|
|
Izabela Wyszowska, Tadeusz Jędrysiak
Pieranie – Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej („Kujawska Częstochowa”) – perła architektury drewnianej
Wśród obiektów sakralnych, szczególnie istotną rolę odgrywają sanktuaria, których powstanie związane
było niejednokrotnie z niezwykłymi wydarzeniami. Sanktuaria jako ośrodki kultu i miejsca święte należą
do kulturowego i duchowego dziedzictwa, są także celem ruchu pielgrzymkowego. Sanktuaria polskie, stanowią
przede wszystkim dobro duchowe narodu, miejsca, w których przez wieki ujawniało się to, co w społeczeństwie
najlepsze, w tym zwłaszcza równość wszystkich wobec Boga. Do takich znaczących ośrodków sakralnych należy
Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej we wsi Pieranie, położonej na wschód od Inowrocławia w województwie
kujawsko-pomorskim. Wieś znana już od 1301 roku pod pierwotną nazwą Pyrane, według podania ludowego,
związaną ponoć z corocznymi, wiosennymi wylewami jeziora Gopło, które zalewając dolinę rzeki Bachorzy
"opierało się", o nieco wyżej położoną wioskę - stąd Pieranie. Parafia w dokumentach notowana jest w
latach 1325-27.
Święty Wizerunek Matki Bożej Łaskawej
Dla miejscowych wiernych, jak i dla odwiedzających sanktuarium pielgrzymów, największym skarbem, przedmiotem
czci, jest obraz Matki Bożej Łaskawej zwanej "Pierańską". Wizerunek na desce lipowej o
wymiarach 68 cm x 99 cm wykonany prawdopodobnie w 1520 roku przez Bernarda z Mochowic (Moschovii), przywieźli
z Rzymu dominikanie. Artysta nie wzorował się na podobiźnie Matki Bożej Częstochowskiej (co wówczas było
dość częstą praktyką), ale na znanym sobie obrazie Matki Bożej Śnieżnej znajdującym się w kościele Santa
Maria Maggiore w Wiecznym Mieście. Pierwsza wzmianka o pierańskim obrazie pochodzi z 1712 roku. Matka
Boża Pierańska zasłynęła łaskami stąd pojawiać się zaczęły we wsi rzesze pątników i z tym związana była
konieczność rozbudowy świątyni. Do Pierańskiej Madonny pielgrzymowano chętnie, odwiedziło ją wiele znaczących
postaci historycznych. Odnotowano m.in. wizytę króla Polski - Stanisława Leszczyńskiego wraz z córką
Marią i jej mężem monarchą Francji - Ludwikiem XV. Przed Maryjne oblicze zawitał ponadto kardynał Carlo
Della Torno Rezzonico (późniejszy papież Klemens XIII).
Praktyka uroczystej koronacji wizerunku Matki Bożej przyjęła się na Zachodzie w końcu XVI wieku. W Polsce
pierwszej koronacji obrazu maryjnego dokonano 8 września 1717 roku na Jasnej Górze, a drugim w kolejności
był właśnie obraz w Pieraniu, który już 5 lat później w 1722 roku uzyskał korony papieskie. Ponowna jego
koronacja na mocy dekretu Pawła VI, dokonana została 3 września 1967 roku przez Stefana kardynała Wyszyńskiego.
Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Pieraniu zyskało zaszczytne miano "Kujawskiej Częstochowy", a opiekunem
sanktuarium zostało Bractwo Niepokalanego Poczęcia NMP.
Poprzez koronację obrazu sanktuaria maryjne otrzymywały nadzwyczajne wyróżnienie Kościoła. Do II wojny
światowej istniało w Polsce zaledwie 55 koronowanych wizerunków Maryi, obecnie ponad 220 sanktuariów
szczyci się obrazami maryjnymi z koronami papieskimi.
Kościół w Pieraniu
Drewniany, barokowy, okazały parafialny kościół w Pieraniu p.w. św. Mikołaja w dzisiejszym pseudobazylikowym
kształcie powstał w latach 1732-1734 w wyniku przebudowy wcześniejszej świątyni, ufundowanej przez Zygmunta
Działyńskiego w 1680 roku.
Należy do największych w Polsce kościołów drewnianych, krytych gontem, jego długość wynosi 33 m, szerokość
25 m, a wysokość 20 metry. Fundatorem był właściciel dóbr pierańskich - Łukasz Umiński, a twórcą mistrz
cieśla-architekt - Jakub Gaca, który podobno "Za honor obrał sobie wybudowanie kościoła bez użycia jednego
gwoździa". W 1738 roku do bryły kościoła dobudowano dwie 36-metrowe wieże ale z powodów technicznych
rozebrano je w 1855 roku. Wnętrze świątyni ozdobił wysokiej klasy rokokową polichromią mistrz Jan Jerzy
Petri z Torunia w 1754 roku. Najciekawszym malowidłem o tematyce niereligijnej są dwa portrety zbiorowe
na sklepieniu, prezentujące słynną w całej ówczesnej Polsce, Kapelę Pierańską. Ponadto interesujący jest,
dość rzadki przykład w sztuce sakralnej, Narodzin Maryi - Matki Jezusa.
Centralne miejsce prezbiterium wypełnia drewniany, pozłacany ołtarz z 1732 roku, złożony z trzech kondygnacji
- najwyższa z inicjałem Maryi w otoczeniu obłoków, zwieńczonej wachlarzem promieni, z umieszczonymi po
bokach rzeźbami dwóch aniołów. W kościele znajduje się także owiany legendą obraz Chrystusa Zmartwychwstałego,
pochodzący z kościoła Kanoników Regularnych w Trzemesznie. Obok bocznego wejścia do świątyni leży głaz
z opisaną historią niecenia świętego ognia.
Właściciele wsi
Wieś Pieranie wielokrotnie zmieniała właścicieli. Od 1830 roku byli nimi Preyssowie herbu Jastrzębiec
- ród słynący z działalności patriotycznej. Syn Witolda i Joanny Preyssów - Jerzy Preyss - przyjął rodowy
przydomek Waldorff i pod tym nazwiskiem znany był jako publicysta, pisarz, krytyk muzyczny i działacz
społeczny. Warto pamiętać, że w 1974 roku założył on Społeczny Komitet Opieki na rzecz ochrony najstarszego
cmentarza w stolicy - warszawskich Powązek. Z jego inicjatywy corocznie odbywa się tam 1 listopada kwesta prowadzona przez znane osobistości kultury i mediów.
Waldorff mówił: "Walcząc o przyszłość narodu, trzeba się oprzeć o jego groby" oraz "Kiedy gaśnie pamięć
ludzka, niech dalej mówią kamienie".
We wsi Pieranie zachował się rodowy dworek rodziny Preyssów z XIX wieku,
wybudowany na planie dwóch połączonych ze sobą prostokątów. Budynki mają charakter piętrowy w jednym
przypadku, a w drugim z kolei parterowy. Małe wieżyczki w narożnikach świadczą o znaczącej historii tego
obiektu. Kiedyś frontowa elewacja miała wysokie okna, a wokoło roztaczał się park, po którym właściwie
nie ma dziś już niestety ani śladu…
Bibliografia
Bykowski W., Bykowski W., Kujawsko-pomorskie dla każdego. Przewodnik turystyczny po najciekawszych
miejscach województwa, Apeiron, Bydgoszcz 2011
Bykowski W., Kujawsko-pomorskie. Przewodnik po zabytkach, Apeiron, Bydgoszcz 2010.
Hewner K., Sanktuarium Maryjne Pieranie, Dąbrowa Biskupia 1998
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11, województwo bydgoskie, zeszyt 8, powiat inowrocławski,
oprac. T. Chrzanowski, M. Kornecki, Warszawa 1974
Krysiak A., Inowrocław i Kujawy. Przewodnik, Inowrocław 1999
|
