|
Tadeusz Jędrysiak, Izabela Wyszowska
Zamki i pałace na czeskich Morawach
(w pobliżu granicy z Polską)
|
|
Morawy są jedną z trzech historycznych krain (obok Czech i Śląska Czeskiego) wchodzących w skład
Republiki Czeskiej. Wszystkie te trzy krainy są przedstawione w wielkim herbie Republiki Czeskiej. Obecnie
ma ona dwa herby państwowe: wielki i mały. Zwyczaj posiadania dwóch herbów wywodzi się z heraldycznej
tradycji. Mały herb Czech ma w godle srebrnego (białego) wspiętego na tylnych łapach lwa z charakterystycznym
podwójnym ogonem, w złotej koronie i ze złotymi pazurami. Umieszczone jest w czerwonym polu. Jest to
tradycyjny herb Czech właściwych. W herbie
wielkim znajdują się herby wszystkich krain historycznych wchodzących w skład dzisiejszej Republiki Czeskiej.
Herb wielki ma kształt tarczy herbowej podzielonej na cztery pola. Jest tam historyczny herb Czech (w
polach prawym górnym i lewym dolnym), herb Moraw (orzeł w czerwono-srebrną szachownicę w niebieskim polu)
oraz herb Śląska Czeskiego (czarny ukoronowany orzeł w złotym polu).
|
W Czechach, na Morawach znajduje się sporo wartych odwiedzenia miast i miasteczek, oferujących różnorakie
atrakcje. Nie trzeba pokonywać setek kilometrów bowiem w pobliżu naszej granicy z Czechami znajduje
się wiele zabytkowych morawsko-śląskich zamków, pałaców i warowni, świadków historii i wielkich zdarzeń.
Zabytki te urzekają swoją architekturą, emanują bogatą historią. Większość z nich otaczają dobrze utrzymywane
parki lub ogrody z cennymi gatunkami drzew, w których odbywają się różne imprezy.
Godne odwiedzenia są zamki (znajdujące się 10, 20, 50 km od polskiej granicy) w Šilheřovicach,
Raduniu i Hradec nad Moravicíem.
Warto wiedzieć, że na terenach dzisiejszych Moraw powstało na początku
IX wieku państwo Wielkomorawskie. Samo powstanie państwa i wewnętrzne przeobrażenia wśród plemion, które
do niego doprowadziły pozostają do dzisiaj zagadką. Prawdopodobnie nastąpiło to na przełomie wieków VIII
i IX przed śmiercią Karola Wielkiego. W 822 roku państwo Wielkomorawskie przyjęło chrześcijaństwo, tu
też na tych terenach od 863 roku działalność misyjną prowadzili Cyryl i Metody (święci patroni Europy).
Wraz z nimi pojawił się na tych terenach stworzony przez nich obrządek słowiański i język staro-cerkiewno-słowiański.
Wielkie państwo Wielkomorawskie upadło około 907 roku w wyniku najazdu koczowniczych Madziarów. (więcej:
Třeštík D., Powstanie Wielkich Moraw. Morawianie, Czesi i Europa Środkowa w latach 791-871, Wydawnictwo
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011).
Historyczne fragmenty północnych Moraw leżące na terenie Polski (Kietrz, Baborów) - dawne enklawy morawskie
na obszarze Śląska, powstały w wyniku włączenia do Śląska większości terytoriów dawnego morawskiego
księstwa opawskiego.
Šilheřovice
Šilheřovice (Szylerzowice)
- to niewielka wieś położona 2 km od granicy z Polską, 5 km od przejścia
granicznego w miejscowości Chałupki. Na niewielkim wzniesieniu znajduje się trójskrzydłowy pałac (Zámek
Šilheřovice) powstały u schyłku XVIII w. w miejscu wcześniejszej zniszczonej renesansowej twierdzy. Pałac
znajduje się na terenie malowniczego parku, był wybudowany na polecenie Jana Fryderyka von Einchendorffa
w stylu romantycznym. Przebudowano go później w stylu neobarokowym. Miejscowe dobra wraz z zamkiem w
latach 1845-1945 należały do wiedeńskiej gałęzi rodziny Rothschildów. Na organizowanych z rozmachem polowaniach
Rothschildów w Szylerzowicach, gdzie znajdowała się jedna z największych europejskich bażanciarni, gościli
m.in. Potoccy, ubijając wraz z innymi szlachetnie urodzonymi gośćmi setki zajęcy i łownego ptactwa.
Po II wojnie światowej w pałacu znajdowały się kolejno dom młodzieżowy, szkoła górnicza i centrum szkoleniowe.
W ogromnym krajobrazowym parku w stylu angielskim (prawie 86 ha) nad jeziorkiem stoi pałac myśliwski
z oryginalnymi kojcami dla psów myśliwskich, wiele fontann. Znajdują się tutaj rzadkie okazy drzew z
różnych stron świata, a także pole golfowe z 18 dołkami stanowiące największe tego typu miejsce do uprawiania
golfa w Czechach. O 2008 r. nowy właściciel zabytku po generalnym remoncie przeznaczył go dla turystów.
Jedna część pałacu wykorzystywana jest na uroczystości, wesela, przyjęcia itp.
Warto wspomnieć, że baron Anzelm von Rothschild ze swej podróży do Egiptu przywiózł mumię Egipcjanki,
na prezent dla swej narzeczonej. Dziewczynie nie przypadł jednak do gustu oryginalny podarunek. Zdecydowano
się więc przekazać mumię w 1860 roku do królewskiego gimnazjum w Raciborzu, do istniejącego tam gabinetu
starożytności bogato zaopatrzonego w liczne, znajdowane na ziemi raciborskiej, monety rzymskie. Już
w XIX w. sława mumii sięgała daleko poza Racibórz i ściągała do miejscowego królewskiego gimnazjum ewangelickiego
sławy światowej egiptologii. Obecnie mumia jest wystawiona na stałej ekspozycji w Muzeum w Raciborzu.
Ciało zmarłej w wieku ok. 20 lat kobiety zostało fachowo zabezpieczone sposobami wypraktykowanymi w Egipcie
przez tysiące lat, spoczywa na łożu odsłonięte częściowo z oryginalnych bandaży i jest jedną z głównych
atrakcji turystycznych miasta.
|
Rodzina Rothschildów - najbogatsza rodzina świata, która osiągnęła poziom bogactwa, który nie
został przewyższony przez nikogo w historii. Założycielem rodu był Mayer Amschel Rothschild (1744-1812),
który zgromadziwszy w rodzinnym Frankfurcie spory zapas gotówki, wysłał swoich synów do Londynu, Paryża,
Wiednia i Neapolu. Miał liczną rodzinę (pięciu synów i pięć córek). Przez swoją działalność oraz testament,
w którym określił kierunek działania przyszłych pokoleń, stworzył podwaliny imperium rodziny Rothschild.
Każdy z jego pięciu synów zaczynał swoją karierę we Frankfurcie, ale później ojciec postanowił zdywersyfikować
biznes i otworzyć filie za granicą. W 1810 r. uczynił synów swoimi partnerami i odtąd jego firma nazywała
się M. A. Rothschild i Synowie.
Amschel Mayer von Rothschild (1773 - 1855) - najstarszy syn, mianowany przez swego ojca kierownikiem
rodzinnych interesów we Frankfurcie nad Menem. W 1822 r. cesarz Austrii Franciszek II uczynił go baronem
Rzeszy;
Salomon Mayer von Rothschild (1774 - 1855) - twórca domu bankowego Rothschildów w Austrii;
Nathan Mayer von Rothschild (1777 - 1836) - twórca domu bankowego Rothschildów w Anglii. Zamieszkał
w Manchesterze i prowadził handel wyrobami włókienniczymi oraz zajmował się finansami;
Kalman (Karl) Mayer von Rothschild (1788 - 1855) - twórca domu bankowego Rothschildów w Neapolu;
James Mayer von Rothschild
(1792 - 1868) - twórca domu bankowego Rothschildów we Francji. James przeniósł się do Paryża w 1811 r..
i rozszerzył w 1817 r. rodzinny interes poprzez otwarcie banku w Paryżu - de Rothschild Frères.
Był doradcą dwóch królów Francji, stał się najpotężniejszym bankierem w kraju i po wojnach napoleońskich,
odegrał znaczącą rolę w finansowaniu budowy kolei i przedsiębiorstw górniczych, które pomogły dokonać
Francji przemysłowego postępu.
|
|
W ten sposób zawiązane zostało międzynarodowe konsorcjum, które wprowadziło świat w erę państwowych obligacji.
Gdy 27 lipca 1836 r. umierał Nathan Rothschild, jego majątek wynosił ok. 3,5 miliona funtów. Dla porównania:
obecny majątek Billa Gatesa wynosi ok. 0,49% amerykańskiego PKB, natomiast majątek Rothschilda wynosił
0,62% PKB ówczesnej Wielkiej Brytanii. Aby zrozumieć, jak wielka była to potęga, pamiętajmy, że Nathan
miał jeszcze czterech braci-partnerów, którzy dysponowali majątkiem o podobnej skali. Sukces Rothschildów
polegał przede wszystkim na umiejętnym wykorzystaniu systemu państwowych obligacji dłużnych. Żyjący jeszcze
przed epoką Napoleona we frankfurckim getcie Rothschildowie dorobili się w ciągu kilku dziesięcioleci
tytułów szlacheckich, kilkudziesięciu zamków i posiadłości oraz fortuny, która dawała autentyczną władzę
równą monarchom. Ministrowie, królowie, ambasadorowie oraz inni wpływowi politycy wielkich mocarstw przez
cały XIX w. zabiegali o względy żydowskich bankierów, gdyż wiedzieli, że tylko dzięki nim możliwe było
sfinansowanie ich poczynań (więcej: N. Ferguson, Dom Rothschildów. Prorocy finansów 1798-1848,
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016).
|
Raduň
Jest wioską położoną około 7 km od Opawy. Pałac w Raduni stoi w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się
twierdza. Wzmianki o niej pochodzą z XV wieku. W kolejnym stuleciu bardzo sławna rodzina Tvorkovskich
z Kravar niewielką średniowieczną warownię przebudowała na swoją siedzibę w stylu renesansu. Od 1832
roku cała ziemia raduńska należała do pruskiej książęcej rodziny Blücherów z Wahlstatt. Swój obecny wygląd
pałac zawdzięcza XIX-wiecznej przebudowie dokonanej przez księcia Gebharta Leberechta Blüchera von Wahlstatta,
wnuka księżnej Amalii Colomb i feldmarszałka Gebharda Leberechta von Blüchera - dowódcy armii pruskiej
z czasów napoleońskich, m.in. walczącego z Francuzami pod Lipskiem, Waterloo, Kaczawą. W rękach Blücherów
raduńska rezydencja była do 1947 roku. Po nacjonalizacji w zamku mieściła się m.in. szkoła. Do funkcji
muzealnych obiekt wrócił w latach 80. XX wieku.
Do pałacu przylega piękny park w stylu angielskim, o bardzo bogatym i urozmaiconym drzewostanie. Rezydencja
wraz z pobliskimi stawami i piękną przyrodą robi na przybyszu niepowtarzalne i niezwykłe wrażenie. Obecnie
w pałacu mieści się muzeum wnętrz zamkowych, w którym przechowywanych jest wiele pamiątek po Napoleonie
Bonaparte i jego rodzinie. Co ciekawe, że Blücherowie wprowadzili się do zamku Raduń wiele lat po śmierci
feldmarszałka (zmarł w 1819 r.), ale to "pamiątki napoleońskie" są tu obecne już przy samym wejściu.
Na klatce schodowej bowiem wiszą ogromne portrety rodziny Napoleona. I nie ma tu znaczenia, że Bonaparte
i Blücher byli wrogami. Zachowana bogata biblioteka liczy 16 tys. książek, zbiorów dopełnia piękna porcelana,
srebra, obrazy, rzeźby oraz zbrojownia.
|
Gebhard Leberecht von Blücher (1742-1819), feldmarszałek pruski. Był bohaterem
wojen napoleońskich, pogromcą Napoleona Bonaparte, dowódcą armii pruskiej pod Waterloo, Lipskiem oraz
Kaczawą. Zwycięstwo pod Kaczawą (1813 r. - ok 10 km od Legnicy) przyniosło marszałkowi nie tylko tytuł
księcia, lecz także wdzięczność wielu wrocławian. W 1827 r. na środku ówczesnego placu Solnego we Wrocławiu,
w miejscu gdzie dziś pośród kwiaciarni stoi fontanna, wystawiono okazały posąg feldmarszałka. Plac nazwano
też jego imieniem, jednak po II wojnie światowej przywrócono dawną nazwę Plac Solny.
|
Hradec nad Moravicí
Zamek Hradec nad Moravicí znajduje się 8 km na południe od Opawy. Główną atrakcją tego miejsca
są dwa pałace (zamki) Czerwony i Biały. Romantyczny hradecki kompleks pałacowy nazywany
jest "Perłą Śląska". Stoi w malowniczym otoczeniu, w dolinie rzeki Moravicy. Rozległy park angielski,
utworzony pod koniec XVIII wieku, jest drugim, co do wielkości, parkiem zamkowym ma Morawach i Śląsku
(63 ha). Pałac Czerwony składa się z zabudowań zewnętrznych o charakterze obronnym z czerwonej cegły,
natomiast Pałac Biały znajduje się w środkowej części założenia. Obecnie w Czerwonym Pałacu umieszczono
hotel, restaurację, salę koncertową i galerię, a w Białym - muzeum.
Kiedyś w tym miejscu, w którym stoi obecny zamek znajdowała się pograniczna twierdza. Według legendy
w Hradcu w 965 r. spotkało się poselstwo weselne córki czeskiego księcia Bolesława I, Dąbrówki, z poselstwem
polskiego księcia Mieszka I, jej przyszłego męża (informacja ta znajduje się na tablicy umieszczonej
na zamkowym murze w języku polskim). W latach 990-1032 gród należał do państwa Bolesława Chrobrego oraz
Mieszka II, a w późniejszym czasie stanowił kość niezgody w stosunkach polsko-czeskich. Tereny te były
własnością Przemyślidów. W XIII wieku czeski król w miejscu grodu postawił gotycki zamek. Odtąd dzieje
miasta nierozerwalnie łączą się z historią zamku. W gotyckim zamku w 1279 r. przebywała królowa Kunegunda,
wdowa po czeskim królu Przemyśle Otokarze II.
Biały Pałac jest starszy i powstał w miejscu, w którym było grodzisko a później pałac książęcy Przemyślidów.
Pod koniec XVI w. został on przebudowany na renesansowy pałac otoczony pięknym angielskim ogrodem. Od
XVI w. zamek znajdował się w posiadaniu różnych rodów szlacheckich. Po pożarze w XVIII wieku pałac przebudowano
w stylu empire, a w XIX wieku częściowo rozbudowano w duchu neogotyckim. Jako osobne elementy dobudowano
wieżę, bramę wejściową oraz stajnie - wszystkie z czerwonej cegły. Sylwetka Czerwonego Pałacu przypomina
surowe średniowieczne zamki niemieckie. Cały teren ogrodzono murem również z czerwonej cegły. Od 1777
roku miejscowość należała do hrabiów Lichnowskich. Ród Lichnowskich był jednym z największych posiadaczy
wielkiej własności ziemskiej na terenie Austrii, Czech, Moraw i Śląska. Od połowy XVII wieku rodzina
Lichnowskich uzyskiwała tytuły baronowskie, hrabiowskie, a nawet książęce, a dobra udaje im się przekształcić
w majorat - czyli majątek dziedziczony w całości przez najstarszego z rodu. Zarząd ordynacji mieścił
się w Krzyżanowicach koło Raciborza.
Podczas II wojny światowej zamek w Hradec został uszkodzony, po wojnie go odrestaurowano. Rodzina Lichnowskich
przebywała w zamku do 1945 roku.
Lichnowscy byli wielkimi wielbicielami muzyki poważnej i mecenasami najbardziej znanych kompozytorów
swoich czasów. Książę Karl Lichnowski (1756-1814) był uczniem Wolfganga Amadeusza Mozarta (1756-1791),
na zamku wystawiono klawesyn artysty sprowadzony z Wiednia. Dzięki rodzinie Lichnowskich gośćmi rezydencji
byli słynni artyści - Ludwig van Beethoven, Ferenc Liszt i Niccolo Paganini. Na pamiątkę pobytu Beethovena
w przyzamkowym parku umieszczono jego popiersie. Do dziś także znajduje się komnata, w której przebywał
wybitny kompozytor. Na zamku skomponował swoją Appassionatę (1807). Ponoć, gdy miał zaprezentować
ją oficerom francuskim, pokłócił się z księciem Karlem Lichnowskim i uciekł z zamku do niedalekiej Opawy.
Warto dodać, że sonata fortepianowa Ludwika van Beethovena znana jako " Appassionata" jest jedną
z najsłynniejszych sonat w historii muzyki poważnej. Kiedy z kolei na zamku koncertował pianista Ferenc
Liszt, Felix Lichnowski za 600 talarów kupił specjalnie dla niego mahoniowe pianino. Liszt cieszył się
ogromną popularnością, a jego koncerty były zawsze oblegane. Do dziś organizowany jest tutaj konkurs
muzyczny młodych pianistów i skrzypków "Hradec Beethovena".
Wracając do Polski, jadąc w kierunku Cieszyna, warto odwiedzić jedną z najstarszych miejscowości na Śląsku
Cieszyńskim - Cierlicko Górne(cz. Horní Těrlicko). W lesie niedaleko tej miejscowości znajduje
się pomnik w miejscu gdzie 11 września 1932 roku rozbił się samolot polskich pilotów Stanisława Wigury
i Franciszka Żwirki. Podczas silnego wiatru postanowili zawrócić maszynę, którą lecieli do Pragi na święto
lotnicze. Lekka konstrukcja RWD-6 nie wytrzymała naporu wiatru, złamało się skrzydło. Piloci zginęli
na miejscu. W miejscu ich rozbicia w 1935 roku wybudowano mauzoleum i postawiono krzyż, zniszczone przez
Niemców w 1940 roku.
Dzień 28 sierpnia 1932 roku był wielkim dniem polskiego lotnictwa. Polscy lotnicy kpt. pil. Franciszek
Żwirko (ur.1895) i inż. Stanisław Wigura (ur. 1901), lecąc polskim samolotem RWD-6 (SP-AHN),
odnieśli spektakularne zwycięstwo w odbywających się w Berlinie Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych
Challenge 1932, pokonując ponad 40 załóg. Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura zostali pochowani 15 września
na warszawskich Powązkach w Alei Zasłużonych.
Bibliografia
Ferguson N. (2016), Dom Rothschildów. Prorocy finansów 1798-1848,
Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Třeštík D. (2011), Powstanie Wielkich Moraw. Morawianie, Czesi i
Europa Środkowa w latach 791-871, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
 |
 |
 |
 |
|
Šilheřovice – główne wejście do zamku
|
Šilheřovice – herb rodziny zamieszkującej zamek
|
Šilheřovice – widok na największe pole golfowe w Czechach
|
Šilheřovice – nieczynne fontanny na terenie parku
|
 |
 |
 |
 |
|
Šilheřovice – aleja starych platanów
|
Šilheřovice – mini ZOO na terenie parku wokół zamku
|
Raduň – widok na pałac
|
Raduň – główne wejście do pałacu
|
 |
 |
 |
 |
|
Raduň – główna klatka schodowa z portretami rodziny Napoleona
|
Raduň – biblioteka – portret Gebharta Leberechta Blüchera
|
Raduň – pokój dla służby pałacowej
|
Raduň – wnętrza pałacowe
|
 |
 |
 |
 |
|
Raduň – wnętrze pałacowe
|
Raduň – widok na park
|
Hradec nad Moravic – Biały Pałac z Białą Wieżą, w którym gościli sławni muzycy
|
 |
 |
 |
 |
|
Hradec nad Moravicí – część ogrodzenia pałacowego
|
Hradec nad Moravici – Pałac Czerwony - główne wejście na teren rezydencji
|
Cierlicko Górne
|
Cierlicko Górne – tablice informacyjne o wypadku i zasługach pilotów Żwirki i Wigury
|
|
 |
 |
|
|
|
Cierlicko Górne – pomnik powstały po wojnie
|
Cierlicko Górne – zachowany przedwojenny kamień
|
|
Źródło fotografii: Tadeusz Jędrysiak
|
