Recenzje

Marek Piasta

Krym 

     W związku z ostatnimi wydarzeniami na Krymie wiele osób zainteresowało się tamtymi rejonami i deklaruje chęć pojechania tam, gdy tylko sytuacja polityczna się unormuje. Wkrótce może się więc okazać, że przewodniki po Krymie zaczną cieszyć się większą popularnością. Dlatego też warto przyjrzeć się jednemu z nich, oferowanemu przez wydawnictwo Pascal, przygotowanemu w ramach serii "Ilustrowane".
     Czasem trudno uwierzyć, że mniejszy od Belgii czy Albanii Krym oferuje tak dużo atrakcji, że okres wakacyjny wydaje się być za krótki, by móc zobaczyć wszystko. A jest co podziwiać. Coś dla siebie znajdą tam zarówno miłośnicy przyrody, gór, zapierających dech krajobrazów, jak i turyści kulturowi poszukujący średniowiecznych twierdz, skalnych miast czy też odrobiny egzotyki. Jest to też obszar zderzenia wielu kultur, z których każda coś po sobie zostawiła. Mamy więc tutaj i karaimskie skalne miasto i tatarski Bakczysaraj i antyczny Cherosonez. Także Ukraińcy i Rosjanie zostawili po sobie ślad na tej ziemi, która wielokrotnie była świadkiem krwawych wojen i wydarzeń o światowym znaczeniu. Obecnie Krym jest ponownie na ustach całego świata i najprawdopodobniej, gdy sytuacja się uspokoi, konieczne będzie wydanie nowych przewodników zawierających informacje o najnowszych wydarzeniach. Będzie bardzo ciekawie móc porównać starsze wersje z nowymi.
     Recenzowany przewodnik charakteryzuje się, jak łatwo można się domyślić ze względu na tytuł serii, w ramach której go opublikowano, bogatą oprawą graficzną. Nie jest specjalnie gruby, w związku z czym może pojawić się pytanie, czy zawarte w nim informacje są wystarczające dla wymagającego turysty. Osobiście uważam, że przewodnik ten najbardziej przydatny jest podczas planowania wyjazdu. Dzięki licznym fotografiom zdecydowanie łatwiej jest wybrać miejsca, które chce się zobaczyć, tym bardziej, że większość zdjęć jest ciekawa i przyciąga wzrok. Po takiej lekturze znacznie łatwiej jest zapragnąć zobaczyć to wszystko na własne oczy. A nie da się ukryć, że Krym jest bardzo fotogenicznym miejscem, tak więc nawet zwykłe przejrzenie przewodnika sprawia dużo przyjemności. Lecz skoro jest to przewodnik ilustrowany, to jak przedstawia się kwestia zawartych w nim informacji?
     Przewodnik składa się z pięciu części. Pierwsza z nich nazwana Krym w pigułce, to tak naprawdę podstawowe informacje o nim. Mamy tutaj podrozdziały: Podróż na Krym (czyli kiedy jechać, czego się spodziewać oraz podstawowe informacje geograficzne), Geografia i klimat,Kuchnia (omówiona w podziale na tatarską, ukraińską oraz innych narodów), Degustacja, Galeria wybitnych winiarzy, Architektura, Religia oraz Historia (podzielona na czasy prehistoryczne, Bizancjum i Ruś, Złotą Ordę, lata 1917-1920 oraz deportacje w 1944 roku). Pozostałe cztery części przewodnika koncentrują się na poszczególnych regionach Krymu i są następujące: 1) W drodze na Krym, w której opisana jest Odessa; 2) Część południowa z m.in. Bakczysarajem, Sewastopolem, Jałtą, Ałusztą i Sudakiem; 3) Część wschodnia opisująca region Teodozji i Półwysep Kerczeński; 4) Część zachodnia, z Eupatorią i Półwyspem Tarchankut. Już na pierwszy rzut oka objętościowo najwięcej miejsca w przewodniku zajmuje najatrakcyjniejsza część południowa, a najmniej - zachodnia. Pod koniec każdej z nich znajduje się kilkustronicowe podsumowanie z informacjami praktycznymi typu orientacja, noclegi czy gastronomia.
     Jak już było wcześniej wspomniane, największą zaletą przewodnika są jego zdjęcia, które ogląda się z głębokim zainteresowaniem. Autorzy starali się jednak, aby również treść publikacji była możliwie najłatwiejsza w odbiorze. Dlatego też co pewien czas wplatane są przez nich do tekstu humorystyczne spostrzeżenia. Dla przykładu: [we wrześniu] ceny (...) spadają, plaże pustoszeją, morze ma nieco niższy poziom (rozgrzane ciała moskwian nie wypierają już tyle wody) [s. 11]. Trzeba przyznać, że przy dość niewielkich rozmiarach przewodnika, autorzy starali się, aby ich informacje były jak najbardziej rzeczowe, a jednocześnie obejmowały jak najwięcej interesujących turystów tematów. Jeden z autorów publikacji musi być zapewne fanem enoturystyki, gdyż aż osiem stron poświęcono w niej winom krymskim, w tym dwie strony są o tym, jak poprawnie powinno się je degustować. Dla porównania, podrozdział Architektura zajmuje ledwie cztery strony, a religia - dwie. Sporo miejsca poświęcono również kuchni (łącznie 6 stron). Tym samym przewodnik zawiera cenny materiał dla turystów kulturowych interesujących się winiarstwem oraz turystyką kulinarną. Na pochwałę zasługują również typowe już dla wydawnictwa Pascal informacje o cenach biletów, godzinach otwarcia oraz osobne tabelki z ciekawymi informacjami dodatkowymi (np. co to są diurbe [s. 101] albo historia Ormian na Krymie [ss. 204-205]. Z drugiej jednak strony czasem odnosi się wrażenie, że niektóre tabele są tak duże, że tak naprawdę powinny być osobnym podrozdziałem. Dotyczy to chociażby wspomnianych już Ormian czy tatarów krymskich [ss. 124-125]. Na koniec należy jeszcze pochwalić przewodnik za zamieszczenie kilku map największych miejscowości, jak chociażby Jałty.
     Niestety pomimo atrakcyjnej oprawy graficznej, przewodnik ma kilka wad, które mogą go dyskredytować w oczach niektórych turystów kulturowych. Tak naprawdę dotyczą one niemal wyłącznie pierwszego rozdziału, czyli generalnych informacji o Krymie. Osobiście uważam, że przewodnik nie potrafi dobrze przybliżyć skomplikowanej sytuacji społecznej jaka istniała na Krymie od zarania dziejów. Jedną z przyczyn jest sposób opisania historii, który jest po prostu wybrakowany. Czasom prehistorycznym, Bizancjum, Rusi, Połowcom, Złotej Ordzie, chanatowi krymskiemu poświęcono mniej więcej po dwie strony. Nagle historia "przeskakuje" do czasów 1917-1920, a potem do deportacji w 1944 roku. Wydarzeń z pozostałych okresów historycznych (takich jak np. wojna krymska) jednak nie pominięto - zostały one opisane w specjalnych tabelkach rozmieszczonych w różnych miejscach przewodnika. O ile sam system umieszczania w ten sposób ciekawostek podoba mi się, to jednak "powyjmowanie" kluczowych momentów przeszłości i rozrzucenie ich po całej książce, wprowadza dezorientację. Czytelnik dostaje wówczas - zamiast logicznego układu - "puzzle" informacji, które sam musi sobie poukładać w głowie. Nie trzeba dodawać, że przy tak skomplikowanej historii, jaką posiada Krym, nie jest to łatwe. Na domiar złego często informacje historyczne podawane w tabelkach nie zawsze są do końca jasne, jak chociażby niepełna historia walk rosyjsko-tureckich z XVIII w. [s. 92].
     W książce brakuje, występującego w innych przewodnikach wydawnictwa Pascal, rozdziału dotyczącego ludzi Krymu czy jego społeczeństwa. Podobnie jak w przypadku wydarzeń historycznych, także poszczególne mniejszości narodowe i etniczne, są opisane w tabelkach i rozrzucone po całym przewodniku przez co nie przybliżają czytelnikowi skomplikowanych relacji pomiędzy Ukraińcami, Rosjanami czy Tatarami. Informacje na temat tego, dlaczego Krym jest autonomią [recenzja została napisana na początku marca 2014 r. - przyp. redakcji], są szczątkowe; tak samo trzeba sporo się w przewodniku naszukać, aby znaleźć informacje o tym, dlaczego na Krymie dominują Rosjanie. Z tych powodów przewodnik nie stanowi wielkiej pomocy dla kogoś, kto chciałby lepiej zrozumieć kulturowe podstawy problematyki ostatnich wydarzeń na Krymie i dla mnie jest to niestety jego duża wada.
     W części publikacji zatytułowanej Informacje zabrakło również kluczowego, moim zdaniem, elementu każdego dobrego przewodnika, czyli chociaż kilku słów po rosyjsku bądź ukraińsku. O dziwo nie ma także takich danych jak adres i numer kontaktowy do polskiego konsulatu, numerów alarmowych, informacji o przekraczaniu granicy z Ukrainą, a nawet jak można na Krym dojechać z Polski. Sadzę, że wystarczyłoby zamieścić jedno duże zdjęcie mniej, a zamiast niego dodać te istotne informacje, co znacznie podniosłoby wartość publikacji. Z ciekawości zajrzałem do innego przewodnika z serii "Ilustrowane", pt. Słowacja, i tam znalazłem wszystkie wspomniane przeze mnie elementy, a nawet opisano dokładniej sztukę i kulturę.

     Podsumowując, Krym można traktować jako przewodnik dobry dla kogoś, kto szuka inspiracji do wyjazdu i nie może się zdecydować dokąd pojechać. Zdjęcia w nim są przepiękne, forma graficzna bardzo atrakcyjna i aż chce się zobaczyć to wszystko co w publikacji pokazano na własne oczy. Tym samym bardzo łatwo można powybierać miejsca, które koniecznie chce się odwiedzić, a także poczytać nieco o ich historii. Jednak w momencie dokładniejszego przygotowania się do podróży, zbierania informacji o regionie, przewodnik przestaje być tak cenny. Informacje historyczne, społeczne są porozrzucane po całym przewodniku, brakuje w nim istotnych elementów pomocnych dla turysty (jak wspomniany słowniczek), co powoduje, że nie jest to idealna propozycja dla turysty kulturowego chcącego zrozumieć i dobrze poznać Krym. Dobrze byłoby gdyby wydawca uzupełnił brakujące elementy w nowym wydaniu, gdy sytuacja polityczna na Półwyspie się uspokoi. Dla wielu mniej wymagających turystów, Krym może okazać się wystarczający, a także bardzo poręczny w podróży.