Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 29 października 2009, redaktor prowadzący numeru: Izabela Wyszowska

Numer 11/2009 (listopad 2009)

Propozycję opracował: Przemysław Buryan 

Dzień I: Nowy Tomyśl

1. Plac Niepodległości
Nowy Tomyśl ma nietypowy układ urbanistyczny. Jego zwarta zabudowa skupia się wokół dwóch rynków, połączonych ulicą Mickiewicza,. Większy z nich – pl. Niepodległości – jest najlepszym miejscem, aby zacząć zwiedzanie miasta. Głównym jego obiektem jest dwukondygnacyjny, klasycystyczny budynek ratusza, pochodzący z 1879 roku. Zbudowano go na planie prostokąta w północno wschodniej części placu. Główny portal ozdobiony jest płaskorzeźbą herbu miasta oraz dwoma alegoriami: postaciami kobiecymi trzymającymi miecz i wagę – symbole władzy sądowniczej (do 1970 roku gmach był również siedzibą Sądu Powiatowego). W czasie okupacji hitlerowskiej naziści zorganizowali we wnętrzach budynku więzienie, co upamiętnia wmurowana w jego fasadę tablica. Przed gmachem znajduje się ustawiony tu w 1963 roku Pomnik Powstańców Wielkopolskich.
Ciekawostką i zarazem symbolem miasta jest wielki wiklinowy kosz, znajdujący się w niedużym oddaleniu od ratusza. Został on wypleciony przez miejscowych rzemieślników w 2006 roku, zastępując trochę mniejszego poprzednika, wykonanego w roku 2000 wg projektu Jędrzeja Stępaka. Instalacja ma 19,8 m. długości, 9,5 m. szerokości i prawie 9 m. wysokości. Jest ona największym tego typu obiektem na świecie, dzięki czemu została wpisana na listę rekordów Guinnessa. W procesie powstawania kosza udział wzięło 50 plecionkarzy z 15 nowotomyskich firm plecionkarskich i koszykarskich. W miejscu tym zaczyna się także szlak pieszy „Spacer Wiklinowym Deptakiem”, który uzyskał I miejsce w organizowanym w 2005 r. przez Wielkopolską Organizację Turystyczną konkursie na najlepszy produkt turystyki aktywnej w województwie.

2. Ulica Mickiewicza
Odległość z pl. Niepodległości do pl. Chopina najlepiej pokonać idąc ulica Mickiewicza, lepiej znaną jako „wiklinowy deptak”. Jest to część „trasy wiklinowej” miasta i jej centralny ciąg. Nie sposób nie zauważyć tutaj licznych wiklinowych kwietników, parasoli, markiz oraz zdobień. Zajrzeć można także na urządzone w wiklinie podwórze czy wypić kawę w jednej z kawiarni obok wyplecionego nowotomyślanina – zwanego Tomysem. Zarówno pomysł jak i większość wikliniarskich gadżetów powstała podczas I Pikniku z Wikliną, a projekt uświetnić miał rok wejścia Polski do Unii Europejskiej. Nowy Tomyśl próbuje w ten sposób uatrakcyjnić swoją ofertę turystyczną i wynagrodzić swoim gościom brak bardziej znanych zabytków.

3. Plac Chopina
Najstarsza część miasta, której centralnym punktem jest poewangelicki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa. Świątynia budowana była w latach 1778-80 dla protestanckiej części kolonizatorów olęderskich. To właśnie fakt ożywionej kolonizacji olęderskiej w okolicy zadecydował o rozwoju małej wsi Glinki, która następnie zmieniła nazwę i uzyskała prawa miejskie. Barokowo-klasycystyczny kościół, od 1946 roku katolicki, powstał na planie krzyża greckiego. Wnętrze sklepione jest konstrukcją drewnianą, a po jego bokach znajdują się dwukondygnacyjne empory z rokokowo zdobionymi balustradami. Ołtarz główny jest barokowy. Na ambonie, po prawej jego stronie, widnieje herb Łodzia. Posługiwał się nim Feliks Szołdrski - inicjator powstania zarówno świątyni jak i miasta.
Na chopinowskim rynku obejrzeć można także jego popiersie, ustawione w 150 rocznicę śmierci kompozytora, a wykonane przez Marka Jerzego Nowakowskiego. Ponadto plac ozdabia skromny pomnik Konstytucji 3 Maja. Oznaczono tu także miejsce martyrologii – szkołę, w której 26 stycznia 1945 roku naziści zamordowali ośmiu Polaków. Na uwagę zasługuje także niedawno odnowiony, neorenesansowy budynek dawnego hotelu, stojący na narożniku placu i ulicy Poznańskiej.

Obiad proponujemy zjeść w restauracji „Sandra” ( Pl. Chopina 8, tel. 061 4422 536)

4. Park Kultury i Wypoczynku
Po drodze z Pl. Chopina do parku warto dokończyć spacer „wiklinowym szlakiem” oraz obejrzeć kolekcję medalierską, zgromadzoną siedzibie Biblioteki Powiatowej na ul. Witosa 8 .
Ten rekreacyjno-wypoczynkowy kompleks parkowy utworzono w latach siedemdziesiątych na obszarze 34 hektarów. Na jego terenie znajduje się staw, amfiteatr, estrada koncertowa, dworek myśliwski, strzelnica oraz restauracja. Najciekawszymi obiektami są jednak Ogród Zoologiczny i Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa. Ciekawość wzbudza też niedawno powstałe wiklinowe igloo – tzw. wigloo. Promować ma ono proekologiczny styl życia i przestrzegać przed zagrożeniami związanymi z globalnym ociepleniem. Pomysłodawcą i głównym konstruktorem projektu jest Andrzej Pawlak. Wigloo ma 9m średnicy, 5m wysokości i 12m długości. Jego uroczyste przekazanie nastąpiło 29 sierpnia 2009 w czasie dorocznego Jarmarku Chmielo-Wikliniarskiego.
a) Nowotomyskie ZOO – Nowy Tomyśl jest jedynym miastem tej wielkości, posiadającym ogród zoologiczny. Bez wątpienia jest to powód do dumy. Podziwiać można w nim ok. 210 osobników z 45 gatunków zwierząt. Są wśród nich: owce arui, jelenie, pawiany zielone, lwy, jeżozwierze indyjskie, aguti, watusi, lamy, ptaki egzotyczne (papugi mnichy, nimfy, papugi kozie, świergotki). [www.nowytomysl.pl]. Ewenementem ogrodu jest to, że jego istnieniem i rozwojem interesują się bardzo liczni mieszkańcy miasta, a wielu z nich wprost sponsoruje jego utrzymanie – zarówno finansowo, jak i przynosząc jedzenie dla jego domowników. Zapewne dzięki temu nie są tu pobierane żadne opłaty od gości indywidualnych. Nowotomyślanie mogą zatem udać się tam na spacer w każdy dzień o niemal każdej porze (od 10:00 do zmroku). W czasie roku szkolnego w Zoo prowadzone są zajęcia dydaktyczne, a młodzi biolodzy zdobywają niezbędną, praktyczną wiedzę.
b) Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa – Miejską wycieczkę po Nowym Tomyślu zakończyć można w jedynym w tym mieście, ale dobrze znanym w całym regionie muzeum. Placówka powstała w 1986 i jest oddziałem Narodowego Muzeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie. W zabytkowym, olęderskim budynku z XVIII wieku prezentowane są dwie stałe wystawy: o historii chmielarstwa oraz o historii wikliniarstwa i plecionkarstwa w Polsce. W zrekonstruowanej olęderskiej stodole odbywają się prelekcje i lekcje muzealne, a w sporym ogrodzie, po obu stronach drogi dojazdowej do budynku, znajdują się najróżniejsze dzieła plecionkarzy, z pełnowymiarowym wiklinowym samochodem na czele.


Dzień II Opcja I: Zabytki architektury drewnianej powiatu nowotomyskiego.

1. Zbąszyń – kościół cmentarny św. Mikołaja
Świątynia pochodzi z XVIII wieku, chociaż na tym samym miejscu już w wieku XV stała jej poprzedniczka. Położona jest na starym cmentarzu na prawym brzegu Obry. Kościół zbudowano w konstrukcji zrębowej, z niewielką kruchtą od frontu. Wnętrze zostało otynkowane i pozbawione jest pierwotnego charakteru. Znajduje się tu neoklasycystyczny, murowany ołtarz z początków XX wieku. Jest to zdecydowanie najskromniejszy obiekt na proponowanej trasie.

2. Łomnica – kościół św. Wawrzyńca
Ciekawy kościół z lat 1768-70 jest częścią interesującego, barokowego założenia przestrzennego na linii wschód-zachód, stworzonego dzięki staraniom kasztelana Edwarda Garczyńskiego. Sama świątynia jest oryginalnym przykładem wiejskiego budownictwa sakralnego. Zbudowana została przez cieślę Jana Adama Kurka na planie krzyża z ośmioboczną częścią środkową, wspartą na 4 kolumnach i zwieńczoną pseudokopułą z latarnią. Wyposażenie jest rokokowe i w większości pochodzi z 1770 roku. Na ten sam okres datuje się rokokowe polichromie przedstawiające Chrystusa, NPM Niepokalaną oraz Świętych. Uwagę przykuwa mały, wsparty na dwóch kolumnach chór muzyczny oraz ambona w kształcie łodzi z herbem kasztelana Garczyńskiego. Obecnie trwa odbudowa drewnianej dzwonnicy, stojącej niegdyś z tyłu budowli. Natomiast przed kościołem znajdują się barokowe rzeźby św. Jana Nepomucena i św. Wincentego a Paulo. Wchodząc na teren przykościelny przechodzimy przez murowaną bramę z przełomu XVIII i XIX wieku.

3. Jastrzębsko Stare – drewniana zagroda olęderska.
Dotarcie do zabytków olęderskich nie należy do łatwych. Po drodze ze Zbąszynia do Jastrzębska Starego, około 1500 metrów przed ta miejscowością należy skręcić w polną drogę, przy której widać drewnianą zabudowę. Jest to właśnie położona najbliżej trasy przejazdu okazała olęderska zagroda. Składa się z ona kilku zabudowań, z czego najcenniejsza jest stodoła z zachowanym charakterystycznym elementem architektonicznym – tremplem. Jest to wysokie poddasze, pełniące funkcję spichrza lub suszarni, które asymetrycznie (rzadziej symetrycznie) wystaje przed linię elewacji. Ze względu na niedostępność wnętrza tego obiektu dla regularnego zwiedzania, traktować go można jako fakultatywną opcję trasy. Zainteresowani mogą jednak spróbować zamienić kilka słów z gospodarzem i liczyć na jego życzliwość oraz otwarcie bramy.

4. Boruja Kościelna – wiatrak koźlak
We wsi znajduje się odrestaurowany, drewniany wiatrak typu koźlak, postawiony w 1755 roku. Koźlaki to najstarsze i najbardziej prymitywne europejskie wiatraki. Technika ich konstrukcji pochodzi z ok. XII wieku. Są one popularnym obiektem w krajobrazie zarówno całej Wielkopolski jak i powiatu nowotomyskiego.

5. Bukowiec – kościół św. Marcina
Przy trasie nr 308 do Bukowca, znajduje się nowo powstałe centrum konferencyjno-hotelowe Hi-Fi, gdzie można zjeść obiad. Dla spragnionych innych wrażeń, niedaleko kościoła w Bukowcu znajduje się bar/restauracja o ciekawej nazwie „Piekiełko” ul. Nowotomyska 12.
Ten piękny, barokowy kościół powstał w 1737 roku za sprawą fundacji Karola Opalińskiego – starosty śremskiego. Początkowo był on orientowany i dużo mniejszy niż obecnie. Na początku XX wieku przestał spełniać oczekiwania wiernych. Za sprawą ówczesnego proboszcza, ks. Maciaszka, została dobudowana spora część od strony północnej. Obecne prezbiterium znajduje się właśnie w nowej części, przez co zrezygnowano z orientacji świątyni. W starym prezbiterium natomiast znajduje się dziś kaplica Serca Pana Jezusa. Nad wejściem głównym umieszczony jest się chór muzyczny, całość sklepiona jest kasetonowym stropem. Najcenniejsze elementy wyposażenia to ołtarz główny z XVII-XVIII wieku, ambona z XVIII i chrzcielnica z XVII wieku. Polichromie, choć z interesującymi motywami geometrycznymi i roślinnymi, są dużo młodsze. Wykonano jest w czasie dwudziestowiecznej przebudowy. Wejście do kościoła osłonięte jest drewnianym daszkiem wspartym na kolumienkach. Nad obiektem góruje wieża z barokowym hełmem.

6. Brody – kościół św. Andrzeja
Na koniec wycieczki „drewnianym szlakiem” turyści mogą zwiedzić prawdziwy rarytas: wiejski barokowy kościół św. Andrzeja, uznawany za najcenniejszy w swojej klasie w całej Wielkopolsce. Jest on nie tylko jednym z najznakomitszych ale także jednym z najstarszych obiektów tego typu. Powstał w latach 1670-73 z fundacji Piotra Lubicza Kurowskiego (zakrystia i kruchta południowa są nieco młodsze). Metrykę świątyni potwierdza jedna z belek. opatrzona datą ukończenia jej budowy. Dach pokryto gontem, ponad jego szczyt nieznacznie tylko wystaje wieża, a raczej jej barokowy hełm. Wnętrze kryje wyposażenie nieco młodsze niż cały obiekt. Ołtarz główny i 6 ołtarzy bocznych wykonał w stylu rokokowym rzeźbiarz Jan Becker z Leszna. Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem wiszący w głównym ołtarzu pochodzi z drugiej połowy XVII stulecia. Kaplice boczne, wystające poza bryłę główną i zwieńczone osobnym dachem tworzą rodzaj transeptu. Całość dopełnia piękna snycerka oraz wolno stojąca zabytkowa dzwonnica, również z XVII wieku. Obecnie trwają prace rekonstrukcyjne witraży. Nadadzą one dodatkowego piękna temu niezwykłemu wnętrzu.

Dzień II
Opcja II: Śladem wielkiej patriotki – Szlak Biograficzny Emilii Sczanieckiej – Zespoły pałacowe powiatu nowotomyskiego.
„Przeżyła dziewięćdziesiąt dwa lata walcząc o wolność i niepodległość Polski, których wszelako nie było jej dane doczekać”[dr M. Forycki]
[z historii powiatu] Wiek XIX upłynął pod znakiem Emilii Szczanieckiej, najsławniejszej córki tej ziemi. Przyszła ona na świat w Brodach (gmina Lwówek) w 1804 roku. Po odebraniu podstawowej edukacji w Poznaniu przeniosła się do Drezna i już tam, w wieku 15 lat, nawiązała pierwsze kontakty z polską konspiracją. Po studiach wróciła na ojczystą ziemię i przejęła ogromny majątek z pałacami w Pakosławiu i Michorzewie. Od początku dorosłego życia dała się poznać jako wielka patriotka. Wspomagała sprawę polską, zarówno osobistym zaangażowaniem jak i finansowo w czasie powstania listopadowego. Przewodniczyła Kobiecemu Komitetowi Pomocy Powstańcom oraz wstąpiła do Towarzystwa Dobroczynności Patriotycznej Kobiet. To tam po raz pierwszy ujrzała na własne oczy okrucieństwo wojny. Organizowała lazarety, pomagała w nich rannym, towarzyszyła im w cierpieniu. Za tą heroiczną postawę nie dostała nagrody, co więcej, została za nią ukarana przez władze pruskie. Skazano ją na konfiskatę majątku i sześć miesięcy więzienia – jej popularność wpłynęła jednak na decyzję władz i na jej ułaskawienie. Nie odwróciła się od pracy społecznej. Założyła szkołę i szpital w Pakosławiu. Nadal kooperowała z polską emigracją. W czasie Wiosny Ludów ponownie zajęła się organizacją lazaretów. Tak samo pomagała ojczyźnie w czasie powstania styczniowego. Wciąż niosła pomoc gospodarczą. Tym razem nie finansowała jednak wojska, a pieniędzmi wspierała byłych więźniów, wdowy i sieroty. Emilia zmarła w Pakosławiu w 1896 roku, do końca świadoma i zmartwiona losem Polski. Zrobiła dla niej wiele, ale nie doczekała jej wolności.

1. Brody – miejsce urodzenia Emilii, kościół św. Andrzeja
„Skoro się przekonacie, że już nie żyję, proszę uwiadomić proboszcza brodzkiego, bo chcę, żeby nabożeństwo odprawiło się w kościele brodzkim – kościół nie ma być ustrojony i żadnej nie ma być mowy...” [z testamentu Emilii Sczanieckiej]

Nie wiadomo niestety, gdzie dokładnie, na terenie parku, znajdował się pałac Sczanieckich. Najprawdopodobniej jednak było to na miejscu stojącego do dzisiaj, a zbudowanego pod koniec XIX wieku neorenesansowego pałacu von Pflugów (obecnie należącego do poznańskiego Uniwersytetu Przyrodniczego). Obecnie najciekawszym zabytkiem wsi jest kościół, w którym odprawiono wspomniane nabożeństwo pogrzebowe Emilii.[1] Prawdopodobnie także w nim była ona ochrzczona.

2. Pakosław
„...żadnej nie ma być mowy, a obiad dla księży w Pakosławiu.”
W Pakosławiu znajdował się jeden z majątków rodziny Sczanieckich. Tutejszy pałac zbudowany został w latach 1840-42 przez Antoniego Krzyżanowskiego. Emilia mieszkała w nim przez długi czas i również tutaj zmarła. We wsi stoi dom nr 10 z XIX wieku, który najprawdopodobniej był miejscem założonego przez Sczaniecką szpitala dla kalek i chorych w 1834. W tym samym roku, założyła tu szkołę dla dzieci wiejskich, które zapracowani rodzice zostawiali w domach. Prawdopodobnie tutaj też doszło do spotkania Emilii z Adamem Mickiewiczem, którego ceniła za twórczość, ale podobno nie akceptowała jego sposobu bycia. Zbudowana przez Emilię szkoła jest do dziś wykorzystywana w tym samym celu. Dobudowano tylko do niej drugie skrzydło, powiększając metraż. Placówka nosi oczywiście imię swojej założycielki i fundatorki. We wnętrzu warto obejrzeć izbę pamięci z licznymi pamiątkami z działalności i życia Emilii.

3. Lwówek
Na zachód od rynku wznosi się pałac z 1728 roku, zbudowany dla Józefa Pawłowskiego – biskupa sufragana poznańskiego. Obecną formę nadał mu Antoni Hoehne około 1780 roku. Zabytkowe wnętrza zostały zaaranżowane na przychodnię lekarską. W elewacji frontowej wciąż stoi jeszcze monumentalny portyk o 4 kolumnach. W pałacu tym, Emilia oczekiwała na proces za udział w powstaniu listopadowym.

Lwówek to jedyna miejscowość na trasie szlaku z szerszym wyborem punktów gastronomicznych. Warto zjeść obiad w jednym z nich.

4. Chraplewo
We wsi znajduje się dwór eklektyczny, który w końcu XVIII wieku przeszedł z rąk Bnińskich w posiadanie Sczanieckich. Rezydowała tutaj Nimfa – siostra Emilii. Spotykały się one tutaj często. Emilia, przemieszczając się często między majątkami w Michorzewie a Pakosławiem nie odmawiała sobie wizyt w Chraplewie. Pałac przeszedł pod koniec wieku XIX w ręce Hardtów, a obecnie mieści szkołę podstawową.

5. Wąsowo
Pałac w Wąsowie, wzniesiony dla rodziny Sczanieckich w latach 70 XVIII wieku jest najcenniejszym zabytkiem architektury świeckiej w regionie. Powstał w formie klasycyzującego baroku. Gospodynią, która dbała o dobra wąsowskie była Anastazja ze Skórzewskich – żona Sylwestra Sczanieckiego. Kryty czterospadowym dachem budynek powstał na planie prostokąta z 3 płytkimi ryzalitami. Nad wejściem widnieje kartusz herbowy z Ogończykiem – herbem Skórzewskich i Osorią – Sczanieckich. Na przeciw pałacu, za sprawą Anastazji, powstała ciekawa klasycystyczna kaplica - rotunda. Wybudowano ją w ostatniej dekadzie XVIII wieku, podobno wzorując się na Panteonie. Zwieńczona jest kopułą z latarnią. Wyposażenie pochodzi z połowy XIX wieku. Wokół zabudowań założono ciekawy park typu angielskiego (50ha) – jeden z największych w Wielkopolsce, urozmaicony ciekawą rzeźbą terenu. Na terenie parku wznosi się okazały neorenesansowy pałac rodziny Hardtów z drugiej połowy XIX wieku. Oba obiekty stanowią obecnie własność prywatną, a w ich wnętrzach działa hotel, restauracja i ośrodek konferencyjny.

6. Michorzewo
Ciało moje ma być przewiezione na bryczce wprost do Michorzewa i pochowane na cmentarzu [...] Śmierć moja nie ma być ogłoszoną w dziennikach [...] Ubraną chcę być jak zawsze chodzę.
W Michorzewie skończyły zmagania Emilii Sczanieckiej. Włożyła ona dużo sił i pieniędzy w walkę o wyższe idee, których spełnienia nie doczekała. Na miejsce swojego pochówku wybrała cmentarz w najbliższej odległości pałacu z pięknym parkiem, drugi obok Pakosławia, w którym mieszkała. Jest on dziś niestety niedostępny, ze względu na mieszczący się na jego terenie zakład rehabilitacji chorób neurologicznych. Na terenie miejscowego cmentarza stoi barokowo-klasycystyczny kościół z końca XVIII wieku. W jego obejściu znajdują się groby innych członków rodu Sczanieckich: Karola, Tadeusza, Maryi i Seweryna. Uroczystości pogrzebowe Emilii odbyły się tu dnia 15 maja 1896 roku. Ostatnie przesłanie regionalnej bohaterki głosi:

„Boże pobłogosław mojej Ojczyźnie i mojej rodzinie” .

  
  Zawieziemy Was tam!

Nasi Partnerzy