Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 29 kwietnia 2010, redaktor prowadzący numeru: Armin Mikos v. Rohrscheidt

Numer 5/2010 (maj 2010)

Propozycję opracował: Przemysław Balcer  

Dzień 1. Złotów

1. Starostwo Powiatowe, Aleja Piasta, Park Miejski

Zwiedzanie Złotowa rozpoczynamy od gmachu Starostwa Powiatowego. Budynek wzniesiony został w latach 1912-1913 w stylu neorenesansu północnego, z przeznaczeniem na siedzibę landratury. Ozdobą starostwa jest dobrze zachowany zespół secesyjnych witraży z quedlinburskiego warsztatu Ferdynanda Müllera. Szczególnie okazała, mimo utraty oryginalnego wystroju podczas II Wojny Światowej, jest główna aula budynku. Pierwotnie salę tę zdobił zaginiony w 1945 roku obraz „Zachód słońca” niemieckiego malarza Eduarda Hildebrandta. W budynku zwraca ponadto uwagę artystycznie wykończona stolarka drzwiowa. W sąsiedztwie gmachu znajduje się pochodzący z początku XX wieku park miejski. Budynek zlokalizowany jest przy Alei Piasta, reprezentacyjnej ulicy Złotowa, przy której znajdują się ponadto przedwojenne domy ówczesnej elity miasta. Idąc tą ulicą w kierunku zachodnim dojść można do ratusza.

2. Ratusz i posąg jelenia. Dom Polski (Al. Piasta 1 - Pl. 31. Stycznia - Ul. Domańskiego 5)

Zwiedzanie Złotowa warto rozpocząć przed południem. Wizytę w budynku Starostwa należy zaplanować około 11:00 – 11:20, by znaleźć się na kilka minut przed 12:00 na pl. 31. Stycznia, w sąsiedztwie ratusza. Budowla wzniesiona została w 1915 roku według projektu architekta powiatowego Adolfa Behra, w stylu nawiązującym do historyzmu. Wieżyczkę-sygnaturkę wieńczącą gmach zdobi współczesna chorągiewka projektu złotowskiego plastyka Jerzego Jelonka o symbolice nawiązującej do dziejów miasta. W samym ratuszu godne uwagi są witraże zdobiące wnętrza budynku (możliwe będzie obejrzenie ich z zewnątrz, ponieważ znajdują się one w oknach pomieszczeń biurowych), można również zobaczyć ogólnie dostępną w holu budynku wystawę fotograficzną oraz mechanizm zegara dawniej zdobiącego stary budynek sądu rejonowego.
O godzinie 12 warto zapoznać się z jednym z elementów tradycji miejskiej Złotowa i najbardziej rozpoznawalnym symbolem miasta. Po hejnale miejskim oraz odtwarzanej następnie myśliwskiej „Fanfary dla jelenia” umieszczony pośrodku ronda, zaopatrzony w mechanizm obrotowy żeliwny posąg herbowego zwierzęcia dokonuje obrotu przy odgłosach jeleniego rykowiska.
W sąsiedztwie ratusza znajduje się również bogato zdobiona secesyjna kamienica z początku XX wieku, będąca w latach 1935-1939 siedzibą szeregu organizacji polonijnych Pogranicza na czele z zarządem V dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. W budynku funkcjonuje obecnie m.in. restauracja, jest również możliwość noclegu.

3. Muzeum Ziemi Złotowskiej (ul. Wojska Polskiego 2a)

Kierując się od ratusza w kierunku ul. Wojska Polskiego zwiedzający wkracza na obszar Starego Miasta. Muzeum Ziemi Złotowskiej gromadzi zbiory historyczne i etnograficznie, dotyczące dziejów Krajny złotowskiej od czasów prehistorycznych aż po współczesność oraz regularnie organizuje wystawy tematyczne poświęcone temu obszarowi. W muzealnym sklepie nabyć można publikacje i albumy poświęcone ziemi złotowskiej, wydawane zarówno staraniem samej instytucji, (jako rezultaty systematycznej działalności naukowej i edukacyjnej muzeum), jak również przez innych wydawców. Godna uwagi jest również siedziba muzeum, szachulcowy dom mieszczański z XVIII wieku, jeden z najstarszych i najbardziej charakterystycznych budynków w Złotowie.
Na pl. Paderewskiego zobaczyć można miejsce, w którym w latach 1879-1938 znajdowała się złotowska synagoga, wysadzona w powietrze przez hitlerowców. Zarys murów budynku został zaznaczony w nawierzchni chodnikowej, istnienie budowli upamiętnia również tablica wpuszczona w płytę placu, w miejscu aron ha-kodesz.
Po zwiedzeniu Muzeum można skorzystać z oferty szeregu lokali gastronomicznych - restauracji i barów na obszarze Starego Miasta, skupionych w sąsiedztwie pl. Paderewskiego, ul. Wojska Polskiego i ul. Cechowej. Ze względu na nieznaczną odległość, przerwę na posiłek można jednak również zrobić po zwiedzeniu dwóch kolejnych obiektów.

4. Kościół farny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (ul. Panny Marii)

Najcenniejszy zabytek miasta, wczesnobarokowy kościół farny, wzniesiony został w latach 1660-1664 z fundacji wojewody poznańskiego Andrzeja Karola Grudzińskiego, określanego często jako „zdrajca spod Ujścia” i uwiecznionego w Sienkiewiczowskim „Potopie”. Nie ma pewności co do osoby architekta, który wzniósł świątynię. Kościół ten jest budowlą jednonawową, posiada dwie kaplice zwieńczone kopułami i oddzielone od korpusu nawy prezbiterium. Budowla pozbawiona jest wieży, posiada jedynie sygnaturkę. Wnętrze zdobi bogate wyposażenie – pięć ołtarzy, ambona i chrzcielnica, na belce tęczowej wyznaczającej granicę między nawą i prezbiterium znajduje się rzeźbiarska grupa Ukrzyżowania. Twórcą dekoracji rzeźbiarskich, jak podaje przedwojenny historyk Karl Friedrich Brandt, był turyngijczyk Johann Daniel Danzer. Wnętrza kościoła zdobi XX-wieczna polichromia pędzla Anny i Leonarda Torwirtów. Krypty świątyni stanowią miejsce pochówku m.in. wojewody kaliskiego Zygmunta Grudzińskiego, jego małżonki Anny z Opalińskich (rodziców fundatora) oraz syna Andrzeja Karola Grudzińskiego, również Zygmunta, którego trumnę zdobi charakterystyczny dziecięcy portret trumienny. Obok kościoła znajduje się wolnostojąca, ceglana, dziewiętnastowieczna dzwonnica (niewykorzystywana) oraz budynek plebanii.

5. Pałac Działyńskich (Hehenzollernów, ul. Zamkowa), Góra Żydowska

Dawna rezydencja właścicieli dóbr złotowskich, wielkopolskiego rodu Działyńskich. W latach 30. XIX wieku na zlecenie kolejnych właścicieli Złotowa, rodu Hohenzollernów, przebudowana przez Karla Friedricha Schinkla w stylu klasycystycznym. Architekta inspirowały również romantyczne prądy historyzmu, pałac wykazuje więc pewne cechy neogotyku. Wnętrza pałacu zostały współcześnie w dużej części zaadaptowane na mieszkania, stąd jego dostępność jest znacznie ograniczona. Po zwiedzeniu pałacu można obejrzeć lapidarium na Górze Żydowskiej, upamiętniające cmentarz gminy żydowskiej o XVI-wiecznej genezie.
Następnie należy udać się ponownie w kierunku kościoła farnego i iść w kierunku pl. Kościuszki.

6. Plac Kościuszki. Kościół poewangelicki św. Stanisława Kostki i dawny gmach sądu rejonowego

Plac Kościuszki jest pierwotnym rynkiem głównym i centralnym punktem dawnego Złotowa. Znajdował się tu zniszczony przez Szwedów w 1657 roku, a poświadczony już w XVI wieku ratusz. Obecnie w miejscu historycznej siedziby władz miejskich znajduje się klasycystyczny kościół poewangelicki św. Stanisława Kostki, wzniesiony według projektu jednego z największych niemieckich architektów XIX stulecia, Karla Friedricha Schinkla na zlecenie i z fundacji króla Prus Fryderyka Wilhelma III. Budowla stanowiła pierwotnie świątynię protestancką, obecnie zaś jest kościołem rzymskokatolickim. Wnętrze zostało znacząco przekształcone po II wojnie światowej, wyburzono dwukondygnacyjną galerię oraz wzniesiono nowy ołtarz, przystosowując budynek do potrzeb liturgii katolickiej. Na placu można również zobaczyć neogotycki gmach dawnego sądu, obecnie należący do sąsiedniego aresztu śledczego.
Po zwiedzeniu pl. Kościuszki istnieje możliwość spaceru promenadą nad Jeziorem Złotowskim (potocznie nazywanym Miejskim) oraz, po oddaniu do użytku mostu prowadzącego na przeciwległy brzeg jeziora, przejście do parku Zwierzyniec (według stanu z połowy kwietnia 2010 ukończony most w ciągu promenady nie jest jeszcze dostępny dla spacerujących). Park ten powstał w latach 20-tych XIX wieku według projektu Petera Josepha Lennégo, uznanego niemieckiego architekta krajobrazu. Na terenie parku można zobaczyć zagrodę dla zwierząt z dwoma platformami widokowymi, arboretum i współczesny gmach nadleśnictwa.

7. Kościół św. Rocha (ul. Obrońców Warszawy), cmentarze

Neogotycki kościół parafialny wzniesiony został w latach 1903-1904 w miejscu starszej, drewnianej kaplicy z 1710 roku. Początkowo pełnił on funkcję kościoła cmentarnego dla otaczającej go nekropolii rzymskokatolickiej, obecnie jest główną świątynią utworzonej w 1975 roku drugiej miejskiej parafii św. Rocha. We wnętrzu kościoła zobaczyć można oryginalne neogotyckie wyposażenie, w skład którego wchodzą trzy ołtarze, krucyfiks i organy. Ściany kościoła zdobi neogotycka polichromia. Świątynia związana jest z działalnością ks. dr. Bolesława Domańskiego, który podczas swej krótkiej posługi w parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zainicjował jej budowę. W sąsiedztwie kościoła znajdują się ponadto dwa cmentarze – wojskowy z czasów II wojny światowej oraz pozostałości cmentarza ewangelickiego wraz ze współczesnym pomnikiem.
W godzinach popołudniowo-wieczornych można skorzystać z usług pływalni „Laguna” przy ul. Norwida.

Dzień 2. Okolice Złotowa (Krajenka, Jastrowie, Okonek)
Za punkt wyjścia dla dalszego zwiedzania powiatu przyjmujemy Złotów, ze względu na jego położenie, połączenia komunikacyjne z ważniejszymi miejscowościami i bazę noclegowo- gastronomiczną.

1. Krajenka
Miejscowość położona jest na południowy-zachód od Złotowa, przy drodze wojewódzkiej prowadzącej w kierunku Piły. Krajenka w swej substancji architektonicznej poniosła znaczne straty podczas II Wojny Światowej, co jest wyraźne zauważalne również dzisiaj. Mimo to zachowało się w mieście kilka obiektów godnych uwagi z punktu widzenia turysty kulturowego. Najcenniejszym zabytkiem jest niewątpliwie eklektyczny kościół św. Anny i św. Mikołaja z XVIII wieku, który powstał na skutek przebudowy pierwotnego XVI-wiecznego zamku Donaborskich. Kościół ufundowany został przez Annę Sułkowską, ówczesną właścicielkę Krajenki, która podjęła decyzję o przekształceniu pozostałości dawnej warowni w świątynię. Było to rozwiązanie unikatowe na skalę ogólnopolską. Ciekawym zabytkiem jest również poewangelicki kościół św. Józefa Robotnika przy Rynku oraz Pałac Sułkowskich, będący obecnie siedzibą gimnazjum.
Z Krajenki proponujemy udać się do Jastrowia, przejeżdżając przez Tarnówkę. W miejscowości tej zobaczyć można XIX-wieczny kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny wybudowany na początku XIX wieku w technice szkieletowej.

2. Jastrowie
Jastrowie historycznie przynależy do ziemi ujsko-pilskiej, której wschodnią granicę wyznacza rzeka Gwda. W miejscu przebiegu tej granicy, w niewielkiej odległości od miasta zobaczyć można most kolejowy na nieistniejącej już linii ze Złotowa, zniszczony w 1945 roku już po zakończeniu działań wojennych, podczas demontażu linii dokonanej przez siły radzieckie. Mimo to często kojarzony jest on z walkami o przełamanie Wału Pomorskiego. W sąsiedztwie zachowały się w dobrym stanie- nasyp kolejowy oraz wiadukt. W samym mieście zwracają uwagę trzy obiekty – poewangelicki XIX- wieczny kościół NMP Królowej Polski utrzymany w stylu eklektycznym ze znacznymi wpływami neoromanizmu, oraz pochodzący z 1913 roku neobarokowy kościół św. Michała Archanioła, miejsce akcji dramatu Leona Kruczkowskiego „Pierwszy dzień wolności”. Innym obiektem jest budowla zwana Kamiennym Domem znajdująca się w sąsiedztwie kościoła NMP Królowej Polski. Kamienny Dom pochodzi z przełomu XVI i XVII wieku, pierwotnie był siedzibą królewskiej ekonomii (zarządu dóbr), następnie zaś pełnił funkcje ratusza. Obecnie w budynku znajduje się punkt informacji turystycznej.
W Jastrowiu istnieje możliwość wyboru kolejnych zwiedzanych miejsc według preferencji turysty. Można również po odwiedzeniu miejscowości zawartych w opcji pierwszej powrócić do Jastrowia i udać się do miejscowości zawartych w opcji drugiej, zalecane jest jednak zwiedzenie przede wszystkim miejscowości opcji 1.

Opcja 1
3a. Breźnica Kolonia - wieś położona na zachód od Jastrowia, znajdują się tu pozostałości bazy wojsk radzieckich, istniejącej tu w latach 1972-1992, wraz z zespołem schronów będących miejscem składowania głowic nuklearnych oraz silosów pierwotnie stanowiących element ruchomych wyrzutni rakietowych dalekiego zasięgu, zdolnych do przenoszenia broni atomowej. Teren bazy jest obecnie opuszczony i ogólnie dostępny.

4a. Nadarzyce – wieś na zachodnich krańcach powiatu złotowskiego nad rzeką Piławą, miejsce intensywnych walk podczas batalii o przełamanie Wału Pomorskiego, w następstwie których miejscowość została całkowicie zniszczona. Brakuje tu ciekawszych obiektów architektonicznych. Walorem wsi jest malownicze położenie pośród lasów oraz sąsiedztwo zbiorników wodnych - Zalewów Nadarzyckich (już w granicach powiatu wałeckiego, woj. zachodniopomorskie). Nieopodal wsi, jednak również już poza granicami administracyjnymi powiatu złotowskiego, znajduje się 21 Centralny Poligon Lotniczy.

Opcja 2
3b. Podgaje – wieś w gminie Okonek, znana jako miejsce zbrodni dokonanej podczas walk o Wał Pomorski przez funkcjonariuszy formacji SS na grupie jeńców - żołnierzy Wojska Polskiego, których spalono w jednej ze stodół. Wydarzenie to upamiętnione zostało stojącym w centrum miejscowości pomnikiem.

4b. Okonek – miasto w północno-zachodniej części powiatu złotowskiego, obiektem wyróżniającym się jest neogotycki poewangelicki kościół Matki Bożej od Wykupu Niewolników. Innym obiektem jest znajdująca się na sąsiedniej Górze Tecława dawna Wieża Bismarcka (jeden z licznych tego typu obiektów, wznoszonych na przełomie XIX i XX wieku przez niemieckich mieszkańców ku czci kanclerza-zjednoczyciela), obecnie nazywana Wieżą Tecława i nieco sztucznie łączona z legenda o miejscowym rozbójniku, który miał zostać w tym miejscu schwytany i stracony. Wieża jednak jest w znaczącym stopniu zniszczona i niedostępna dla zwiedzających.

Po zakończeniu zwiedzania, powrót do Złotowa. W drodze powrotnej, możliwość zjedzenia obiadu w Jastrowiu.


Dzień 3. Okolice Złotowa (Zakrzewo, Lipka)
5. Zakrzewo – wieś znana z przedwojennych tradycji polonijnych Związku Polaków w Niemczech, miejsce działalności znanego działacza polskiego, ks. dr. Bolesława Domańskiego, prezesa przedwojennego Związku Polaków w Niemczech, słynnego „księdza patrona” ludzi spod znaku Rodła. Znajduje się tu eklektyczny kościół św. Marii Magdaleny wraz z umiejscowioną na jego tyłach kwaterą cmentarną duchowieństwa. Pośród kilku innych pochówków jest tu grób ks. Domańskiego. Godnym uwagi miejscem jest Dom Polski, instytucja założona w 1935 roku z inicjatywy Domańskiego, obecnie siedziba ośrodka kultury. Znajduje się tu Izba Muzealna poświęcona przedwojennej działalności polonijnej, do bardziej interesujących obiektów zaliczyć można ekspozycję szat liturgicznych należących do założyciela. W sąsiedztwie budynku znajduje się kaplica Matki Bożej Radosnej, będąca realizacją idei ks. Domańskiego oraz stojący nieco dalej pomnik „Obrońcom polskości Ziemi złotowskiej 1772-1945”.
Po opuszczeniu Zakrzewa istnieje możliwość zobaczenia drewnianego XVII-wiecznego kościoła św. Marcina w Starej Wiśniewce. W tym celu należy jednak zboczyć z trasy niniejszej propozycji zwiedzania, której następnym celem jest Lipka.

6. Lipka – wieś położona na północnym skraju historycznej Wielkopolski, w sąsiedztwie granicznej rzeki Dobrzynki, obiektem godnym uwagi jest poewangelicki kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej z początku XX wieku reprezentujący oryginalny dla ówczesnego budownictwa sakralnego na Krajnie styl modernistyczny.

Trzeci dzień zwiedzania kończymy wczesnym popołudniem. Powrót doZłotowa, możliwość zjedzenia posiłku na Starym Mieście. Po obiedzie wyjazd.

  
  Zawieziemy Was tam!

Nasi Partnerzy