|
Fot. 1. Tablica z nazwą ulicy upamiętniająca Adama Mickiewicza (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 2. Tablica upamiętniająca Cypriana Kamila Norwida (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 3. Caffe Greco przy Via Condotti 86 (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 4. Tablica upamiętniająca Henryka Sienkiewicza (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 5. Pomnik Henryka Sienkiewicza w Villi Borghese (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 6. Odbicie stóp Chrystusa (fot.J.L.)
|
|
|
Fot. 7. Kościół Quo Vadis (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 8. Kościół św. Andrzeja na Kwirynale (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 9. Tablica pamiątkowa w kościele św. Andrzeja (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 10. Nagrobek św. Stanisława Kostki (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 11. Relikwiarz św. Andrzeja Boboli (fot. J. L.)
|
|
|
Fot. 12. Kaplica z relikwiarzem (fot. J. L.)
|
|
|
Fot. 13. Kościół św. Stanisława przy Via Bottehe Oscure (fot. J. L.)
|
|
|
Fot. 14. Ulica Polaków (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 15. Bazylika św. Piotra (Fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 16. Grób Jana Pawła II (fot. J.L.)
|
|
|
Fot. 17. Pomnik poświęcony Marii Klementynie Sobieskiej (fot. J. L.)
|
|
Polskie ślady w Wiecznym Mieście
Justyna Lidke
Włochy, jako kolebka cywilizacji europejskiej, od wieków inspirowały
wielkich artystów, uczonych, świętych i ciekawych świata podróżników,
przez co stały się nowym „domem” dla wielu obcokrajowców,
w tym także Polaków. Są też stałym kierunkiem moich peregrynacji, a
ściślej rzecz ujmując Rzym, który od wielu lat jest mi szczególnie
bliski, a już niebawem, w myśl powiedzenia, że „wszystkie drogi
prowadzą do Rzymu”, stanie się moją drugą „ojczyzną”.
Jako absolwentka italianistyki oraz studentka turystyki i rekreacji,
podczas licznych pobytów w Italii, utwierdziłam się w przekonaniu, że
Włochy są fascynującym i niezwykle zróżnicowanym krajem. Odmienność
każdego z regionów przejawia się we wszystkich aspektach życia ich
mieszkańców, począwszy od dialektów językowych, tradycji kulinarnych,
lokalnych świąt, aż po styl życia.
Ogromne dziedzictwo kulturowe jakie pozostawiły po sobie dawne
cywilizacje, niezliczona ilość zabytków reprezentujących wszystkie
style historyczne, różnorodność krajobrazów, bogactwo przyrody,
serdeczność mieszkańców, melodyjny język, wspaniała kuchnia i
atrakcyjne położenie geograficzne na Półwyspie Apenińskim w basenie
Morza Śródziemnego stwarzają wspaniałe warunki do rozwoju turystyki i
przyciągają do Włoch ogromną rzeszę turystów z całego świata.
Rzym – położony w środkowej części kraju na siedmiu wzgórzach,
nad Tybrem, niedaleko wybrzeża Morza Tyrreńskiego, ze względu na
największą ilość obiektów z listy światowego dziedzictwa UNESCO,
położonych w Europie oraz pozostałości starożytnego świata, nadające
temu miastu niezwykły charakter, bywa określany mianem największego
na świecie muzeum na otwartym powietrzu. Z kolei obecność Watykanu,
będącego siedzibą głowy Kościoła i największej
w świecie świątyni chrześcijańskiej – Bazyliki św. Piotra,
sprawia, że od setek lat Rzym jest znaczącym ośrodkiem peregrynacji
na światową skalę.
Pielgrzymom zmierzającym do Rzymu przyświecały różne pobudki,
skłaniające do odbycia podróży. W pierwszej kolejności duchowa
potrzeba pielgrzymowania do siedziby papieży, chęć podjęcia nauki na
słynnych rzymskich uczelniach, poszukiwanie śladów przeszłości wśród
niezliczonych zabytków miasta, marzenie, by pozostawić po sobie ślad
na rzymskiej ziemi (to stało się głównym udziałem artystów) oraz
spowodowana warunkami zewnętrznymi, decyzja o osiedleniu się w tym
mieście.
Tropiąc ślady polskie w Wiecznym Mieście, możemy prześledzić
najważniejsze dzieje naszego kraju – od narodzin państwowości
nierozerwalnie związanych z przyjęciem wiary chrześcijańskiej przez
Mieszka I, aż po dzień, gdy na Stolicy Piotrowej zasiadł nasz rodak –
Karol Wojtyła. Jako Jan Paweł II stał się niekwestionowanym
autorytetem końca XX wieku i rozsławił Polskę na cały świat. Dla
Polaków Watykan to od dawna miejsce szczególne za sprawą Papieża Jana
Pawła II, którego bardzo licznie odwiedzali rodacy w czasach
pontyfikatu, a teraz pielgrzymują do jego grobu...
Świadomość, istnienia na kartach historii Rzymu nazwisk wielu
słynnych rodaków, stała się dla mnie inspiracją do podążenia ich
śladami.
Uważam, że warto odwiedzić choć część poloników, nie tylko po to, by
przybliżyć sobie sylwetki postaci mających związek z Rzymem, ale
przede wszystkim dlatego, by obudzić w sobie świadomość ich znaczenia
dla dziejów i kultury Polski.
Ich działalność, a czasem sam pobyt, zostały uwiecznione w postaci
licznych pomników i pamiątkowych tablic.
Barbara Wachowicz żartuje: „Złośliwi powiadają, że gdyby nie
bohaterska postawa ojców miasta, tablice pamiątkowe pokryłyby cały
Rzym z Forum Romanum włącznie. Jednak sympatia Włochów dla Polonusów
i starania rzymskiej stacji Polskiej Akademii Nauk uczyniły okolice
najpiękniejszego placu (…) miasta – Piazza di Spagna –
polskim zagłębiem pamiątek”.
Swoje
tablice w Rzymie mają m.in.: Cyprian Kamil Norwid na Via Sistina,
Juliusz Słowacki na Via Babuino i Henryk Sienkiewicz na Via Bocca di
Leone. Z kolei Adama Mickiewicza rzymianie uczcili, nazywając jego
imieniem odrzewioną i niebywale ukwieconą ulicę. Viale Adamo
Mickiewicz biegnie od Placu Napoleona na Wzgórzu Pincio ku Placowi
Hiszpańskiemu.
Tablica
upamiętniająca pobyt wieszcza – Juliusza Słowackiego w domu na
Via Babuino, została wmurowana przez Polaków i Włochów w 150.
rocznicę jego urodzin.
W domu
pod numerem 133 przy Via Sistina miał swoją pracownię artystyczną
Cyprian Kamil Norwid. O jego tamtejszym pobycie i twórczej
działalności informuje tablica, której tłumaczenie mówi, że polski
poeta, artysta i myśliciel mieszkał w tym domu w latach 1847-1848,
oddając się rozmyślaniom nad losami ojczyzny, Rzymu i sztuki.
To piękny
gest wobec niedocenionego za życia artysty, który sam o sobie mawiał:
„Urodzony
Polakiem, obywatel rzymski”.
Na Piazza della Minerva wznosi się hotel Minerva, w którym mieszkali
Henryk Sienkiewicz (w drodze do Afryki), Józef Ignacy Kraszewski,
Jarosław Iwaszkiewicz oraz, w pamiętnym 1848 roku, Adam Mickiewicz.
To właśnie tam, w pokoju na trzecim piętrze toczył siwowłosy już
poeta gorące światopoglądowe spory z młodym Zygmuntem Krasińskim.
Echa tej dyskusji ucichły, historia zweryfikowała poglądy dwóch
oponentów, tylko wnętrza pozostały te same.
Polskie polemiki i spory przenosiły się na ulice, do modnych zarówno
wtedy, jak i obecnie lokali. Tuż obok Placu Hiszpańskiego, na Via
Condotti pod numerem 86 mieści się istniejąca od 1760 roku, słynna
kawiarnia – Caffe Greco. Jej nazwa pochodzi od pierwszych
właścicieli, którymi było greckie małżeństwo. Caffe Greco było
ulubionym miejscem spotkań rzymskiego, a nawet światowego środowiska
artystycznego, jednak szczególnie upodobali ją sobie Niemcy i Polacy,
którzy mogli poczytać polskie gazety, napić się wina, a także wstąpić
do Koła Polskiego. W kawiarni bywali między innymi: Mickiewicz,
Słowacki, Krasiński, Norwid, Lenartowicz, Kraszewski, Matejko,
Konopnicka, Żeromski i Przybyszewski. Przy wejściu do jednej z salek,
w której spotykali się przedstawiciele Wielkiej Emigracji, wisi
portret Adama Mickiewicza autorstwa Edwarda Okunia, a w czasie
polskich imprez organizowanych w kawiarni, dodatkowo wywiesza się
więcej pamiątek.
Włosi
pamiętali, że w Rzymie utworzono Legion do walki w imię wolności
ludów, także włoskiego. W ścianę domu nr 113 przy Via del Pozzetto,
niewielkiej uliczce niedaleko kościółka San Claudio, wmurowano
tablicę o treści: „Adam Mickiewicz, poeta wielkiej sławy w
tym domu tworzył dla walk walk o niepodległość Włoch oddział
dzielnych Polaków w 1948”. Podpis głosi, iż tablicę
ufundowano staraniem Senatu i Ludu Rzymu w 1877 roku, co pięknie
świadczy o pamięci i świadomości historycznej rzymian.
Pobyt
Henryka Sienkiewicza we włoskiej metropolii upamiętnia dziś tablica
wmurowana w ścianę Albergo d`Inghilterra przy Via Bocca di Leone 14:
Henryk Sienkiewicz pisarz i patriota polski epicki narrator
bohaterskich czynów swego narodu, autor powieści „Qvo
vadis?”Laureat Nagrody Nobla, Mieszkał w tym hotelu w roku
1893. W pięćdziesiątą rocznicę jego śmierci. Polacy i Włosi”.
Również
jeden z rzymskich placów, tuż przy Via Porta Pinciana, nazwano
imieniem autora „Quo Vadis? ”. Z kolei w Villi Borghese –
najbardziej znanym rzymskim parku, w otoczeniu pomników innych
wielkich literatów, naprzeciw Galerii Sztuki Nowoczesnej,
znajduje się pomnik Sienkiewicza, którego pomysłodawcą był polski
eurodeputowany – Bogdan Klich, a fundatorem Bractwo Kurkowe z
Krakowa. Monument przedstawiający polskiego pisarza, trzymającego
wieniec laurowy, którym został uhonorowany w 1905 r. przez Akademię
Noblowską, został odsłonięty w 90-tą rocznicę jego śmierci. Jest
bardzo okazały – ma 280 cm wysokości i stoi na postumencie, w
miejscu, gdzie wcześniej znajdowało się tylko małe popiersie. U dołu
pomnika wyryto napis: „Quo vadis Domine? ”,
przypominający pytanie zadane w słynnej powieści Sienkiewicza.
O
pobytach Polaków w Wiecznym Mieście, można się często także wiele
dowiedzieć z tablic pamiątkowych, złożonych relikwii lub nagrobków
umieszczonych w licznych rzymskich kościołach.
Takim
miejscem także upamiętniającym Henryka Sienkiewicza jest mały
kościółek „Quo vadis”, wybudowany w IX wieku na obrzeżach
Rzymu, przy najstarszej, bardzo ruchliwej drodze – via Appia Antica. Kościół powstał na miejscu, gdzie według tradycji,
uchodzącemu z Rzymu w obawie przed aresztowaniem św. Piotrowi ukazał
się Chrystus i na pytanie Apostoła: „Quo vadis Domine?”
(Gdzie idziesz Panie?), odpowiedział: „Jeżeli ty opuszczasz
Rzym, to ja tu idę, aby dać się powtórnie ukrzyżować”. Po tych
słowach Piotr wrócił do Rzymu, gdzie poniósł męczeńską śmierć.
Zgodnie z legendą i powszechnym przekonaniem wiernych, na płycie, na
której stał Chrystus, miały się odcisnąć Jego stopy. Kamień ten
znajduje się na wprost wejścia i jest kopią oryginału przechowywanego
w rzymskim kościele św. Sebastiana.
W
świątyni znajduje się pięć fresków, a przez jej środek przechodzi
tzw. czarna droga, czyli zaznaczony czarnymi kamieniami ślad po
prowadzącej tu kiedyś starożytnej drodze apijskiej. Te kamienie
pochodzą prawdopodobnie z jednej ze starożytnych świątyń.
Podczas
jednej z licznych przechadzek, jakie urządzali sobie polscy artyści,
mieszkający w Rzymie malarz – Henryk Siemiradzki –
przyprowadził przebywającego w Wiecznym Mieście Henryka Sienkiewicza
do tego właśnie kościoła. Okazało się, że ta średniowieczna legenda
wywarła na Sienkiewiczu tak duże wrażenie, że zainspirowany nią,
napisał powieść pod tym samym tytułem, co wezwanie kościoła, za którą
w 1905 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Później, gdy powieść zdobyła
wielkie uznanie na całym świecie, w kościele, po lewej stronie nawy,
stanęło popiersie polskiego pisarza, ufundowane przez Polonię,
głównie włoską, a na kościelnym dziedzińcu zawisła pamiątkowa tablica
z polskim tekstem….
W 1567 roku do Rzymu przybył siedemnastoletni Stanisław Kostka, który
wbrew woli swoich rodziców, którzy nie chcieli by syn został
duchownym, wstąpił do nowicjatu przy kościele San Andrea al Quirinale. Jako młodzieniec został wysłany wraz z bratem do Wiednia,
gdzie w czasie ciężkiej choroby doświadczył wewnętrznej przemiany.
Jak tylko poczuł powołanie do zakonnego życia, bezzwłocznie udał się
pieszo do Rzymu. Niestety jego stan zdrowia zaczął się pogarszać, na
skutek czego zmarł rok później, prawdopodobnie na malarię, nie
zdążywszy złożyć ślubów zakonnych. W XVII wieku jezuicki kościół św.
Andrzeja został przebudowany przez Berniniego, zyskując piękną
barokową formę, a w 1727 papież Benedykt XIII dokonał kanonizacji
Stanisława Kostki. Na pierwszym piętrze nowicjatu znajduje się cela,
w której zmarł, a która następnie została przekształcona w kaplicę
pod jego wezwaniem. Obecnie znajduje się w niej marmurowy nagrobek z
podobizną świętego na łożu śmierci, a tuż przy ołtarzu głównym
widnieje kaplica św. Stanisława, w której przechowywany jest
relikwiarz ze szczątkami zmarłego.
W ścisłym
centrum Rzymu, nieopodal Forum Romanum, znajdują się także pamiątki
po innym polskim świętym – twórcy ruchu maryjnego, zwanego
Rycerstwem Niepokalanej i bohaterowi obozu koncentracyjnego w
Auschwitz – ojcu Maksymilianie Kolbe. Przybył on do Wiecznego
Miasta w 1917 roku, by studiować w kolegium Braci Mniejszych
Konwentualnych przy ulicy San Teodoro. Obecnie jego dawne kolegium, w
którym spędził siedem lat, zostało przekształcone w Dom Kolbego –
„Casa Kolbe”, a w pokoju, który zamieszkiwał, teraz
znajduje się kaplica.
Z kolei w
kościele Il Gesu, który stał się prototypem dla świątyń jezuitów i
przy którym znajduje się izba, w której mieszkał założyciel tego
zakonu – św. Ignacy Loyola – w trzeciej kaplicy po lewej
stronie znajduje się relikwiarz z ramieniem Andrzeja Boboli.
Ciało tego polskiego męczennika, który był okrutnie torturowany przez
Kozaków za obronę wiary, przez co został ogłoszony świętym, najpierw
znajdowało się w Rzymie, a następnie zostało przewiezione do Polski i
złożone w kościele jezuitów w Warszawie.
Patriota
i filantrop – kardynał Stanisław Hozjusz, wzorem innych
narodowości mających swoją przystań w Rzymie, postawił sobie za cel
budowę hospicjum, jako instytucji wspierającej i goszczącej polskich
pielgrzymów. W szybkim zrealizowaniu swego pomysłu pomogły mu obchody
Roku Jubileuszowego 1575, na które do Wiecznego Miasta przybyło około
miliona wiernych. Rok później kardynał otrzymał w darze od papieża
Grzegorza XIII kościół św. Zbawiciela przy Via Botteghe Oscure 15,
któremu przyznano nowego patrona – św. Stanisława. W tym samym
czasie, dzięki szczodremu wsparciu ze strony Stefana Batorego, Anny
Jagiellonki oraz innych magnatów i duchownych, powstało również
upragnione przez Hozjusza hospicjum. Niestety pomysłodawca tego
szlachetnego przedsięwzięcia zmarł w 1579 roku i nie doczekał oddania
obiektu do użytku. Niemniej jednak pozostawił po sobie testament, w
którym zapisał swój spadek na rozbudowę i utrzymanie kościoła wraz z
hospicjum. Na wykonawcę testamentu kardynał Hozjusz wskazał swego
sekretarza – Stanisława Reszkę, który aktywnie zaangażował się
w remont powyższych instytucji. Oficjalnego otwarcia i poświęcenia
hospicjum dokonał kardynał Jerzy Radziwiłł w 1591 roku.
Niestety
w dziejach polskiej placówki bywały również trudne okresy –
podczas kampanii napoleońskiej, wojska francuskie spustoszyły wnętrza
kościoła wraz z przylegającymi do niego budynkami i zamieniły ich
wnętrza na koszary. Następnie kościół został zamknięty i dopiero
interwencja generała Jana Henryka Dąbrowskiego, który w 1978 roku
rozkazał zerwać pieczęcie, by móc uczestniczyć we mszy świętej
odprawionej dla Legionów, doprowadziła do ponownego otwarcia
świątyni. Kościół zaczął pełnić swoją pierwotną rolę dopiero po
odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Protektorem
kościoła i hospicjum po dzień dzisiejszy jest metropolita krakowski,
co wiąże się z jego wezwaniem – św. Stanisława Biskupa i
Męczennika, patrona Krakowa. Obecnie w jednym z budynków mieści się
luksusowy hotel „Hosianum”, którego nazwa pochodzi od
założyciela hospicjum. Zarówno wnętrze kościoła, jak i jego
dziedziniec są przepełnione polskimi pamiątkami w postaci obrazów i
tablic pamiątkowych, z których wyróżniają się epitafia Stanisława
Hozjusza, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz królowej Anny
Jagiellonki. Z kolei główny ołtarz przedstawia Chrystusa w otoczeniu
polskich świętych: Stanisława, Wojciecha i Jacka Odrowąża. Kościół
św. Stanisława po dziś dzień jest tłumnie odwiedzany przez Polaków,
którzy mogą uczestniczyć w nabożeństwach odprawianych w ich ojczystym
języku zarówno w niedziele i święta, jak i dni powszednie.
A tuż za
zakrętem znajduje się niewielka uliczka zwana ulicą Polaków.
Niewątpliwie najbardziej znanym miejscem kojarzącym się z polonikami
jest Watykan, a dokładnie Bazylika św. Piotra.
Poza grobem Jana Pawła II znajdującym się w Grotach Watykańskich, do
którego przez cały rok pielgrzymują tłumy wiernych z całego świata,
wewnątrz Bazyliki można zobaczyć szereg polskich pamiątek. W krypcie,
dookoła grobu św. Piotra znajduje się kaplica polska poświęcona Matce
Bożej Częstochowskiej. Została ona wybudowana w połowie XX wieku,
dzięki ofiarności polonii amerykańskiej. Jeszcze za pontyfikatu
Karola Wojtyły, z okazji 600-letniej obecności obrazu Matki Bożej na
Jasnej Górze, kaplicę powiększono i odrestaurowano z polecenia
papieża, który poświęcił obraz w 1992 roku. Na bocznych ścianach
kaplicy znajdują się płaskorzeźby dłuta Michała Paszyna,
przedstawiające sylwetki polskich świętych. Z kolei w lewej nawie
Bazyliki znajduje się inny polski akcent – pomnik Klementyny
Sobieskiej – wnuczki króla Jana III i żony Jakuba Stuarta,
pretendenta do tronu angielskiego.
Polskie
symbole są dostrzegalne również na zewnątrz Bazyliki – na
słynnej kolumnadzie autorstwa Berniniego, która otacza plac św.
Piotra, wśród 140 rzeźb przedstawiających świętych, znajduje się
figura przedstawiająca św. Jacka Odrowąża, jedynego Polaka w tym
gronie, z wzniesioną do góry ręką, w której trzyma monstrancję.
Podobnie w Muzeach Watykańskich nie brakuje polskich pamiątek –
największą z nich jest zawieszony w Sali Sobieskiego obraz Jana
Matejki, namalowany w dwusetną rocznicę bitwy z Turkami. Na płótnie
został przedstawiony Jan III Sobieski, po zwycięskiej bitwie pod
Wiedniem.
Instytucje polskie
na terenie Rzymu
Życie
polskie w Rzymie jest dziś w rozkwicie i koncentruje się głównie w
licznych instytucjach kościelnych i świeckich. Nie sposób wymienić
wszystkich z nich, ale z pewnością warto wspomnieć przynajmniej o
tych ważniejszych, by uświadomić sobie bogactwo i wszechstronność
polskiej problematyki na terenie Rzymu. Sporo instytucji związanych
jest z działalnością Jana Pawła II, a najważniejsze z nich to:
Dom
Polski Jana Pawła II - ośrodek polonijny,
który został oficjalnie otwarty i podarowany Janowi Pawłowi II w 1981
roku. Od początku swojego istnienia Dom Polski stanowi największą
przystań dla polskich pielgrzymów, których przyjął już ponad 70
tysięcy. Znajduje się w północno-zachodniej części Rzymu zwanej
Giustiniana, w odległości 15 km od centrum miasta. Mieści się w
pięknym, rozległym parku, przy via Cassia 1200. Ośrodek może
pomieścić równocześnie do dwustu pielgrzymów, którzy oprócz noclegu i
możliwości skorzystania z kuchni, refektarza i kaplicy, mogą uzyskać
informacje związane z Wiecznym Miastem i jego zabytkami oraz pomoc w
ich zwiedzaniu, a przede wszystkim odnajdą tu atmosferę sprzyjającą
religijnemu przeżyciu pobytu w Rzymie. Ponadto duchowni pracujący w
Domu Polskim przygotowują wystawy o tematyce papieskiej, prowadzą
okolicznościowe akcje wydawnicze, udostępniają pielgrzymom bibliotekę
oraz salę kinową. W Domu ma swoją siedzibę również Ośrodek
Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II oraz Sekretariat
Fundacji. Odbywają się tutaj sesje naukowe, Uniwersytet Letni Kultury
Polskiej, dla osób mieszkających poza Polską, ale zainteresowanych
polską kulturą oraz spotkania podejmujące tematykę religijnych i
kulturowych związków pielgrzymowania do Stolicy chrześcijaństwa.
Ośrodek Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła II znajduje się w
podziemnej kondygnacji Domu Polskiego i od blisko trzydziestu lat
gromadzi dokumentację i zabezpiecza dokumenty dotyczące pontyfikatu
Jana Pawła II, dbając o przekazanie jego dziedzictwa przyszłym
pokoleniom Sama biblioteka liczy około 30 tysięcy woluminów
udostępnianych do badań nad nauczaniem Ojca Świętego. Obok dokumentów
papieskich, książek, albumów i publikacji, wydawanych w różnych
krajach świata, posiada dział numizmatyczny, filatelistyczny oraz
dokumentację fotograficzną, wizualną i dźwiękową. Zbiory muzealne
obejmują dary i pamiątki przekazywane Papieżowi — szczególnie
przez Polaków — podczas audiencji i podróży papieskich. Wśród
prawie dziesięciu tysięcy muzealiów reprezentujących różne dziedziny
sztuki na szczególną uwagę zasługują pamiątki osobiste i narodowe
składane Ojcu Świętemu w przeświadczeniu, że są to najgodniejsze
ręce, którym te skarby można powierzyć. Zgromadzona zbiory stanowią
bogaty materiał do prowadzenia badań naukowych, których owocem są
publikacje, sympozja, wystawy a także artykuły popularyzujące myśl i
dzieło polskiego papieża.
W 2001 roku Duszpasterski
Ośrodek dla Pielgrzymów Polskich “Corda Cordi” po 21
latach działalności, z powodu wypowiedzenia umowy dzierżawy przez
Zgromadzenie Salwatorianów, musiał przenieść się ze swej
dotychczasowej siedziby, położonej w bezpośredniej bliskości
Watykanu, przy via Pfeiffer 13 do innego obiektu. Dzięki dużej pomocy
biskupa Stanisława Dziwisza, nowy ośrodek znajduje się przy via
Vincenzo Monti 1 i jest położony w spokojnym i zielonym rejonie
Rzymu, zwanym Monte Verde – Zielona Góra, tuż za wzgórzem Janikulum. Co istotne, posiada bardzo dobre połączenie z Watykanem
(kolejką ze stacji Trastevere do stacji San Pietro – 3 minuty,
bądź tramwajem do Largo Argentina – 10 minut), lotniskiem Fiumicino, a także doskonały dojazd do centrum Rzymu, polskich
ambasad przy Stolicy Apostolskiej i Kwirynale oraz nad Morze
Tyrreńskie. Dom Pielgrzyma może równocześnie gościć do
dziewięćdziesięciu osób, a zatem jest przygotowany również do
przyjęcia licznych grup pielgrzymów, którzy mają do swej dyspozycji
kuchnię, refektarz i kaplicę, a z tarasów mogą podziwiać piękno
Rzymu, zwłaszcza w nocy.
W Rzymie
od 24 listopada 1938 roku istnieje sekcja polska Radia Watykańskiego,
która zajmuje się przekazywaniem informacji na temat działalności
Papieża i Stolicy Apostolskiej, informuje o wydarzeniach z życia
kościoła w Polsce i za granicą, jak i podejmuje tematy bieżące,
dotyczące społeczeństwa lub ważnych wydarzeń z całego świata. Radio
Watykańskie odegrało szczególnie istotną rolę dla narodu polskiego w
okresie powojennym, zajmując się pomocą w poszukiwaniu osób
zaginionych w czasie wojny, jak i w czasach komunizmu, szerząc wiarę.
Audycje w języku polskim nadawane są kilka razy dziennie: o godz.
6.15, o 16.15 dziennik, a o 20.00 audycja wieczorna. Siedziba
rozgłośni mieści się w Watykanie, przy Piazza Pia 3.
Ponadto w
Rzymie działają polskie instytuty, których celem jest szerzenie
polskiej kultury i historii, ale przede wszystkim skupiają się na
podtrzymywaniu i ulepszaniu współpracy polsko-włoskiej.
Instytut
Polski – został założony 1992 roku, jako misja dyplomatyczna
Ministerstwie Spraw Zagranicznych, której nadrzędnym celem jest
szerzenie kultury i historii Polski, a także promocja dialogu między
naszymi krajami na polu edukacyjnym i społecznym. Ponadto Instytut
wydaje włoski przegląd polskich wydarzeń kulturalnych, który zawiera
prace polskich i włoskich autorów o dziełach i twórcach kultury w
Polsce, są organizowane wieczorki poetyckie i filmowe i co ważne dla
włoskich miłośników naszego ojczystego języka – Instytut
prowadzi kurs języka polskiego dla obcokrajowców. Obecnie dyrektorem
placówki położonej przy via Vittoria Colonna 1, jest Jarosław
Mikołajewski – polski italianista, poeta i tłumacz, a zarazem
organizator życia kulturalnego w Rzymie.
Polski
Instytut Historyczny – został założony w 1945 roku przez dwie
wybitne osoby – księdza Waleriana Meysztowicza, który był
inicjatorem tego przedsięwzięcia oraz Karolinę Lanckorońską, która z
pełnym zaangażowaniem zarządzała instytutem aż do swojej śmierci w
2002 roku. Duże wsparcie finansowe dla Instytutu Historycznego
stanowiła Fundacja Lanckorońskich mająca siedzibę w Szwajcarii, która
wspierała polskich humanistów. Początkowo Instytut głównie zajmował
się historią Polski i jej związkami z Watykanem, prowadził odczyty i
przygotowywał Kongresy Historyczne w Rzymie, a po 1956 roku podjął
współpracę z krajowymi bibliotekami, która polegała na wymianie
wydawnictw naukowych. Kolejne dziesięciolecia upłynęły na współpracy
z krajowymi naukowcami, a w 1995 roku, Instytut i Fundacja
Lanckorońskich zawarły porozumienie z Polską Akademią Umiejętności w
Krakowie, dzięki którym młodzi naukowcy mogli otrzymywać stypendia.
Dzisiaj, mimo tego, że Instytut już nie istnieje, stypendia są
przyznawane w dalszym ciągu.
W
Wiecznym Mieście jest też Stacja Naukowa PAN. W 1921 roku
polski historyk i prawnik, hrabia Józef Michałowski, który mieszkał w
Rzymie, podarował państwu polskiemu swój bogaty księgozbiór, który
kilka lat później został przekazany Polskiej Akademii Umiejętności w
Krakowi, a następnie umieszczony w Polskim Hospicjum Św. Stanisława
przy ul. Botteghe Oscure. W ten sposób powstała Biblioteka Polska w
Rzymie, którą kierował sam Michałowski. W 1938 r. jej siedziba
została przeniesiona do Pałacu Doria przy vicolo Doria 2, gdzie
znajduje się po dzień dzisiejszy. Po zakończeniu drugiej wojny
światowej, biblioteka została przejęta przez utworzoną w tych latach
Polska Akademie Nauk (PAN) i i przyjęła obecną nazwę Stacji Naukowej
PAN w Rzymie, zwanej po włosku "Accademia Polacca".
Jednym z
głównych zadań instytucji jest promocja nauki polskiej we Włoszech i
nauki włoskiej w Polsce oraz ułatwianie kontaktów pomiędzy naukowcami
obu krajów. Ponadto Stacja prowadzi serię wydawniczą w języku włoskim
"Conferenze", na którą składają się teksty wykładów i
materiały ze zjazdów, które odbyły w Stacji, a także inne prace
autorstwa uczonych polskich i włoskich, dotyczącą przede wszystkim
historii Polski, historii sztuki polskiej i generalnie stosunków
polsko-włoskich.
Pisząc o
polskich instytucjach, nie sposób nie wspomnieć o fundacjach, wśród
których wyróżnia się bardzo znana i zasłużona: Fundacja Margrabiny
Janiny Umiastowskiej powołana na mocy testamentu
pozostawionego w Rzymie przez zmarłą w 1941 roku Janinę Umiastowską.
Celem fundacji jest wspieranie nauki i kultury polskiej poprzez
udzielanie stypendiów oraz współpraca z innymi instytucjami. Wydała
kilka tomów z serii zatytułowanej „Świadectwa”, gdzie
zostały zamieszczone opisy działalności społecznej i kulturalnej
Polaków działających w Rzymie w XX i XXI wieku. Obecny prezes
Stanisław Morawski, wraz ze Stanisławem Gebhardtem przy wsparciu
zaprzyjaźnionych Włochów, założyli Ośrodek Studiów i Stosunków
Międzynarodowych, którego działalność najpierw polegała na
finansowaniu wycieczek do Włoch dla działaczy katolickich, a później
na udzielaniu stypendiów obywatelom z krajów komunistycznych, w tym
głównie Polakom. Siedziba fundacji mieści się przy via Piemonte 117.
Duży wpływ na kreowanie pozytywnego wizerunki i promowanie Polski na
arenie włoskiej, jako kraju o dużym potencjale turystycznym i
kulturowym mają instytucje o charakterze turystycznym i edukacyjnym.
Należą do nich m.in.: Polski Ośrodek Informacji Turystycznej –
znajduje się przy via Vittorio Veneto 54 A i jego celem jest
przygotowanie i szerzenie polskiej oferty turystycznej we Włoszech.
Do dyspozycji klientów są materiały promocyjne dostępne w języku
włoskim i angielskim, liczne foldery, mapy, płyty CD i DVD
prezentujące regiony, miasta, zabytki, wydarzenia kulturalne,
sportowe i wiele innych. Ponadto udziela rzetelnych informacji o
możliwościach transportu, zakwaterowania i wyżywienia, co pomaga w
planowaniu i organizacji podróży. Ośrodek uczestniczy też w targach
turystycznych organizowanych we Włoszech, organizuje seminaria i
konferencje prasowe na temat nowych polskich produktów turystycznych,
a także pomaga w kooperacji polskich i włoskich touroperatorów, biur
podróży oraz struktur gastronomicznych i noclegowych.
Katedra
Języka i Literatury Polskiej na Uniwersytecie „La Sapienza”
utworzona po I wojnie światowej, jako pierwsza tego typu placówka
we Włoszech w 2009 roku obchodziła 80-lecie swojego istnienia i po
dziś dzień jest ważną placówką naukową. Wśród absolwentów katedry
jest wielu wybitnych włoskich polonistów, wśród których wyróżnia się
profesor Sante Graciotti – wielce zasłużony dla polskiej
kultury i rzymskiej polonistyki. Obecnie kierownikiem katedry jest
profesor Luigi Marinelli – znaczący badacz literatury polskiej,
członek Państwowej Akademii Nauk w Warszawie. Również na innym
rzymskim uniwersytecie, Tor Vegata, od 1991 roku działa katedra
polonistyki. Główna siedziba La Sapienzy znajduje się przy Piazzale
Aldo Moro 5.
Ze względu na dużą liczbę Polonii włoskiej (według Raportu
Ministerstwa Spraw Zagranicznych o sytuacji Polonii i Polaków za
granicą z 2009 roku, blisko 25 % polskiej populacji zamieszkuje rejon
Lacjum, ze szczególnym uwzględnieniem okolic Rzymu i w klasyfikacji
cudzoziemców w Rzymie, Polacy znajdują się na trzecim miejscu), w
Rzymie działają liczne instytucje zarówno kościelne, jak i świeckie,
które mają na celu nie tylko ułatwienie codziennego życia na
obczyźnie, podtrzymywanie kontaktów z polską kulturą i możliwość
obcowania z językiem, ale też skupianie Polaków w celu wspólnej
celebracji świąt, imprez i wydarzeń mających związek z polską
tradycją. Zespół Szkół im. G. Herlinga-Grudzińskiego przy Ambasadzie
RP w Rzymie – jest
polską placówką publiczną, powstałą w 1998 roku, której organem
prowadzącym jest Ministerstwo Edukacji Narodowej w Polsce.
Kształcenie, podobnie jak w polskim systemie edukacyjnym, odbywa się
na trzech poziomach: w 6-letniej szkole podstawowej, 3-letnim
gimnazjum i 3-letnim liceum. Szkoła realizuje uzupełniający plan
nauczania, co oznacza, że uczniowie uczęszczają do włoskich szkół i
realizują w nich normalny tok kształcenia, natomiast w Zespole Szkół
w Rzymie, program nauczania obejmuje przedmioty uzupełniające: język
polski, historię Polski, geografię Polski i wiedzę o społeczeństwie.
Nauka w szkołach odbywa się raz w tygodniu, w trybie popołudniowym.
Po ukończeniu każdej klasy, zgodnie z polskim prawem oświatowym,
uczniowie otrzymują polskie świadectwa promocyjne bądź świadectwa
ukończenia szkoły. W szkole, oprócz normalnych zajęć lekcyjnych,
często odbywają się różnego rodzaju konkursy, święta, imprezy,
wycieczki, spotkania i projekcje filmów, co pomaga uczniom w lepszym
poznaniu polskiej kultury i tradycji. Obecnie Zespół Szkół ma
swoją siedzibę w Rzymie w dwóch lokalach: przy via Pietro della Valle
1 oraz przy Vicolo Doria 6 b, a od 2008 roku jej dyrektorem jest mgr
Danuta Stryjak.
Istnieje
też powołany w 1995 roku Związek Polaków we Włoszech. W podjętej
uchwale Głównym celem Związku Polaków we Włoszech jest jednoczenie
Polonii Włoskiej, tworzenie więzi między osobami polskiego
pochodzenia, krzewienie przywiązania do kultury i tradycji polskiej i
poczucia tożsamości narodowej oraz dbanie o dobre imię Polski i
Polonii. Związek ma również na celu zacieśnianie we wszystkich
dziedzinach więzi istniejących od wieków między obu narodami –
polskim i włoskim. Związek reprezentuje Polonię wobec władz włoskich
i polskich, pielęgnuje historyczne tradycje obecności Polaków na
ziemi włoskiej, opiekuje się przedstawicielami starszych pokoleń, dba
o właściwe przyjęcie nowej emigracji i stara się wpłynąć na
zachowanie świadomości polskiego pochodzenia przez kolejne pokolenia
urodzone w Italii. Instytucja ta mieści się przy via Piemonte 117.
Wspomniany
wcześniej kościół św. Stanisława od
lat zajmuje się działalnością na rzecz Polonii włoskiej.
Księża starają się przede wszystkim zapewnić opiekę duchową oraz
pomoc materialną w sytuacjach losowych Polakom, którzy zaczęli masowo
przyjeżdżać do Rzymu.
Ponadto w budynku należącym do
kościoła działa poradnia psychologiczna oraz biuro informacji dla
pielgrzymów z Polski, w którym można zgłosić swój udział w środowej
audiencji generalnej, uzyskać informację o adresach domów pielgrzymów
oraz pensjonatów w Rzymie i okolicach, a także zamówić pergaminy z
papieskim błogosławieństwem. Natomiast zorganizowane grupy
pielgrzymów mogą dodatkowo uzyskać możliwość odprawienia mszy św. w
podziemiach Bazyliki św. Piotra w pobliżu grobu Jana Pawła II lub
zarezerwować termin na odprawienie mszy św. w kościele św.
Stanisława.
Msze święte są odprawiane w dni powszednie o godzinie: 6.30, 7.15 i
18.00, a w niedzielę i święta o godzinie 8.00, 9.00, 10.00, 11.00
(dla dzieci), 12.00 i 18.00. Ponadto
msze święte w języku polskim są odprawiane w kościele św. Ducha, przy
via dei Penitenzieri 12 nieopodal Bazyliki św. Piotra, w niedziele o
godzinie 16 oraz w kościele św. Alfonsa na Kwirynale przy via
Merulana 31, w niedziele przy udziale chóru o godzinie 9.30 i 12.30
Z kolei
nad przestrzeganiem praw Polaków i udzielaniem im pomocy w różnego
rodzaju wypadkach losowych, w Rzymie czuwają: Ambasada
Rzeczypospolitej Polskiej przy Kwirynale,
przy via Pietro Paolo Rubens 20 wraz z ambasadorem Jerzym
Chmielewskim, Ambasada
Rzeczypospolitej Polskiej przy Stolicy Apostolskiej, przy Via dei
Delfini 16, na
czele z Hanna Suchocką oraz Wydział Konsularny Ambasady
Rzeczypospolitej Polskiej w Rzymie przy via di San
Valentino 12, którego kierownikiem jest Wojciech Biliński.
Polskie instytucje i przedstawicielstwo dyplomatyczne w Rzymie mają
swój udział w organizowaniu aktywnej działalności na rzecz kultury
polskiej. Należy z dumą zaznaczyć, że we Włoszech wszelkie instytucje
współpracują ze sobą w zgodzie i ze sporym rozmachem, co pozyskuje im
coraz szersze grono włoskich przyjaciół. Niewątpliwie przyczynił się
do tego pontyfikat Jana Pawła II i fakt wejścia Polski do Unii
Europejskiej, dzięki czemu Polska zaczęła się liczyć na arenie
europejskiej.
Propozycja trasy:
„Śladami poloników na terenie Rzymu”
Dla
rodaków zainteresowanych polonikami przygotowałam propozycję trasy
tematycznej zaplanowanej i przemyślanej w taki sposób, by jej
przebycie stanowiło atrakcję dla zwiedzających i pozostawiło po sobie
ślad w ich pamięci. Wobec tego znajdują się na niej tylko wybrane
obiekty, gdyż ze względów logistycznych i ograniczeń czasowych, ich
zobaczenie byłoby zbyt trudne do zrealizowania w ciągu jednego dnia.
Chcąc odwiedzić wszystkie punkty programu, na trasę należałoby
przeznaczyć dwa dni.
Spacer
rozpoczyna się w Watykanie, na placu św. Piotra, a koncentruje się
głównie wokół Placu Hiszpańskiego i Placu Weneckiego.
Bazylika
i plac św. Piotra – zwiedzanie wnętrza bazyliki wraz z
nagrobkiem Marii Klementyny Sobieskiej, modlitwa przy grobie Jana
Pawła II w Grotach Watykańskich oraz w polskiej kaplicy; zwrócenie
uwagi na figurę św. Jacka Odrowąża, mieszczoną na kolumnadzie
Berniniego na placu św. Piotra oraz okno papieskie
(do
wyboru: przejazd metrem linii A ze stacji Ottaviano – San
Pietro do stacji Spagna przy Placu Hiszpańskim lub przejście Via
della Conciliazione obok Zamku św. Anioła i przekroczenie Mostu
Cavour, a następnie przejście Via Condotti do Piazza di Spagna i
wejście na szczyt słynnych schodów)
Palazzo
Zuccari – mieszkała w nim wdowa po królu Janie III
Sobieskim
Kościół
Zmartwychwstania Pańskiego – wewnątrz znajdują się obrazy
Henryka Siemiradzkiego, a na dziedzińcu pomnik Mikołaja Kopernika
(spacer wzdłuż via Babuino)
Via
del Babuino 165 – dom, w którym mieszkał Juliusz Słowacki,
tablica pamiątkowa umieszczona na budynku (wejście do parku od
strony Piazza del Popolo)
Villa
Borghese – spacer Aleją Mickiewicza, aż do pomnika
Sienkiewicza
Piazza
del Popolo – w 1798 roku wkroczył tędy do Rzymu, na czele
Legionów, gen. Henryk Dąbrowski, aby pod pomnikiem Marka Aureliusza
na Kapitolu wygłosić mowę do żołnierzy (przejście wzdłuż via del
Corso aż do skrzyżowania z via Condotti – najbardziej
ekskluzywną i najdroższą ulicą Rzymu)
Caffe
Greco – ulubiona kawiarnia artystów przy via Condotti 86,
powstała w 1760 roku; bywali w niej m.in. A. Mickiewicza, C. K
Norwid, Z. Krasiński, J. Słowacki i H. Sienkiewicz (można chwilkę
odpocząć przy filiżance pysznej kawy, gdyż wbrew pozorom ceny kawy
pitej przy barze nie należą do wygórowanych)
Hotel
d’Inghilterra – znajduje się tuż obok via Condotti,
przy via Bocca di Leone14, zatrzymywał się tam Henryk Sienkiewicz; po
lewej stronie, nad wejściem do hotelu znajduje się tablica
upamiętniająca pobyt pisarza (przejście wzdłuż via di Gambero do
Piazza San Silvestro i via del Pozzetto)
Via
del Pozzetto 113 – jeden z domów, w którym mieszkał Adam
Mickiewicz i w którym formował swój Legion, o czym informuje tablica
ufundowana przez senat i lud rzymski (przejście wzdłuż via Poli do
Fontanny di Trevi, czas wolny na posiłek w jednej z pobliskich
trattorii lub pizzerii, przejście wzdłuż via del Corso w kierunku
Piazza Venezia)
Kościół
św. Stanisława – znajduje się przy via di Botteghe Oscure
15 i jest głównym ośrodkiem duszpasterstwa polskiego dla emigrantów;
wewnątrz liczne poloniki. Przy okazji wędrówki po via Sistina,
odwiedzić należy dom oznaczony numerem 123, z tablicą upamiętniającą
pobyt Norwida w tym właśnie miejscu (przejście do położonego tuż
obok kościoła jezuitów)
Kościół
Il Gesu – wewnątrz znajdują się relikwie (ramię) św.
Andrzeja Boboli. W zależności od tego, ile pozostanie czasu do
dyspozycji, można się udać na pobliski:
Piazza
Della Minerva, przy którym znajduje się hotel Minerva, gdzie
zatrzymał się Mickiewicz, Sienkiewicz i Kraszewski i
zakończyć zwiedzanie przy Panteonie popijając kawę, w najlepszej po
Caffe Greco, rzymskiej kawiarni Tazza d’Oro
Kościół
św. Andrzeja na Kwirynale, gdzie znajduje się nagrobek św.
Stanisława Kostki
Autobusem
linii 64 z Piazza Venezia do przystanku Republica, gdzie znajduje się
Kościół
Santa Maria degli Angeli e dei Martiri z rzeźbami
Igora Mitoraja
Autobusem
linii 218 do kościoła Quo vadis.
Na tym
kończy się proponowana trasa, życzę niezapomnianych wrażeń podczas
odkrywania polskich wątków w ramach rzymskich wakacji…
|