Recenzje

Paulina Ratkowska

Drogi na szczyt świata – 
„Ścieżki chwały” Jeffrey Archer 

            Jesienią 2009 roku nakładem Domu Wydawniczego REBIS ukazała się najnowsza powieść Jeffrey’a Archera pt. „Ścieżki chwały”. Jak wiele poprzednich powieści autora, natychmiast stała się bestsellerem. Tym razem mistrz intrygi opisuje prawdziwa historię pierwszego najprawdopodobniej zdobywcy najwyższej góry świata. Jak można przeczytać w wielokrotnie przedrukowywanej recenzji z „Sunday Times”: „ Archer jest niesamowitym pisarzem. Z powodzeniem zdaje u czytelnika najważniejszy egzamin – chęć przewrócenia kartki, by się dowiedzieć, co będzie dalej, nie słabnie do ostatniej stronicy.”
            Jeffrey Howard Archer jest obecnie jednym z najbardziej poczytnych autorów powieści z wątkiem sensacyjnym. Biografia pisarza jest równie ciekawa jak jego twórczość. Swoją karierę rozpoczął w 1963 roku kiedy jako student Oxfor University reprezentował Wielką Brytanię w biegu na 100 m. W kolejnych latach zajął się polityką. W latach 1969-74 zasiadał w Izbie Gmin, a w latach 1985-86 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Partii Konserwatywnej. Był wówczas typowany na następcę Margarte Tacher na stanowisko premiera. W 1992 roku otrzymał tytuł szlachecki – barona Archer Weston-super-Mare. 
            Prawie równocześnie z karierą polityczną zaczął pisać powieści. Pierwsza, pt. „Co do grosza”, wydana w 1974 roku, osiągnęła szczyty list bestsellerów w Wielkiej Brytanii, trzecia –„Kane i Abel” z 1979 roku stała się już międzynarodowym hitem. Z początkiem lat 80. XX wieku obydwie książki zostały przeniesione na mały ekran w formie mini seriali emitowanych w wielu telewizjach świata. Kolejne powieści: „Córka marnotrawna”, „Sprawa honoru”, „Złodziejski honor” oraz „Stan czwarty” nie tylko ugruntowały pozycję autora na rynku księgarskim, ale także podniosły wymagania co do jakości kolejnych – coraz lepiej pisanych, zarówno technicznie, jak i fabularnie – książek. 
            W 2001 roku autora oskarżono o złożenie fałszywych zeznań i nadużycie prawa w sprawie o zniesławienie z 1987 roku. Sąd uznał go winnym i skazał na 4 lata więzienia, z których odbył Archer 2-letnią karę. W więzieniu powstały „Synowie sławy” oraz „Dziennik więzienny”. Łącznie, od 1974 roku, Archer napisał trzy części pamiętnika oraz 20 powieści.
            Opublikowane ostatnio „Ścieżki chwały” to zbeletryzowana historia życia jednego z najbardziej niezwykłych, a zarazem najwybitniejszych, alpinistów czasów międzywojennych, Georga Mallory’ego. Brytyjczycy w latach 1921-24 trzykrotnie organizowali wyprawy na Mount Everest, zaś Mallory był jedynym uczestnikiem wszystkich. Z dużą dozą prawdopodobieństwa był on także pierwszym człowiekiem, który zdobył najwyższy szczyt świata. 
            Powieść oparta jest na przeżyciach himalaisty. Na co dzień pracował jako skromny nauczyciel historii w Charternhouse, jednak od dziecka marzył o wspinaczce i zdobyciu Mount Everest. Na kartach ksiązkii śledzimy losy i przeżycia człowieka, który w swoim życiu był rozdarty pomiędzy dwoma namiętnościami – miłością do ukochanej żony, Ruth, oraz pragnieniu zdobycia Czomolungmy. Powieść przedstawia kolejne stopnie i ścieżki chwały, pokonywane przez Mallory, ale także problemy, których nastręczało mu codzienne życie. 
            Opisana historia jest tym bardziej niezwykła i fascynująca, że prawdziwa! Postaci i pejzaże ukazane na kartach książki są sportretowane w niesamowicie plastyczny sposób. Powieść ma charakter retrospektywny – jej akcja rozpoczyna się w roku 1999 kiedy kolejna wyprawa himalaistyczna odnajduje zamrożone ciało Georga Mallory’ego. Chwilę później śledzimy dzieciństwo alpinisty cofając się o przeszło sto lat. W kolejnych rozdziałach autor odsłania przed nami tajniki pierwszych wypraw wspinaczkowych Mallory’ego, jego stosunki z Finchem, gigantem alpinistyki tamtych czasów. Razem z młodym Georgem poznajemy piękną Ruth, wielką miłość i fascynację, późniejszą żonę. Archer posuwa się nawet do improwizowania korespondencji pomiędzy zakochanymi, zagłębiając się w różne odcieni tkliwości wraz ze zmianą intensywności uczuć i rozwoju wzajemnej relacji, z przepięknymi i pełnymi ciepła listami z 1916 roku kiedy para spodziewała się pierwszego dziecka. Niezwykłe są także opisy zdobywania Mount Everestu, a zarazem ostatnie chwile dwójki zdobywców. Relacja nagle urywa się, by być podjętą w 1999 roku.
            Pisząc „Ścieżki chwały” Archer posiłkował się wiedzą Audrey Salked – podróżniczki, alpinistki, historyczki, autorki wielu pozycji poświęconych górom. Za pewne dzięki jej wpływowi książka operuje profesjonalną nomenklaturą alpinistyczną, a także pomija pewną pulę mitów towarzyszącą romantycznym wyobrażeniom na team wspinaczki wysokogórskiej. 
            Wydawca wzbogacił książkę o mapę obrazującą drogę, jaką przebył Mallory i Irvine podczas swej ostatniej wyprawy, wraz z rozkładem kolejno zakładanych obozów oraz oznaczonym miejscem tuż przed wierzchołkiem Mount Everestu (8 656 m), gdzie widziano obu podróżników po raz ostatni. Ten kartograficzny dodatek jest niezwykle cenny, szczególnie dla osób, dla których geografia Himalajów nie stanowi największej życiowej pasji. Pozwala on dokładnie śledzić losy bohatera.
            Temat poruszony tym razem przez Archera zainteresuje z pewnością nie tylko sympatyków alpinizmu. Życiorys Georga Mallor’ego do dziś zawiera wiele białych plam, które wypełniane są czasami dość karkołomnymi, a innym razem na siłę kontrowersyjnymi faktami. Jego biografia z pewnością niesie za sobą wystarczającą dawkę tajemnicy, by inspirować kolejne pokolenia – alpinistów i fanów literatury podróżniczej. Ostatnia wyprawa Mallor’ego do tej pory rodzi spory o to, czy był on pierwszym człowiekiem, który zdobył Czomolungmę. Jak w epilogu zauważa Archer choć nikt nie wie tego na pewno, niewielu wątpi, że był w stanie to zrobić.