Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 31 grudnia 2018, redaktor prowadzący numeru: Agnieszka Matusiak

Numer 6/2018 (listopad-grudzień 2018)

Tomasz Duda

Trasa 1W dolinie Iny - śladem dawnych rodów szlacheckich Pomorza
Stargard - Krępcewo - Rzeplino - Piasecznik - Suchań - Krąpiel - Trzebiatów - Pęzino - Małkocin - Stargard

Trasa wiedzie na południe i południowo-wschód od Stargardu i obejmuje dawne posiadłości rodowe, rozmieszczone w szerokiej dolinie Iny oraz wzdłuż jej krawędzi.
Wycieczkę rozpoczynamy w Stargardzie (0,0 km), historycznej stolicy regionu i największym mieście powiatu. Zachowały się tu niezwykle cenne obiekty gotyku ceglanego, których spora część pochodzi z XIV i XV w., z okresu największej świetności zarówno miasta, jak i tej części Pomorza. Kierujemy się z historycznego centrum w stronę południową i już po około 2 km mijamy Kluczewo (2,5 km) - dziś dzielnicę miasta, niegdyś oddzielną wieś o średniowiecznym rodowodzie. W centralnej części osiedla stoi gotycki kościół kamienny, częściowo odbudowany po zniszczeniach wojennych. Najbardziej charakterystycznym elementem Kluczewa jest dominująca w krajobrazie Cukrowania Kluczewo z dwoma potężnymi silosami na cukier - jednymi z największych w Europie Środkowej (57 m wysokości), mogących pomieści do 50 tys. ton cukru każdy! Za cukrownią skręcamy w lewo drogą gminną w kierunku Dolic i Piasecznika. Po minięciu Witkowa (charakterystyczne zabudowania Spółdzielni Agrofirma Witkowo) wjeżdżamy do Krępcewa (13,5 km), dawnej prywatnej wsi rodowej rodziny von Wedel. Wedlowie, stary ród pomorski i brandenburski (Nowa Marchia Brandenburska) posiadali tu swój zamek, po którym pozostały jedynie wyraźnie widoczne w terenie ślady (wały grodowe oraz porozrzucane resztki kamiennych ścian budynku). Przy wjeździe do miejscowości widoczne są po obu stronach drogi okrągłe murowane słupy, przypominające ceglane baszty obronne. To pozostałości bram wjazdowych do wsi, które funkcjonowały tu jeszcze w XIX w. i są rzadkim przykładem wiejskich fortyfikacji obronnych. Około 500 m. przed wsią zobaczyć można kamienny słup dziękczynno-błagalny upamiętniający podróż Lupolda von Wedla do Ziemi Świętej w XVII w. W centralnej wsi warto zajrzeć do kościoła MB Częstochowskiej z bogatym wyposażeniem ufundowanym przez rodzinę Wedlów. Warto dodać, że Krępcewo jest również miejscowością leżącą na projektowanym Szlaku Gryfitów.
Wyjeżdżamy z Krępcewa i po około 4 km mijamy wieś Rzeplino (19,5 km) będącą niegdyś własnością cystersów z Kołbacza, a następnie Wedlów z Krępcewa, którzy posiadali majątek aż do XVIII w. XV-wieczny kamienny kościół posiada wewnątrz charakterystyczna lożę kolatorską z XVII w., w której podczas nabożeństw zasiadali dawniej właściciele wsi.
Kierujemy się dalej na południowy wschód, a po lewej stronie rozpościerają się widoki na szeroką dolinę rzeki Iny. Mijamy Piasecznik (26,0 km), który podobnie jak Rzeplino należał niegdyś do cystersów a później do rodziny von Wedel z Krępcewa i po około 6 km wjeżdżamy do Suchania (35,1 km). Suchań jest siedzibą gminy i małym miastem (posiada prawa miejskie) położonym na drodze krajowej nr 10 (Szczecin - Toruń - Płońsk). Oprócz kamiennego kościoła z XV w. i zachowanego wrzecionowatego układu miejscowości, w Suchaniu nie zobaczymy cennych obiektów historycznych. Podążamy zatem drogą DK10 w stronę Stargardu i w miejscowości Krąpiel (49,0 km) skręcamy zgodnie z drogowskazami w kierunku Trzebiatowa i Pęzina. Trzebiatów jest niewielką wsią o typowym rolniczym krajobrazie. Od 2013 r. funkcjonuje tu rodzinna winnica "Sydonia", produkująca nagradzane na międzynarodowych i krajowych targach wino, powstające z hybrydowych odmian winogron: regent, rondo, johanniter, solaris i muscaris. Pęzino (55,5 km) jest dużą wsią, która znana jest z dobrze zachowanego zamku, wzniesionego tu jeszcze w XIV w. przez joannitów, a następnie rozbudowanego przez kolejnych właścicieli - rodziny pomorskie von Borcke oraz von Puttkammer. Obecnie zamek reprezentuje wiele stylów - gotycki, renesansowy oraz neogotycki i zachował swój niepowtarzalny wygląd wraz z otoczeniem parkowym. W parku rosnie wiele rzadkich gatunków drzew w tym okazały cypryśnik błotny.
Ostatnim punktem wycieczki jest wieś Małkocin (73,5 km), położona około 10 km na północ od Stargardu. Znajduje się tu ładnie zachowany zespół parkowo-pałacowy z XIX w., należący do rodzin pomorskich - von Weyher oraz von Löper. Obecnie dwór jest własnością Uniwersytetu Szczecińskiego, który ustanowił tu swoje centrum konferencyjno-wypoczynkowe. Ostatecznie wracamy do Stargardu (85 km), gdzie w centrum kończymy wycieczkę.

Trasa 2 Europejskim Szlakiem Gotyku Ceglanego oraz Szlakiem Cysterskim
Stargard - Grzędzice - Pęzino - Marianowo - Chociwel

Trasa obejmuje miejsca oraz obiekty, które stanowią dziedzictwo architektury gotyckiej Pomorza Zachodniego i ukazuje bogactwo ornamentyki i dekoracji ceglanej tego stylu. Ukazuje ponadto zróżnicowanie obiektów, które wznoszone były w stylu gotyckim w XIII, XIV i XV w. - zarówno obiekty sakralne, klasztorne, jak i zamki oraz mury obronne. Trasa łączy miejsca wpisane lub stowarzyszone z Europejskim Szlakiem Gotyku Ceglanego (ESGC) oraz Europejskim Szlakiem Cystersów (ESC).
Podobnie, jak w przypadku Trasy 1, wycieczkę zaczynamy w Stargardzie (0,0 km). Jest to nie tylko cenne miejsce na szlaku ESGC, z licznymi zachowanymi obiektami gotyckimi (mury obronne wraz z bramami i basztami, kolegiata Mariacka, kościół św. Jana, kamienica gotycka, ratusz), ale również ważny i wygodny węzeł komunikacyjny z dostępem do krajowych dróg ekspresowych oraz linii kolejowych.
Pierwsze kroki kierujemy do położonej na zachód wsi Grzędzice (8,5 km), starej wsi o układzie okolnicy, której historia sięga XIII w. W centralnej części znajduje się późnogotycki kościół św. Piotra i Pawła zbudowany z kamieni i częściowo cegły. Najcenniejszym elementem świątyni są gotyckie malowidła wewnętrzne z ok. 1450 r. O randze polichromii decyduje ich zwartość i jednolite ogarnięcie całego wnętrza kościoła. Przedstawiają postacie i sceny biblijne oraz tzw. cykl pasyjny. Wracamy do Stargardu przez Żarowo i dalej kierujemy się na północny wschód. Wyjeżdżając z miasta DK20 (kierunek - Drawsko Pomorskie) mijamy przy drodze największy zachowany w Polsce krzyż pokutny z XVI w., stojący przy rozwidleniu dróg na Maszewo i Nowogard oraz Drawsko Pomorskie. Wyjeżdżamy ze Stargardu i po około 8 km znajdujemy skręcamy w kierunku Pęzina (29,0 km), gdzie zobaczymy okazały zamek wraz z założeniem parkowym (opisywany przy okazji Trasy 1). Po zwiedzaniu zamku, do którego możemy wejść po uprzednim zgłoszeniu (www.pezino.pl) kierujemy się drogą gminną w stronę Marianowa (38,2 km), dawnej siedziby żeńskiego klasztoru cysterek. Gotycki kościół wraz z zachowanym skrzydłem klasztornym jest jedynym zachowanym (choć w części) konwentem żeńskim cysterek na Pomorzu Zachodnim. Miejsce to zasłynęło również z pobytu w klasztorze Sydonii von Borcke, znanej pomorskiej szlachcianki, posądzonej przez książąt o czary i spalonej na stosie w Szczecinie na początku XVII w. Postać Sydonii stała się wręcz ikoną książęcego dworu a jej tragiczny żywot stał się kanwą wielu barwnych opowieści, legend i książek. Marianowo, ze względu na postać Sydonii oraz jej powiązania z dworem książęcym Gryfitów, zostało włączone w przebieg projektowanego obecnie Szlaku Gryfitów.
Z Marianowa wyjeżdżamy przez Trąbki na drogę krajową nr 20 (DK20) i skręcamy w kierunku Chociwla. Warto zwrócić uwagę na pozostałości torów kolejowych nieczynnej już linii kolei wąskotorowej (tzw. Szadzkiej Kolei Dojazdowej), powstałej jeszcze w połowie XIX w. i łączącej Stargard z Ińskiem oraz Dobrą. W Trąbkach zachowało się jeszcze unikatowe skrzyżowanie linii kolei "normalnotorowej" i wąskotorowej.
Chociwel (55,0 km) jest niewielkim miastem, które niegdyś należało do rodu von Wedel (ich herb - zębate koło, nadal widniej w herbie miasta). Ciekawostką jest fakt, że przez miasto przebiegała dawniej granica pomiędzy posiadłościami biskupów kamieńskich, a terenami należącymi do książąt pomorskich. Mocno zniszczone podczas II wojny światowej miasto posiada niewiele zachowanej dawnej zabudowy. Okazały kościół gotycki powstał w XV w. jest przykładem zdobnego gotyku ceglanego. Bogate wyposażenie nie przetrwało wojen, ale na Pomorzu do dziś znane są dzieła tzw. mistrza pasji chociwelskiej. Ciekawa wieża posiada jeden z trzech w województwie tzw. przejazdem podwieżowym. Za kościołem, nad brzegiem jeziora Starzyc, zachował się jedyne fragment średniowiecznych murów obronnych, które niegdyś otaczały całe miasto.
W Chociwlu kończymy naszą wycieczkę przy stacji kolejowej PKP, leżącej przy uczęszczanej linii kolejowej Gdańsk - Szczecin.

Trasa 3 Kulturowo-przyrodniczym szlakiem dawnego zlodowacenia
Stargard - Gogolewo - Marianowo - Wiechowo - Dobrzany - Ciemnik - Ińsko

Trasa z pozoru ma charakter stricte przyrodniczy, wiedzie bowiem częściowo po terenie Ińskiego Parku Krajobrazowego i łączy najciekawsze pod względem krajobrazu naturalnego miejsca powiatu stargardzkiego. Polodowcowa rzeźba terenu oraz bogactwo materiału skalnego, przytransportowanego tu przez lądolód kilkanaście tysięcy lat temu, przełożyła się jednak na styl życia mieszkańców dawnego Pomorza. Powszechna dostępność materiału budowlanego (glina, kamień polny, piasek) ma dziś swoje odzwierciedlenie w charakterze budowli wznoszonych już we wczesnym średniowieczu na terenie Pomorza.
Wyjeżdżamy ze Stargardu (0,0 km) i kierujemy się drogą DK20 w stronę Chociwla. Po około 6 km droga przecina świetnie zachowany i widoczny w terenie wał ozowy, objęty dziś ochroną jako Rezerwat Przyrody "Ozy Kiczarowskie". Taka forma terenu rzadko pozostaje zachowana, gdyż materiał, z którego jest zbudowana ulega szybko erozji i rozmyciu np. wskutek obfitych opadów deszczu. Na całym Pomorzu takich form (tej wielkości i stanu zachowania) jest zaledwie kilkanaście. We wsi Gogolewo (10,0 km) stoi kamienny kościół zbudowany z tzw. kostki granitowej spotykanej powszechnie na polach otaczających wieś. Podobny obiekt, lecz w ruinie, zobaczymy kilometr dalej w przylegającej do Gogolewa wsi Dalewo (11,2 km). Urozmaicony krajobraz polodowcowy podziwiać można z drogi jadąc dalej w kierunku Marianowa (przez Czarnkowo). Lasy porastają piaszczysto-żwirowe wysoczyzny morenowe. Z racji piaszczystego i gliniastego materiału podłoża, tutejsze lasy są ubogie w różnorodność gatunkową i składają się głównie z sosny i brzozy. W Marianowie (18,5 km) uwagę zwraca głównie dawny zespół klasztorny żeńskiego zakonu cysterek, który widoczny jest przy drodze, a który opisany został przy okazji Trasy 2. Lokalizacja klasztoru nad niewielkim potokiem wypływającym z gliniastych wzgórz równiny morenowej nie była przypadkowa. Założeniem cystersów (także cysterek) było wznoszenie klasztorów na terenach naturalnych, zalesionych w pobliżu dostępu do bieżącej wody. Postglacjalny krajobraz Niżu Środkowoeuropejskiego doskonale nadawał się do tego typu założeń, co ma również swoje odniesienie do nazw poszczególnych klasztorów. Ten w Marianowie nosił w średniowieczu nazwę Klasztoru nad Potokiem Najświętszej Marii Panny (Marienfliess). Z Marianowa jedziemy przez Wiechowo (z kamienną wieżą kościelną z XIV w.) do Dobrzan (31,2 km). Niewielkie miasto położone w otulinie Ińskiego Parku Krajobrazowego od czasu swojego powstania w XIII w. pełniło głównie funkcje związane z gospodarką leśną. Dziś nadal jest siedzibą nadleśnictwa. W Dobrzanach, po wielkim pożarze z 1781 r. zachowało się niewiele z dawnej zabudowy. Do najcenniejszych budynków należy klasycystyczny kościół pw. Św. Michała Archanioła (jeden z dwóch takich na Pomorzu Zachodnim) oraz zespół zabudowy mieszkalnej z przełomu XIX i XX w. przy ul. Kościuszki.
Wytrwali turyści mogą z Dobrzan udać się do położonej 2 km dalej wsi Szadzko, w której zachowały się pozostałości dwóch wczesnośredniowiecznych grodzisk raz zamku książęcego stojącego na straży granicy pomorsko-brandenburskiej.
Nasza wycieczka jednak podążą wzdłuż dawnej linii kolei wąskotorowej (Szadzkiej Kolei Wąskotorowej - Saatziger Kleinbahnen) w kierunku wsi Kozy. Nieco wcześniej jednak skręcamy zgodnie z drogowskazem na Ciemnik i wjeżdżamy w obszar Ińskiego Parku Krajobrazowego. Trasa do Ciemnika (ok. 15 km) wiedzie licznymi zakrętami przez niezwykle malowniczy fragment ińskiej moreny czołowej ostatniego zlodowacenia. To jedna z najpiękniejszych tras widokowych województwa, zwana często potocznie "drogą stu zakrętów". Okoliczne wzgórza wznoszą się nawet do 70-80 metrów ponad poziom drogi, co nadaje okolicy charakteru podgórskiego. Po minięciu Ciemnika (45,4 km) kierujemy się do Ińska (50,2 km), gdzie nad rynnowym jeziorem kończymy naszą wycieczkę. Samo Ińsko jest popularnym centrum wypoczynkowym i kąpieliskiem nad Jeziorem Ińsko. Zagospodarowana plaża, z pomostem i promenadą spacerową należy do najchętniej odwiedzanych miejsc na Pojezierzu Ińskim, zwłaszcza w sezonie letnim. Na promenadzie zobaczyć można pomnik… raka, nawiązujący do miejscowej legendy o wielkim skorupiaku wychodzącym z toni jeziora i niszczącym zabudowę miasta. Każdego roku w Ińsku organizowane jest Ińskie Lato Filmowe, które przyciąga nad jezioro miłośników filmu z całego kraju.
 

Nasi Partnerzy