Recenzje

Niezwykłe spacery po mieście artystów. “Wilno w ich życiu, Litwa w ich twórczości”. Przewodnik wileńskimi śladami wybitnych Polaków”
Paulina Ratkowska

            Liczni Polscy odwiedzający Wilno powtarzają, że świetnie się tam czują, że miasto ma niezwykłą atmosferę i, że chociaż wyjechali za granicę, czują się jakby zwiedzali jedno z polskich miast. Uczucie to z pewnością jest wywołane przez wieki wspólnej historii, obecność Wilna i Litwy w wielu działach polskich artystów, a także dzięki bardzo prężnie działającej Polonii, zamieszkującej w stolicy Liwy. Ich aktywność obejmuje prowadzenie polskich szkół, radia, wydawanie prasy oraz książek, organizowanie wystaw i spotkań z polskimi artystami oraz z przedstawicielami świata kultury i nauki, a także z osobami kultywującymi polską historię i tradycje. Książka, która ukazała się dwa lata temu nakładem Wydawnictwa Polskiego w Wilnie, “Wilno w ich życiu, Litwa w ich twórczości” doskonale wpisuje się w tę konwencję.
            Autorka, Jadwiga Kudirko, zarzeka się, że nie jest to typowy przewodnik. I faktycznie, każdy kolejny rozdział jest poświęcony innemu wybitnemu artyście, który żył i tworzył w Wilnie i opowieści na ich temat bynajmniej nie są ujęte w ramy przewodnika turystycznego, raczej reprezentują one gatunek narracji biograficznej. Czytamy więc o ludziach “którzy na zawsze wpisali się do historii naszego miasta, których imiona zajęły trwałą pozycję w historii kultury polskiej. Ślady ich pobytu w grodzie nad Wilią są trwałe” jak we wstępie pisze autorka. W kolejnych rozdziałach, obok biogramu - bardzo ciekawie nakreślonego z odniesieniami do konkretnych przestrzeni - znajdujemy także odwołania do twórczości bohaterów pod kątem występowania w niej wątków litewskich i wileńskich. Dlatego też, po przeczytaniu każdego rozdziału można wybrać się na nowy spacer po mieście, patrząc na nie przez pryzmat doswiadczeń Mickiewicza, Słowackiego, Kraszewskiego, Syrokomli, Wilczyńskiego, Ruszczyca, rodziny Śledzińskich, Lelewela, Moniuszki, Bułhaka, Bujnickiego, Miłosza oraz Gałczyńskiego.
            Zestawiając obok siebie twórców, którzy nierzadko bywali w tych samych miejscach i znali tych samych ludzi, widząc, jak ich życiorysy były do siebie podobne lub właśnie odmienne - możemy uświadomić sobie i zrozumieć pewne fakty, motywy twórczości czy wątki w niej występujące, które nie zawsze były wystarczająco wyjaśnione podczas szkolnych lekcji literatury czy historii. Śledząc smutne losy rodziny Słowackich i Becu możemy zrozumieć afront Mickiewicza i późniejszą niechęć Słowackiego do niego; uświadmiamy sobie niezwykłą pracowitość i gigantyczne zasługi dla kultury i nauki polskiej Kraszewskiego; zaczynamy rozumieć powtarzalność motywów w twórczości kolejnych, zaznajomionych ze sobą artystów - od Mickiewicza poprzez Słowackiego i Lelewela do Kraszewskiego, od Kraszewskiego do Syrokomli i Moniuszki oraz - jakby drugą nicią - do Wilczyńskiego, i tak dalej. Okazuje się, że jedno miasto wpłynęło na losy i twórczość kolejnych pokoleń artystów, którzy także świadomie lub nieświadomie oddziaływali na siebie.
            Książka jest napisana ciekawym językiem, któremu dodatkowego czaru dodaje jego subtelnie staromodny styl, tak jakby słuchało się opowieści babci lub wileńskiego przewodnika. Kolejne opowieści-biogramy można przeczytać w kawiarni w przerwie pomiędzy spacerami - śladami Miłosza czy Lelewela, mają one bowiem po ok. 20 stron każda i obok powszechnie znanych faktów i nawiązań do twórczości czy cytatów z pamiętników wzbogacone są o reprodukcje portretów artystów, ich rodzin lub dzieł. Całość książki kończy ok. 50-stronicowe uzupełnienie “Co dziś można obejrzeć w Wilnie”, czyli kolorowe zdjęcia opisywanych w przewodniku przestrzeni, podpisane w sposób jednoznacznie przypominający konkretną opowieść.
            Dla tych, którzy mają ochotę pospacerować uroczymi zakamarkami Wilna i odkryć tajemnice znanych twórców “Wilno w ich życiu…” jest propozycją nie do odrzucenia. Będąc w Wilnie łatwo kupić tę książkę – sprzedaje się ją na stoiskach i w sklepikach odwiedzanych przez polskich turystów. Przewodnik zmieści się w każdej torebce - to ok. 200 stron formatu zeszytowego. “W cenie” warta wiele obietnica: kto raz spojrzy na Wilno przez pryzmat wielkich polskich, choć przecież także i litewskich artystów, będzie chciał do niego wracać - turystycznie i artystycznie, sięgając po Słowackiego, Gałczyńskiego, Moniuszkę…