Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 29 grudnia 2010, redaktor prowadzący numeru: Armin Mikos v. Rohrscheidt

Numer 1/2011 (styczeń 2011)

Arkadiusz Ochmański

Propozycja, bazująca ramach czasowych typowego wyjazdu weekendowego, obejmuje popołudnie dnia pierwszego, cały dzień drugi i krótszy (przy wersji B) lub dłuższy (przy wersji A) fragment dnia trzeciego. Jednakże przy innych ramach czasowych korzystający z niej mogą rozbudować program pobytu, realizując w kolejnych modułach wszystkie opcje tematyczne dnia drugiego i trzeciego.
Dzień 1: (popołudnie): „Śladami historii Gliwic”
Kościół Katedralny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Decyzję o budowie kościoła pw. św. Apostołów Piotra i Pawła podjęto w wyniku intensywnego rozwoju miasta, realizowanego pod koniec XIX w. Wówczas gliwicki kościół Wszystkich Świętych, mogący pomieścić zaledwie 100 osób, okazał się zbyt mały dla stale powiększającego się grona wiernych. Projekt nowego kościoła opracował mieszkający w Wiedniu, a pochodzący z Bytomia prof. Hugo B. Heer, a budowa trwała od 1896 do 1900 r. Obiekt szybko został uznany za jeden z najwybitniejszych na Śląsku przykładów neogotyckiej architektury sakralnej. Powstała na rzucie krzyża łacińskiego bryła kościoła składa się z trójnawowego bazylikowego korpusu i bogatego w formy architektoniczne prezbiterium z ambitem. Zastosowano tu również typowy dla regionu śląskiego gotycki system konstrukcyjny, oparty o wieże sił i łęki oporowe. We wnętrzu świątyni, warto zwrócić uwagę na liczne i cenne witraże, które wprowadzając do wielobarwne światła, tworzą tu niepowtarzalną atmosferę. Od momentu erygowania przez Jana Pawła II diecezji gliwickiej (1992) kościół zmienił charakter z parafialnego na katedralny. W kościele znajdują się również cenne organy firmy Rieger, uznane za najlepszy instrument tego rodzaju na Górnym Śląsku, dzięki czemu jest on miejscem odbywania się licznych recitali i koncertów organowych.
Zamek Piastowski (oddział Muzeum w Gliwicach). Pierwotnie zamek był częścią linii średniowiecznych obwarowań miasta. Mieścił się w nim arsenał miejski. Prawdopodobnie przez pewien czas zamek był również siedzibą zastawnika miejskiego Fryderyka Cytrycza. W XVII i XIX wieku obiekt kilkukrotnie przebudowywano, w wyniku czego zatracił on cechy rezydencjonalne i obronne. Aktualnie w zamku można obejrzeć wystawę „Gliwice – miasto wielu kultur. Historia Gliwic i pradzieje Ziemi Gliwickiej”. Dedykowaną pradziejom pierwszą część wystawy ulokowano na zamkowym parterze. Ukazano tam historię Ziemi Gliwickiej od najstarszych znalezisk datowanych na epokę kamienia (schyłkowy paleolit) aż po wczesne średniowiecze. W części traktującej o pradawnym środowisku przyrodniczym wystawiono m. in. szczątki zwierząt plejstoceńskich – nosorożca i mamuta. Historyczną część wystawy umieszczono w pozostałych pomieszczeniach odnowionego zabytku (na I piętrze, w wyznaczonych partiach II kondygnacji oraz na wieży). Historyczna ekspozycja obejmuje m. in. to liczne dokumenty oryginalne i kopie, a także mapy, sprzęty wyposażenia, broń białą i palną, elementy stroju mieszczan z XV i XVIII wieku. Te ostatnie można znaleźć w niewielkich salkach na I piętrze, a prezentują je naturalnej wielkości manekiny, zastygłe w swoich pozach na wzór woskowych figur ze znanych europejskich muzeów.
Mury obronne. Są one jednym z najlepiej zachowanych obiektów tego typu na Górnym Śląsku. Wzniesione w pierwszej połowie XIV wieku, skutecznie chroniły one miasto leżące na skrzyżowaniu dwóch wielkich szlaków handlowych: z Krakowa do Wrocławia oraz z Węgier do Moraw. Pierwotnie obwód murów wynosił 1125 m, ich wysokość sięgała 9 m, a grubość miejscami dochodziła nawet do 1,2 m. Zastosowanie do ich budowy różnych materiałów budowlanych (kamienia i cegły) sugeruje, że powstawały one w kilku etapach. W obrębie fortyfikacji znajdowało się 29 baszt oraz dwie bramy miejskie: Biała (inaczej zwana Bytomską) i Czarna (Raciborska). Do dziś zachowały się fragmenty średniowiecznych umocnień, wśród nich: resztki bramy Czarnej, odsłonięte przy pl. Rzeźniczym - stanowiące otwartą ekspozycję mostu, przedbramia oraz fosy; elementy murów przy ul. Grodowej 1a i 5 oraz przy ul. Basztowej 3, a także jeden większy fragment kurtyny z basztą, który został wykorzystany przy wznoszeniu Zamku, będącego obecnie siedzibą muzeum.
Kościół Wszystkich Świętych. Pierwszy kościół pw. Wszystkich Świętych był najprawdopodobniej drewniany. Ponieważ nie zachowały się żadne dokumenty dotyczące początków obecnej budowli, przyjmuje się, że w obecnym swoim kształcie powstała ona w XV wieku. Jej średniowieczny rodowód potwierdzają ukryte w podziemiach gotyckie wątki murów oraz ostrołukowe portale. Wnętrze świątyni utrzymane jest w stylu barokowym, z wyjątkiem kaplicy pw. Matki Boskiej, w której zachowała się polichromia gotycka z ok. 1470 r. W kościele zgromadzono wiele cennych zabytków, wśród których znajduje się wspaniała monstrancja ze sceną powrotu zwiadowców z Ziemi Kanaan. Od wiosny do jesieni możliwe jest wejście na liczącą prawie 60 m wieżę kościoła, z której można podziwiać panoramę Gliwic. Przy dobrej widoczności udaje się również dostrzec Górę Świętej Anny oraz pasmo Beskidów.
Park im. Fryderyka Chopina z Palmiarnią Miejską . Pierwsze wzmianki o parku miejskim rozciągającym się między rzeką Kłodnicą a Kanałem Gliwickim pochodzą z połowy XIX wieku. Zajmował on wówczas 8 hektarów powierzchni w ścisłym centrum miasta. W kształtowaniu gliwickiego parku dużą rolę odegrały pomysły i koncepcje angielskie C.J. Loudon"a oraz bardziej popularne na kontynencie nowsze doświadczenia francuskie G.E. Haussmann"a projektującego parki i bulwary w trakcie przebudowy Paryża. W przeważającej części parku wykorzystano naturalne położenie i malowniczą „dziką" zieleń miejscowych drzew i krzewów. Niektóre alejki prowadziły do rejonów, gdzie dominowała geometria i fantazyjne formy żywopłotów. W sezonie letnim w tych miejscach prezentowano m. in. rośliny egzotyczne, cieszące się już wówczas coraz większym zainteresowaniem. Przy głównej promenadzie i w głębi parku rosły drzewa iglaste (jak świerki i modrzewie) oraz liściaste (m. in. klony, kasztanowce, lipy, dęby jesiony i robinie) natomiast wśród krzewów dominowały rododendrony. W północnej części zespołu parkowego tuż przy szklarniach do dziś stoi Domek Ogrodnika o malowniczo rustykalnych formach, nawiązujący do idei Domku Goethego w weimarskim parku. Obecna powierzchnia parku wynosi 5 ha. We wrześniu 2001 roku na miejscu byłego mauzoleum poświęconego ułanom 22 pułku, poległym w czasie I wojny światowej odsłonięty został pomnik „Gliwiczanom - ofiarom wojen i totalitaryzmów". We wschodniej części, na przedłużeniu głównej osi basenu w kierunku północnym znajduje się pomnik patrona parku - Fryderyka Chopina. W latach 1995 - 1996 przeprowadzono inwentaryzację drzew i krzewów, oraz uporządkowano park, chroniąc i pielęgnując egzemplarze najbardziej cenne.
Radiostacja Gliwicka. Drewniana wieża nadawcza położona w województwie śląskim w mieście Gliwice w pobliżu ul. Tarnogórskiej. Wysokość 111 m daje jej status najwyższej zbudowanej w całości z drewna konstrukcji na świecie. 31 sierpnia 1939 roku Niemcy przeprowadzili w radiostacji tak zwaną prowokację gliwicką. Napastnicy przebrani w polskie mundury zajęli lokalną radiostację i nadali z niej w eter spreparowany rzekomo polski apel o antyniemieckiej wymowie, z nadzieją, że świat uwierzy, iż to Polska rozpoczęła konflikt zbrojny. Incydent jednak nie zyskał rozgłosu. W nowej radiostacji nie było studia mikrofonowego, o czym nie wiedzieli zleceniodawcy i wykonawcy prowokacji, dlatego operacja przebiegała z problemami i ostatecznie „apel”nadany przy użyciu tzw. mikrofonu burzowego, był słyszalny tylko bardzo krótko i w skali lokalnej. Jednak nawiązanie do rzekomej „polskiej prowokacji” znalazło się zarówno w niemieckich serwisach wiadomości wieczorem 31 sierpnia, jak i w przemówieniu Hitlera z 1 września, informującym naród niemiecki i świat o rozpoczęciu wojny. W roku 2005 obiekt przejęło Muzeum w Gliwicach, które utworzyło tam swój oddział o nazwie odzwierciedlającej długofalowy program muzealny: Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów.
Kolacja w Restauracji Polskiej w Gliwicach (ul. Zwycięstwa)

Dzień 2: Wycieczki tematyczne po mieście i okolicach
Opcja A: Śladami kultury niemieckiej i żydowskiej na Ziemi Gliwickiej
Gliwice, Willa Caro (ul. Dolnych Wałów 8a). Willę w latach 1882-1885 wybudował Salomon Lubowski dla swojego zięcia, znanego gliwickiego przedsiębiorcy Oscara Caro (1852-1931). Pierwotnie budynek był jednopiętrową neorenesansową willą. W 1924 r. dobudowano drugie piętro, a w 1934 r. dawna willa stała się siedzibą muzeum. Willa Oscara Caro wybudowana w końcu XIX wieku jest przykładem nielicznie już zachowanych miejskich rezydencji mieszkalnych górnośląskich przemysłowców. Caro pochodził z Wrocławia, urodził się 15 czerwca 1852 r jako syn Roberta i Herminy z domu Kern. Dom rodziny Caro znajdował się we Wrocławiu przy dzisiejszej ul. Podwale. Dziadek Oscara - Moritz Izaak był właścicielem hurtowni żelaza. Wspólnie z synem Robertem (ojcem Oscara) rozwinął on działalność handlowo-usługową na Górnym Śląsku. W 1848 roku wybudował hutę „Hermina” w Łabędach koło Gliwic. Po śmierci Roberta Caro w 1875 roku Oscar został spadkobiercą górnośląskich firm, w tym właścicielem lub współwłaścicielem huty „Hermina”, Fabryki Drutu w Gliwicach (założonej przez Roberta w 1866 r. wspólnie ze szwagrem Heinrichem Kernem) oraz huty „Julian” w Bobrku i kontynuował działalność swojego ojca. W 1887 r. doszło do połączenia wymienionych zakładów z firmami innego gliwickiego przemysłowca Wilhelma Hegenscheidta. Powstała w ten sposób górnośląska spółka akcyjna przemysłu żelaznego, której Oscar Caro był dyrektorem generalnym do 1905 roku. Oscar Caro osiedlił się w Gliwicach ok.1882 r i poślubił córkę miejscowego mistrza budowlanego Salomona Lubowskiego – Florę. Działkę, na której stanęła willa, Caro nabył od Heinricha Kerna w 1882 roku. Parcela była znacznie większa od obecnej, zajmowała obszar między dzisiejszymi ulicami Dolnych Wałów i Konstytucji. Pierwszy projekt rezydencji dla Oscara Caro powstał prawdopodobnie w 1884 r. w berlińskiej firmie architektonicznej „Ihne und Stugmueller”. Był to budynek historyzujący, zaprojektowany w duchu renesansu północnoeuropejskiego. Projekt został opublikowany w jednym z czasopism architektonicznych. Willa w dzisiejszej postaci została wybudowana być może w wyniku uproszczenia tego projektu i zmiany architektonicznej szaty zewnętrznej. Ostatecznie powstał jednopiętrowy budynek bliski dziewiętnastowiecznej wizji włoskiej renesansowej architektury willowej o w miarę harmonijnej i zrównoważonej sylwecie. W rozległym eklektycznym ogrodzie z nieregularnymi alejkami i stawem znajdowały się także budynki gospodarcze, stajnia i powozownia. Willę zbudowano najprawdopodobniej w latach 1882 -1885. Może o tym świadczyć odkryty w głównej klatce wejściowej nad portalem wewnętrznym, przygotowany do wykonania w stiuku rysunek daty 1885. W latach 1899-1900 dobudowany został ogród zimowy, przylegający do elewacji od strony obecnej ulicy Zwycięstwa. Nieznany jest autor zrealizowanego projektu willi. Mogła to być wspomniana berlińska firma „Ihne und Steugueller” albo wrocławski architekt Carl Grosser, który przebudował dla Oscara Caro zameczek Paulinum w Jeleniej Górze w 1905 r., bądź gliwicki mistrz budowlany Salomon Lubowski. Caro pozostał bezpośrednim użytkownikiem gliwickiej rezydencji do roku 1909, kiedy to ostatecznie przeniósł się do Jeleniej Góry. Właścicielem willi pozostał do 1916 r. Między 1908 a 1916 rokiem Oscar Caro willę wynajmował. W 1911 roku skanalizowano posesję oraz dobudowano dwa służbowe budynki w ogrodzie od strony ul. Studziennej. Od 1924 w willi mieściła się siedziba spółki przemysłowo-budowlanej. Dokonano wówczas gruntownej przebudowy: dobudowano drugie piętro, pokryto budynek nowym dachem, założono stropy żelbetowe, przebudowano częściowo wnętrza, powiększono pomieszczenia sanitarne, zaadaptowano piwnice na cele biurowe, prawdopodobnie dokonano wymiany stolarki drzwiowej na pierwszym piętrze. W 1929 r. jako właściciel willi figuruje Nicolaus von Ballestrem z Pławniowic. W 1934 r. właścicielem obiektu zostało miasto. W tym samym roku willa Oscara Caro stała się siedzibą gliwickiego Muzeum. W 2000 roku Willę Caro otwarto po gruntownej renowacji i konserwacji, która przywróciła jej walory historyczne.
Gliwice – miejsce po Synagodze (ul. Dolnych Wałów 15). Synagoga w Gliwicach (ul. Dolnych Wałów 15) została wybudowana w latach 1859-1861 według projektu Salomona Lubowskiego i Louisa Troplowitza. Stała ona obok starej synagogi (wzniesionej w 1812 r.), i była wówczas jedną z największych i najpiękniejszych bożnic na Górnym Śląsku. Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta w stylu mauretańsko-neoromańskim. Od frontu budynek zdobił portal, po którego bokach umieszczono dwie wieże zwieńczone kopułami z iglicami, na których znajdowały się gwiazdy Dawida. Na bocznych ścianach umieszczono dwa rzędy półkoliście zwieńczonych okien. Główne wejście do bożnicy znajdowało się od strony placu Inwalidów. Wnętrze głównej sali modlitewnej oświetlał wielki żyrandol. Synagogę poświęcono i otwarto 29 sierpnia 1861 r. W 1911 r. przeprowadzono prace przy przebudowie i upiększeniu jej wnętrza. Podczas „Nocy Kryształowej” (z 9 na 10 listopada 1938 r.) naziści spalili synagogę, natomiast 10 listopada 1938 r. ruiny budynku zostały wysadzone w powietrze, a na pustym placu urządzono park i miejsce zabaw dla dzieci. W 2002 r. plac został wykupiony przez prywatnego właściciela. Od 2003 r. miejsce synagogi upamiętniają dwie tablice pamiątkowe autorstwa Krzysztofa Nitscha w języku polskim i hebrajskim oraz polskim i niemieckim interpretujące spalenie synagogi przez nazistów w Noc Kryształową z 9 na 10 listopada 1938 roku jako symbol represji i prześladowań społeczności gliwickich Żydów, która przez ponad 150 lat współtworzyła historię miasta.
Gliwice, dom tekstylny Weichmanna. Przy obecnej ul. Zwycięstwa (dawniej Wilhelmstrasse) w Gliwicach znajduje się budynek dawnego domu tekstylnego Erwina Weichmanna. Został on zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna (1887-1953) i zbudowany w latach 1921-22. Sklep został wystawiony w miejscu zbiegu dwóch gliwickich traktów: handlowego i spacerowego. Nowatorski styl funkcjonalności został połączony z prostymi elewacjami, dzięki czemu budynek stał się pierwowzorem dla innych domów towarowych powstających w Stuttgarcie, Norymberdze i Wrocławiu. Po II wojnie światowej w budynku umieszczono między innymi księgarnię radziecką. Budynek był jednak zaniedbany i stopniowo popadał w ruinę. W 2002 r. firma H-Metallco kupiła budynek od miasta, po czym odbudowała go z zachowaniem pierwotnego wyglądu domu tekstylnego Weichmanna. Za przeprowadzone prace właściciele firmy otrzymali wyróżnienie Moderna 2005 nadawanym przez architektów Śląska. W 2008 r. przy wejściu do banku odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą Erichowi Mendelsohnowi oraz tablicę informacyjną.
Gliwice, Żydowski dom przedpogrzebowy (ul. Poniatowskiego 14). Budynek znajduje się na terenie nowego cmentarza żydowskiego. Poświęcony i otwarty został 15 listopada 1903 r. Jest to okazała budowla wzniesiona według projektu wiedeńskiego architekta Maxa Fleischera przez Juliusza Scheera pod nadzorem architekta Johana Miedela. Budynek o całkowitej powierzchni 510 m2 jest imponującą neogotycką budowlą, wzniesioną z ozdobnej czerwonej cegły klinkierowej. W lutym 2008 r. samorząd gliwicki przejął od Gminy Wyznaniowej Żydowskiej niszczejący dom przedpogrzebowy wraz z niewielkim terenem niezbędnym do jego obsługi (nie obejmuje on jednak samego cmentarza) po czym pod nadzorem wojewódzkiego konserwatora zabytków jeszcze w tym samym roku rozpoczęto prace remontowe i rekonstrukcyjne. W budynku powstaje Dom Pamięci i Dialogu (Dom Maksa Fleischera), który będzie służyć celom muzealnym, kulturalnym i oświatowym, ze szczególnym uwzględnieniem historii śląskich Żydów.
Nowy cmentarz żydowski w Gliwicach (ul. Poniatowskiego). Został założony w roku 1902, a pierwszy pochówek odbył się w styczniu 1904 r. Podczas I wojny światowej na cmentarzu pochowano m. in. dwóch żydowskich żołnierzy armii rosyjskiej. Podczas II wojny światowej naziści zdewastowali część cmentarza, wywożąc liczne nagrobki. Dom przedpogrzebowy został wówczas przemieniony w magazyn wojskowy. W 1940 r. część cmentarza odstąpiono sąsiedniemu cmentarzowi - wielowyznaniowemu "Lipowemu". W ten sposób powierzchnia cmentarza żydowskiego zmniejszyła się do obecnej (1,7 ha). Do 1942 r. pochowano tutaj prawie 900 osób. Przez następne lata pochówki nie odbywały się z powodu deportacji Żydów z miasta. Pochówki wznowiono od lutego 1946 r. i trwają do chwili obecnej. W kwietniu 2010 Stowarzyszenie „Pamięć – Zikaron” odpowiadając na ogromne zainteresowanie dotychczasowym okazjonalnym udostępnianiem cmentarza do zwiedzania, postanowiło otwierać zamknięty na ogół cmentarz.
Obiad: proponowane miejsce: Restauracja „Bagatela” w Gliwicach (ul. Jana Matejki 3)
Cmentarz Żydowski w Wielowsi. Jego metryka sięga XVII wieku. Znajduje się on około 600 metrów od drogi w kierunku miejscowości Wojska. Pierwszy pochówek odbył się w 1694 r, odtąd na cmentarzu chowano Żydów z Wielowsi, Toszka, Błażejowic, Tworoga, Wojsk, Pyskowic, sporadycznie także z Tarnowskich Gór i Gliwic. Ostatni pochówek odbył się w 1929 r. Na powierzchni 1 ha przetrwało około 200 nagrobków, z których najstarszy należy do zmarłego w 1722 roku Jonatana Blocha. Zachowane nagrobki są przykładem pięknego zdobnictwa nagrobnego. Pierwotnie przy wejściu na cmentarz znajdował się dom przedpogrzebowy. Z ogrodzenia zachowały się jedynie słupy, które podtrzymywały bramę. W obrębie kirkutu rośnie dąb szypułkowy o obwodzie pnia 400 cm. Cmentarz znajduje się pod opieką Grzegorza Kamińskiego, nagrodzonego za tę działalność m. in. przez Ambasadę Izraela w Polsce.
Synagoga w Wielowsi. Została wybudowana w latach 1763-1771 murowany budynek wzniesiono na planie prostokąta. Od strony zachodniej znajdował się przedsionek z babińcem na piętrze. Po stronie wschodniej tradycyjnie znajdowała się główna sala modlitw. Podczas „Nocy kryształowej” (z 9 na 10. XI 1938 r.) naziści zdewastowali i podpalili synagogę. Okazało się jednak, że wcześniej budynek bożnicy został zakupiony przez niejakiego Franza Bialka, który zagroził podaniem sprawców podpalenia do sądu. Dlatego ogień został ugaszony. Podczas II wojny światowej Niemcy wykorzystywali budynek jako magazyn. Wyburzono wówczas wieżę. W okresie PRL budynek przebudowano na magazyn zboża. Jest to najstarsza zachowana synagoga na Śląsku. Niestety, kolejne przebudowy w znacznym stopniu zniekształciły pierwotny wygląd i układ budynku.
Powrót do Gliwic. Kolacja : zalecana w restauracji „Kim-Lan” (Rynek)

Opcja B: Industrialne oblicze ziemi gliwickiej  
Oddział Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach. (Robotnicza 2).W końcu XVIII wieku w Gliwicach, w okolicach dzisiejszej ulicy Robotniczej powstała huta, która obok wytwórni w Sayn i Berlinie należała do trzech najpotężniejszych pruskich odlewni żeliwa. Po 1945 r. na terenie dawnej huty powstały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych, znane z realizacji wielu pomników. Pierwsza wystawa odlewów artystycznych ze zbiorów gliwickiego Muzeum powstała w 1991 r. Obecna wystawa, w nowym miejscu i w nowej aranżacji prezentuje odlewy artystyczne, głównie dziewiętnastowieczne wyroby Królewskiej Odlewni Żeliwa, a także dwudziestowieczne rzeźby ogrodowe i nagrobkowe, popiersia, medale, plakiety, biżuterię artystyczną, elementy i detale architektoniczne oraz różnego rodzaju niewielkie ozdobne przedmioty, zwane żeliwną galanterią. Zmodernizowana z wykorzystaniem multimediów wystawa nosi tytuł: "Słusznie słyną dziś Gliwice. Wystawa odlewów artystycznych ze zbiorów Muzeum w Gliwicach" i jest elementem tematycznego Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Muzeum Techniki Sanitarnej w Gliwicach (ul. Thomasa Edisona 16). Unikatowe w skali kraju muzeum mieści się w czynnej, nowoczesnej Centralnej Oczyszczalni Ścieków. W budynku byłej przepompowni z lat 1909-11 eksponowane są zabytkowe urządzenia techniki sanitarnej obrazujące zwiedzającym dawną technologię oczyszczania ścieków. Stara przepompownia przypomina mały dworek. Częściowo parterowa, częściowo dwukondygnacyjna, zbudowana z czerwonej cegły, jest ona typowym przykładem architektury końca XIX wieku. Charakterystyczna jest mansardowa konstrukcja pokrytego dachówką dachu, umocowanego na drewnianej więźbie. Uroku budynkowi dodają trzy wieżyczki oraz duże, zakończone łukiem okna. Odnowione zostało oryginalne drewniane sklepienie, dzięki czemu obiekt prezentuje się pięknie także wewnątrz.
Obiad, zalecany w restauracji „Gazdówka” (ul. Dworcowa)
Skansen kolejnictwa w Pyskowicach. W 1879 roku wybudowano linię kolejową z Opola do Gliwic przez Pyskowice. Pozwoliło to na rozwój miasta, któremu z kolei towarzyszył rozwój węzła kolejowego. Pod koniec XIX wieku wybudowano tu parowozownię i stację rozrządową (1898 r.). Do końca drugiej wojny światowej Pyskowice pozostawały w granicach Niemiec. W tym czasie stacja była systematycznie modernizowana. Powstało także kolejarskie osiedle. Rozwijała się tzw. linia piaskowa, którą transportowano piasek z Dzierżna (jest ona czynna do dziś). Po wojnie jedną z linii przebudowano na rosyjski standard szerokości toru. Towarzystwo Ochrony Zabytków Kolejnictwa i Organizacji Skansenu w Pyskowicach zawiązało się w roku 1998. Jako swój cel stawia stworzenie na bazie nieczynnej lokomotywowni Pyskowice skansenu taboru kolejowego, ukazującego historię rozwoju kolejnictwa na Śląsku. W skansenie znajduje się ponad 60 unikalnych eksponatów. Wśród nich są parowozy, lokomotywy spalinowe, wagony towarowe i osobowe, Elektryczny Zespół Trakcyjny EW90 oraz dźwig EDK300. Kolekcję parowozów wzbogaciły m. in. eksponaty z Łaz i z likwidowanego skansenu kolejnictwa w Krzeszowicach. Ponadto na terenie stacji znajduje się parowóz-pomnik Tp4-148. Jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych odbywających się w skansenie są organizowane co roku pokazy i imprezy kolejowe. Impreza pozwala pozyskiwać fundusze na rozwój skansenu.
Wieża ciśnień w Toszku. Ciekawym przykładem zabytku poprzemysłowego w powiecie gliwickim jest wieża ciśnień w Toszku. Ta jedna z niewielu wciąż czynnych wież stoi po lewej stronie przy wjeździe do miasta od strony Pyskowic. Wzniesiona w roku 1927, jest dziś zabytkiem techniki wodociągowej, Należy do systemu miejskich sieci wodociągowych. Jej zadaniem jest stworzenie wysokiego stałego ciśnienia oraz gromadzenie ewentualnych zapasów wody. Oglądać można ją jedynie z zewnątrz.
Śluzy „Dzierżno” i „Rudziniec” na Kanale Gliwickim. Kanał Gliwicki został zbudowany w latach 1935-1939, jego użytkowanie rozpoczęto w grudniu 1939, a dla regularnej żeglugi uruchomiono go w roku 1941. Kanał powstał w miejsce starego Kanału Kłodnickiego, funkcjonującego do 1937 roku. Na liczącym ponad 40 kilometrów Kanale Gliwickim znajduje się szereg śluz, dwie z nich zlokalizowane są na terenie powiatu gliwickiego. Śluza Dzierżno jest dwukomorowa i posiada różnicę poziomów 10,30m.,długość ok. 72m. i szerokość ok. 12m. Również dwukomorowa Śluza Rudziniec ma różnicę poziomów 6,25m., pozostałe wymiary są takie same jak w Dzierżnie. Obie śluzy są czynne.
Izba Tradycji Górniczej KWK "Knurów".(ul.Dworcowa 3a). Izba powstał w roku 1997 mieści się w dawnym klubie NOT, a dzisiejszym budynku Dyrekcji KWK "Knurów - Szczygłowice". Umieszczona tu ekspozycja ukazuje ciąg technologiczny kopalni. Zwiedzający witani są w gabinecie dyrektora, przechodząc następnie przez markownię i łaźnię do szybu. Atrakcją dla gości jest autentyczny chodnik górniczy w obudowie drewnianej i stalowej. W izbie można zapoznać się ze starymi dokumentami, sprzętem górniczym i historią nie tylko kopalni, ale także miasta Knurowa i okolic. Wystawę można zwiedzać raz w tygodniu (środa, w godzinach 10:00-14:00) lub po uprzednim kontakcie z opiekunem placówki. Tel. 32 239 61 54 lub 506 599 168
Kolacja: zalecana w restauracji "Camelot" w Knurowie (ul. Niepodległości)

Dzień 3: Historia czy przyroda?
Opcja A: „Dawne dzieje i pradzieje ziemi gliwickiej”
Zamek w Toszku . Uznawany jest za skarb dziedzictwa kulturowego Śląska. Częściowo zrekonstruowany w drugiej połowie XX wieku zamek z XV wieku jest obecnie siedzibą toszeckich placówek kultury (Centrum Kultury „Zamek”). Historia budowli obronnych w Toszku sięga prawdopodobnie X–XI wieku, kiedy na miejscu obecnego zamku stał drewniany gród, mający status siedziby kasztelańskiej. W okresie rozbicia dzielnicowego gród należał do do książąt śląskich. Oni to zastąpili go na początku XV wieku murowanym zamkiem. W 1429 zniszczyli go husyci, a odbudował i uczynił z niego swoją stałą siedzibę Przemysław Toszecki, książę z linii oświęcimskiej. Po jego śmierci w 1484 zamek był własnością książąt opolskich do śmierci Jana II Dobrego w 1532, a potem - jako lenno królów czeskich - przeszedł w ręce Habsburgów. Następnie zastawiony rodzinie Redernów został przez nią wykupiony w 1592 i odbudowany w stylu renesansowym. Redernowie nie tylko naprawili zniszczenia spowodowane pożarem z 1570, ale dodatkowo dobudowali pomieszczenia mieszkalne w części bramnej. Siostrzenica Jerzego II Rederna wyszła za mąż za hrabiego Kaspra Colonnę, któremu później jako właścicielowi zawdzięczał toszecki zamek kolejną przebudowę. W XVIII wieku rezydencja kilkakrotnie zmieniała właściciela: najpierw był nim baron Johann Dietrich von Peterswald, potem Franciszek Karol Kotuliński, rodzina Pasadowskich, w końcu zaś rodzina poety Josepha von Eichendorffa. W 1897 Eichendorfowie sprzedali posiadłość hrabiemu Franciszkowi Adamowi Gaschinowi. Po pożarze z 1811 nie planowano już odbudowy rezydencji; w 1840 ruinę kupił Abraham Guradze, którego rodzina była w posiadaniu zamku do II wojny światowej. W latach 1957–1963 zamek został częściowo odbudowany. Całość pierwotnego założenia zamku znajduje się dziś pod ziemią. Prace archeologiczne pozwoliły stwierdzić, że do pierwszej murowanej budowli należy środkowa część bramy wjazdowej. Również czterokondygnacyjna baszta u podstawy czworoboczna, powyżej ośmioboczna stoi na swoim pierwotnym miejscu, kryjąc pod sobą głębokie lochy. Za czasów Colonnów powstały dwie boczne wieże, flankujące wjazd. Budynek od północnej strony muru obronnego był w XVII wieku stajnią, o czym świadczyły zachowane ozdobne żłoby końskie w formie wnęk; w XVIII wieku jego przeznaczenie zamieniono na oranżerię. Prace przy przebudowie zamku Colonna zlecił mediolańskiemu architektowi Janowi Seregno, który był też prawdopodobnie autorem projektu dwóch kamiennych ozdobnych portali: mniejszego nad wjazdem do stajni (z herbem Colonnów) i głównego wiodącego do rezydencji.
Cmentarzysko Łużyckie w Świbiu (gm. Wielowieś). To cmentarzysko z okresu halsztackiego dostarczyło archeologom dużej ilości znalezisk świadczących o wysokiej stopie życiowej i zorganizowaniu użytkującej go społeczności. W okresie IV-V w. p. n. e. zamieszkiwała w okolicach Świbia znaczna i zamożna grupa osadnicza, czego pozostałością są relikty osady oraz cmentarzysko typu dobrodzieńskiego z pochówkami rozproszonymi. Liczne znaleziska przedmiotów z terenu Imperium Rzymskiego wskazują że przez te tereny mogła przechodzić jedna z odnóg „szlaku bursztynowego”.
Obiad w restauracji „Szmaragdowej” w Gierałtowicach (ul. Ks. Roboty)
Ruiny zamku w Chudowie. W latach 30-tych XVI wieku zamek wzniósł Jan Gierałtowskiego na miejscu wcześniejszego obiektu drewnianego. Był to obiekt murowany z kamienia i cegły, pierwotnie na planie prostokąta, z dziedzińcem centralnym z krużgankami i studnią. Założenie posiadało dwa trzykondygnacyjne budynki mieszkalne, przekryte wysokimi dachami dwuspadowymi oraz czworoboczną, pięciokondygnacyjną wieżę, przekrytą wysokim dachem czterospadowym, z wejściem głównym od strony południowo-zachodniej z drewnianym mostem nad fosą zamkową. Szósta kondygnacja została dodana podczas XIX-wiecznej przebudowy, dokonanej przez ówczesnego właściciela zamku - Aleksandra von Bally. Utworzona w 1995 Fundacja „Zamek Chudów”, której założycielem i pierwszym prezesem był Andrzej Sośnierz, po przejęciu obiektu w roku 1999 rozpoczęła prace rekonstrukcyjne i wykopaliskowe. Do 2004 roku odbudowano i zadaszono zamkową wieżę, w której obecnie mieści się muzeum zamku w Chudowie, prezentujące zabytki pozyskane podczas badań archeologicznych obiektu. Podniesiono również mury wokół dziedzińca i odnowiono bramy. Podjęte zostały także badania archiwalne, w efekcie których nakładem prowadzonego przez fundację wydawnictwa ukazały się publikacje dotyczące historii zamku. Począwszy od roku 1996 na terenie zamku organizowane są plenerowe imprezy kulturalno-oświatowe (Spotkania na Zamku w Chudowie), obejmujące inscenizacje historyczne, zloty, koncerty, projekcje filmowe, występy kabaretowe. Wizytówką i najstarszym elementem Spotkań jest sierpniowy Jarmark Średniowieczny.
Grodzisko stożkowate w Pniowie. (gm. Toszek). Gródki stożkowate – kopczyki ziemne, wznoszące się w miejscach, gdzie niegdyś stały małe gródki – drewniano-ziemne zameczki rycerskie otoczone palisadą. W części centralnej znajdowały się prawdopodobnie budynki o charakterze obronnym, zamieszkiwane - jak się wydaje - tylko w okresach niepokoju. Większość z nich powstała w XIII i XIV w. Na Śląsku ich powstawanie wiązać należy z panowaniem książąt śląskich z linii Piastów i ich wzmożoną działalnością budowlaną. W powiecie gliwickim tego typu grodziska zlokalizowano w Chechle, Ciochowicach, Rudnie, Żernicy, Widowie, Pniowie i Kozłowie. Jednym z najlepiej zachowanych jest fragment grodziska w Pniowie. Dojazd drogą 901 z Pyskowic,następnie droga 94.
Kolacja: zalecana w Karczmie „Rajcula” w Paniówkach (ul.Gliwicka)

Opcja B: „Przyroda ziemi gliwickiej”
Zespół Pałacowo Parkowy w Pławniowicach. Zaprojektowanie i budowę tego obiektu, w miejsce wcześniejszego zbudowanego w 1737 r., hrabia Franciszek II Ballestrem zlecił Konstantynowi Heidenreichowi z Kopic k. Grodkowa. Pałac jest budowlą trójskrzydłową i prezentuje styl neomanieryzmu niderlandzkiego. Cechuje go specyficzne zróżnicowanie kolorystyczne i fakturowe murów szczególnie kamiennych detali i czerwonych ceglanych płaszczyzn ścian. Dachy budynku zdobią liczne wieże i wieżyczki, iglice i lukarny. Wokół pałacu rozciąga się park ze starannie dobranym drzewostanem. Pałac Ballestremów przechodził różne koleje losu. Na początku 1945 r., ówczesny właściciel hrabia Mikołaj Ballestrem zmuszony był opuścić Pławniowice przed nadchodzącą Armią Czerwoną. Krótko stacjonował w budynku pałacowym marszałek Iwan Koniew. Po wojnie obiekt przekazany został do dyspozycji władz kościelnych. Pławniowicki pałac położony jest w miejscu zacisznym, przy małej rolniczej wiosce daleko od fabryk i hałasu wielkomiejskiego. Otoczony jest rozległym parkiem z pięknymi, unikalnymi okazami drzew i krzewów oraz lasami.
Rezerwaty przyrody w nadleśnictwie Rudziniec. W obrębie nadleśnictwa „Rudziniec” znajdują się dwa rezerwaty częściowe: „Hubert” o powierzchni ponad 19 ha i „Płużnica” o powierzchni ok. 3 ha utworzone w roku 1957 w celu ochrony fragmentów lasu mieszanego o cechach naturalnych. Planowane jest także utworzenie rezerwatu „Dąbrowa” o powierzchni ok. 77 ha dla ochrony biocenozy zbliżonej do naturalnej. Utworzono również trzy ścieżki przyrodniczo-leśne –"Pożarzysko" w leśnictwie Łącza na terenie pożarzyska z 1992 roku, "Rachowice" w leśnictwie Ostropa we fragmencie starodrzewiu bukowego oraz "Gajdowe" położoną w miejscowości Centawa na terenie Łowiska Specjalnego Gajdowe. Ścieżki te oprócz prezentacji bogactwa lasu mają za zadanie pomóc w kształtowaniu postaw proekologicznych. Ścieżka na pożarzysku przebiega obok wieży obserwacyjnej zaopatrzonej w taras widokowy z którego można oglądać największe pożarzysko w Europie oraz sposób zagospodarowania spalonej powierzchni.
Obiad: zalecany w "Karczmie u Karola" w Rudnie (ul. Gliwicka)

Nasi Partnerzy