewielki, poręczny, dobrze napisany, przejrzysty i… tani (zaledwie 29,90 zł), które z pewnością sprawią, że szybko znajdzie wielu sympatyków - tak jak pozostałe książki z tej serii.