|
Łukasz J. Kędziora Muzyczna archeologia
XI Międzynarodowy Festiwal Najstarsze Pieśni Europy
Lublin, 26–27 Listopada 2010
Muzyka towarzyszy ludziom od zarania dziejów, kolejne epoki miały
swoich mistrzów. Ich listę można by otworzyć nazwiskami z czasów
renesansu jak Giovanni Pierluigi da Palestrina, Adrian Willaert, a z
polskiego podwórka Wacław z Szamotuł, bądź Mikołaj Gomułka,
kontynuując przez geniuszy XVII, XVIII i XIX w. jak Vivaldi, Bach,
Mozart, Beethoven, Wagner czy Chopin, a zakończyć na czasach
najnowszych jak Elvis Presley, Frank Sinatra, Czesław Niemen czy Bob Dylan. Jednak ci najstarsi zazwyczaj pozostają zupełnie anonimowi,
przetrwały najwyżej ich dzieła. Można by więc zacząć się zastanawiać
czy przed okresem odrodzenia światu nie była znana żadna muzyka, a
wyłącznie przypadkowe dźwięki? To, że było inaczej od jedenastu lat
udowadniają organizatorzy lubelskiego Międzynarodowego Festiwalu
Najstarszych Pieśni Europy, który w tym roku zaprasza w terminie
26–27 listopada.
Historia festiwalu rozpoczyna się pod koniec lat 90. XX wieku w…
Krakowie! Impreza narodziła się z inicjatywy tamtejszego miejskiego
wydziału kultury i stosunkowo szybko ucieleśniła się w postaci
przeglądu pieśni archaicznej Europy Środkowo-Wschodniej. Bezpośrednim
pomysłodawcą była Fundacja Muzyki Kresów, a imprezę ochrzczono jako
Festiwal „Muzyka utracona”. Sama fundacja powstała z
inicjatywy uczonych i twórców z Lublina, a swoją działalność
adresowała do środowisk twórczych i ośrodków naukowych skupionych
wokół szeroko rozumianej tradycji i dziedzictwa kulturowego ze
szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa muzycznego, z Polski, Rosji,
Białorusi, Litwy i Ukrainy. Głównym jej celem jest prezentacja i
badanie kultur tradycyjnych, a w szczególności muzyki tradycyjnej i
sakralnej narodów i grup etnicznych zamieszkujących Europę Środkowo -
Wschodnią. Być może właśnie ze względu na pochodzenie ojców –
założycieli, albo narodowość środowisk twórczych, ku którym się
skłania impreza, długo nie zabawiła w Małopolsce i już w trakcie
3-ciej edycji zdecydowano o przeniesieniu festiwalu do Lublina. W
nowym miejscu przegląd otrzymał nową nazwę i jako Najstarsze Pieśni
Europy funkcjonuje od 2000 r. Od 2009 roku ma drugiego
współorganizatora w postaci Ośrodka Międzykulturowych Inicjatyw
Twórczych „Rozdroża”, który został powołany do życia
przez twórców i osoby współpracujące z Fundacją. Celem jego
działalności jest z kolei spotykanie i zderzanie tradycji naszej
kultury z utopiami dwudziestowiecznej awangardy, a co za tym idzie
wyzwalanie energii, która powstaje dzięki skojarzeniu dawnego z
najnowszym, pierwotnej prostoty z wyrafinowaniem współczesnej
sztuki.
Od początku celem lubelskiego festiwalu było zabranie widza w
pradziejową melodyjną podróż szlakiem biegnącym od Kurpiów po
południową Rosję. Poszukiwanie muzycznych korzeni i ich wskrzeszanie
to zasadnicza rola przeglądu. Dlatego też przygotowania do każdej
kolejnej edycji imprezy były i są do dziś poprzedzane długimi i
wnikliwymi badaniami etnomuzykologicznymi, prowadzonymi przez
organizatorów wspólnie z ośrodkami naukowymi z różnych krajów.
Zadanie to, choć niezwykle trudne, daje ogromną satysfakcje
artystom-badaczom jak i słuchaczom. Rekonstrukcja, a w zasadzie
konstrukcja przeszłości poprzez dźwięki to doskonały sposób na
poznanie osobliwości, odrębności kulturowej danego regionu jak i
możliwość na odnalezienie ogólnych wyróżników danej epoki.
Od powstania festiwalu przewinęła się przez niego niezliczona ilość
tradycji, stylów wykonawczych, czy gatunków. Zresztą założeniem
organizatorów było aby każdej edycji przyświecał inny motyw przewodni
i tak np. dwa lata temu były to pieśni religijne wśród których
znalazły się m. in. utwory pogrzebowe czy te opowiadające o żywotach
świętych. Jak na swojej stronie internetowej podają organizatorzy
„archaiczne pieśni, [których można posłuchać na festiwalu],
nierzadko sięgają korzeniami czasów przedchrześcijańskich, wykonywane
są zarówno przez wiekowych strażników wiejskiej tradycji, jak i
młodych artystów z miasta”. Festiwal to doskonały sposób, aby
nie tylko wśród pieśniarzy ale i widzów, rozbudzić uśpione uczucia
lokalnego patriotyzmu, szacunku dla społeczności lokalnej i własnych
korzeni, zarówno tych związanych z mikro- jak i makroregionem.
Tę edukacyjną misję spełniają nie tylko koncerty, ale również inne
imprezy wchodzące w skład programu, np. nauka tradycyjnych tańców z
różnych regionów Europy w trakcie Nocy Tańca, gdzie w trakcie każdej
kolejnej nocy tej samej edycji publiczność może nauczyć się różnych
tańców, a także wystawy, projekcje filmowe, dyskusje i wykłady. Jako
że imprezy różnią się od siebie swoim charakterem, a każda potrzebuje
innej przestrzeni, dlatego festiwal odbywa się w kilku miejscach
Lublina. Większość koncertów ma miejsce w Studio Polskiego Radia
Lublin, Noce Tańca w klubie Centrala, a pozostałe działania w Ośrodku
„Rozdroża”.
W dotychczasowych dziesięciu edycjach festiwalu wzięło udział
kilkadziesiąt zespołów śpiewaczych i liczni soliści z Albanii,
Białorusi, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Rosji, Ukrainy, Słowacji,
Serbii i Włoch. Pierwszy jubileusz oznaczał dalsze otwarcie się na
kolejne kręgi kulturowe. Dzięki temu na scenie nie królował już
wyłącznie środkowo-wschodni, europejski regionalizm, ale zagościli na
niej także przedstawiciele Islandii, Palestyny, czy Kazachstanu.
Tematem przewodnim uczyniono epikę, sięgając do dawnych eposów,
mitów, legend, podań, przekazów wprowadzając tym samym nastrój
błogiej, nieśpiesznej melancholii. Jubileuszowej edycji towarzyszyła
niesamowita wystawa batików Magdaleny Dudek pt. „Żywoty
świętych”. Ze względu na jubileusz, wstęp na wszystkie imprezy
festiwalu był wolny!
Również w tym roku postanowiono nie ograniczać festiwalu
geograficznymi barierami i otworzyć się na nowe-stare doświadczenia i
akustyczne doznania. Tegorocznym motywem przewodnim mają być pieśni
korowodowe. Program jeszcze nie pojawił się na stronie organizatora,
a więcej informacji będzie można uzyskać już wkrótce na:
www.npe-festiwal.pl
|
