|
Jagoda Pawlak
Pierwszy dzień zwiedzania - miasto Pleszew
1. Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela.
Główny historyczny kościół w Pleszewie znajduje się na wschód od rynku, na Placu Kościelnym. Świątynia
została wzniesiona pierwotnie już w XV wieku, jednak w wyniku pożarów w wiekach XVII i XVIII uległa zniszczeniu.
Obecny swój wygląd zawdzięcza wielu renowacjom, które zachowały elementy murów gotyckich. Cenniejszymi
elementami wyposażenia są trzy klasycystyczne ołtarze oraz neorokokowe sztukaterie, zdobiące sklepienie
oraz prezbiterium z lat pięćdziesiątych XX wieku. W dobudowanej w latach 1873-1878 kaplicy umieszczone
są (po prawej stronie) neogotycki ołtarz z rzeźbą św. Józefa oraz ozdobna chrzcielnica. Na cmentarzu
przykościelnym znajduje się tzw. "grota Matki Boskiej z Lourdes" oraz "Mur Pamięci" ozdobiony godłem
Polski, herbem Pleszewa, krzyżem, brązową statuą św. Jana Chrzciciela, a także pamiątkowymi tablicami.
Wśród nich są te nawiązujące do wydarzeń historycznych na Ziemi Pleszewskiej, jak tablica poświęcona
pamięci powstańców wielkopolskich czy wysiedleń Polaków z tego terenu podczas II wojny światowej. Po
przeciwnej stronie ulicy stoi dom, w którym odbyło się pierwsze zebranie, przygotowujące w w roku 1918
powstanie wielkopolskie w powiecie pleszewskim.
2. Barokowa Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem Przed II wojną światową pomniki figuralne znajdowały
się w każdym narożniku pleszewskiego rynku. Obecnie na Placu Kościelnym stoi tylko ta jedna figura, wykonana
w stylu barokowym z piaskowca. Cokół postumentu zdobią medaliony z wizerunkami św. Barbary, św. Jana
Chrzciciela i św. Floriana.
3. Rynek z Ratuszem W centrum miasta mieści się nieduży rynek, zbudowany na tradycyjnym planie,
z tzw. turbinowym układem wychodzących ulic i zabytkową, piętrową zabudową mieszkalną z przełomu XIX
i XX wieku. Powstały w stylu klasycystycznym ratusz z 1835 roku był wielokrotnie przebudowywany. Jego
obecny stan jest wynikiem ostatnich prac z 1945 roku. Jest to budynek dwutraktowy, z podłużnym środkowym
korytarzem, trójkondygnacyjny, nakryty naczółkowym dachem (dwuspadowy dach z dodatkowymi, krótkimi połaciami
na ścianach szczytowych), z pierwotną fasadą od południa i trójkątnym tympanonem z zegarem. Ratusz otacza
zielony skwer, na którym umieszczono fotografie przedstawiające przeszłość Pleszewa. Wyróżniającym się
elementem wystroju tego miejsca jest pomnik 700-lecia miasta z medalionami i popiersiem założyciela miasta,
księcia Przemysła II, herbem Pleszewa oraz zamieszczonymi jako symbole mieszkańców trzema nazwiskami
zasłużonych obywateli: Józefa Wilczaka (szewca i burmistrza z XVIII wieku), Kazimierza Niesiołowskiego
(proboszcza) i Włodzimierza Jacorzyńskiego (nauczyciela i działacza kulturalnego). Za monumentem, na
samym rogu rynku można także zobaczyć dawny piec chlebowy (pamiątkę po współzawodnictwie miast w telewizyjnym
programie "Bank 440", zrealizowanym w 1977 roku). Na jego dachu umieszczono nazwisko właścicieli piekarni
i dane adresowe Muzeum Piekarstwa.
4. Muzeum Piekarstwa. Największą piekarnię w Pleszewie już od 1830 roku prowadzi rodzina
Vogtów. Kontynuujący tradycje zawodowe obecny właściciel, mistrz piekarski Tomasz Vogt założył prywatne
Muzeum Piekarstwa. W zlokalizowanym przy ulicy Tyniec 6 muzeum można zapoznać się z historią wypieku
chleba, zabytkowymi sprzętami, a także wziąć udział w pokazowym wypieku bułek lub chleba. Muzeum w swoich
zbiorach posiada dokumenty, m. in. tzw. protokularze - zapiski z pierwszych posiedzeń cechu piekarstwa
oraz rodzinne pamiątki, takie jak dyplomy i książeczki mistrzowskie, odznaczenia, receptury oraz narzędzia
i maszyny używane w epoce początków mechanizacji piekarstwa. W innym pomieszczeniu znajdują się: tzw.
piec piersiowy, dawne maszyny, krajalnice, stare foremki, zabytkowe piece i urządzenia stosowane niegdyś
do prania bielizny używanej w piekarni. Kończący zwiedzanie goście zaproszeni są do spróbowania swoich
sił we własnoręcznym wypieku ciasta według tradycyjnej receptury.
Obiad: Propozycja: Restauracja "Chata", ul. Bolesława Krzywoustego 3
5. Muzeum Regionalne. Centrum miasta, w tym cała ulica Poznańska, przy której mieści się muzeum,
jest jako zabytek pod ochroną konserwatorską. Placówka została założona w 1983 roku, w którym Pleszew
obchodził 700-lecie miasta. Jest to budynek dawnego zajazdu pocztowego z I połowy XIX wieku. Muzeum gromadzi
zbiory z zakresu archeologii, etnografii, historii, techniki i sztuki związane z regionem. Można tu zobaczyć
eksponaty pozyskane z wykopalisk z czasu kultury łużyckiej w regionie m. in. z Pleszewa,
Pacanowic, Brzezia, Fabianowa, Żegocina, datowane na okres pomiędzy 3000 lat p.n.e., a wieki X-XI n.e. Są tu m. in. brązowe
i żelazne szpile, zapinki, noże, groty oszczepów, naszyjniki, bransolety, grzechotki oraz okazały zestaw
ceramiki użytkowej. Zebrane dokumenty dotyczą historii miasta i okolic, wśród nich jest m. in. Statut
Cechu Krawieckiego z 1592 roku czy przywilej na jarmark w Pleszewie z 1783 roku. Wiodącą tematykę zbiorów
malarstwa, rysunku i grafiki stanowią krajobrazy Pleszewa i okolicy. Kolekcja muzeum jest zorganizowana
w stałych wystawach: "Z pradziejów Pleszewa i okolic", "Rzemiosło pleszewskie", "Orły i odznaczenia".
Do jej powstania przyczynili się mieszkańcy Pleszewa, przekazując muzeum rodzinne pamiątki. W muzeum
organizowane są regularnie tematyczne wystawy czasowe, np. w ostatnim czasie: "Zaułki, Zakątki, Zakamarki
Pleszewa", "Najpiękniejsze góry świata", "7500 mil Denver. Tam i powrotem", "Bogusz - Teatr - Brecht".
Znaczącym walorem muzeum jest jedna z największych w Polsce kolekcji dzieł Mariana Bogusza, artysty malarza
urodzonego w Pleszewie.
6. Pałac na Malinie Na terenie dzielnicy Malin (dawniej oddzielnej wsi), o której mowa już w dokumentach
z 1429 roku, znajdowała się siedziba właścicieli dóbr pleszewskich, przy której położony był folwark.
Dziś pozostał po niej pałac z II połowy XIX wieku, przebudowany ok. 1915 roku wraz ze zmianą elewacji.
Jest to budowla dwupiętrowa z tarasem i balkonem w fasadzie głównej, przy czym części boczne są nieco
wyższe. Po odremontowaniu pałac przeznaczono w 1994 roku na siedzibę Sądu Rejonowego w Pleszewie.
Nocleg: Propozycja: Hotel "Pod Plantami", ul. Aleje Wojska Polskiego 21
 Drugi dzień zwiedzania - okolice Pleszewa
1. Kowalewo (gmina Pleszew). Stojący tu oryginalny drewniany krzyż jest dziełem
ludowego rzeźbiarza, Pawła Brylińskiego z 1860 roku, i tym samym unikalnym świadectwem kultury ludowej
swoich czasów. Na krzyżu wisi Chrystus, nad którego głową znajduje się pelikan, symbolizujący miłość
i poświęcenie. Pośrodku umieszczono figurę św. Weroniki, a poniżej kolejne przedstawiające św. Jana,
św. Walentego i św. Wawrzyńca. Rzeźba na dole krzyża przedstawia Matkę Boską Bolesną.
2. Lutynia (gmina Dobrzyca): Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Murowany kościół
powstał w latach 1801-1802, wybudowany w miejscu poprzedniego, drewnianego kościoła. Po jego zachodniej
stronie stoi wieża z baniastym hełmem, natomiast po stronie wschodniej półkolista zakrystia. We wnętrzu
świątyni zobaczyć można kolebkowe sklepienie i klasycystyczne dekoracje z początku XIX wieku. Umieszczony
w ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII wieku jest celem lokalnych pielgrzymek. Obraz
ten jest zasłaniany innym obrazem NMP z XIX wieku i uroczyście prezentowany 15 sierpnia, w święto Wniebowzięcia
Najświętszej Marii Panny. Uznany za cudowny, 13 sierpnia 1972 roku został koronowany przez prymasa Stefana
Wyszyńskiego. W dekorowanych rokokowymi zwieńczeniami bocznych ołtarzach są kolejne obrazy z końca XVIII
wieku. Zabytkową wartość mają także stojące na chórze małe organy.
3. Dobrzyca: Kościół św. Tekli. Drewniany kościół z 1778 roku, z wykonanymi w stylu rokokowym
amboną, chrzcielnicą i ołtarzem głównym.
4. Dobrzyca - Zespół Pałacowo - Parkowy. Pałac położony jest w południowo-wschodniej części Dobrzycy.
Był on kolejnym projektem znanego architekta Stanisława Zawadzkiego, autora m. in. oryginalnych projektów
pałaców w Śmiełowie i w Lubostroniu, wybudowany został w stylu barokowo- klasycystycznym w latach 1798-1799.
Ze względu na związki właściciela pałacu, Augustyna Gorzeńskiego, z masonerią, symbolika architektoniczna
pałacu i parku nawiązuje do tradycji wolnomularskich. Wyraźne jest to już w samym kształcie budowli,
której dwa nierówne skrzydła tworzą literę "L", przypominającą masońską węgielnicę. Nad wejściem wsparty
na kolumnach toskański portyk ozdobionym jest cytatem z Horacego, w polskim tłumaczeniu mówiącym: "Ten
zakątek na ziemi milszy mi ponad wszystko". W wnętrzu uwagę zwracają dekoracje malarskie, stolarka, parkiet
wykonane przez polskich i włoskich artystów. Większość pomieszczeń pełniła funkcje reprezentatywne. Sale:
Balowa, Egipska i Parterowa do dziś ozdobione są iluzjonistycznymi pejzażami. Pałac otacza malowniczy
park stworzony zgodnie z modą ogrodu angielskiego, z dwoma stawami i okazałym drzewostanem z licznymi
pomnikami przyrody, z których jeden jest największym platanem w Wielkopolsce. W parku znajduje się również
panteon - niegdysiejsza sala zebrań loży masońskiej, oficyna, stajnie i inne zabudowania gospodarcze.
Obiad: Propozycja: Bar gastronomiczny "Lutynka", Fabianowo, ul. Pleszewska 1
5. Taczanów (gmina Pleszew) - Zespół Pałacowo - Parkowy. Zespół powstał w końcu XVIII wieku,
został zaś rozbudowany ok.1853 roku w stylu klasycyzmu berlińskiego. Neogotycka wieża wjazdowa pochodzi
z ok. 1864 roku. Pałac jest wzniesiony na planie prostokąta, posiada piwnice sklepione odcinkowo i poddasze
nakryte dwuspadowym dachem. Elewacje są podzielone gzymsami podokiennymi i sztukateriami. Nad wejściem
widnieje herb rodziny Taczanowskich, a po bokach znajdują się alegoryczne rzeźby gospodarności. Przy
pałacu mieści się zespół folwarczny składający z kilku budynków gospodarczych. Wokół, na terenie rozległego
parku, można odbyć spacer alejami grabowymi, zobaczyć duży staw z wysepką oraz liczne okazy drzew typowych
drzew polskich jak dęby, lipy, jesiony, topole i cisy. Park jest formalnie w całości uznany za pomnik
przyrody.
6. Kuchary (gmina Gołuchów) - Kościół św. Bartłomieja. Wybudowany ok. 1680 roku z drewna
modrzewiowego w konstrukcji zrębowej, kościół jest orientowany. Do nawy uformowanej na planie zbliżonym
do kwadratu przylega węższe, trójbocznie zamknięte prezbiterium, z zakrystią od strony północnej. Przy
nawie od strony zachodniej znajduje się także wieża mieszcząca w przyziemiu kruchtę (przedsionek). Wyposażenie
wnętrza wykonane jest w stylu wczesnobarokowym. Szczególnym kultem lokalnych mieszkańców otoczony jest
mieszczący się w lewym ołtarzu bocznym obraz z 1635 roku, przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem.
Uwagę przyciąga również drewniane, liczące około 500 lat popiersie św. Mikołaja z relikwiami św. Walentego.
7. Jedlec (gmina Gołuchów) - Kościół św. Floriana. Ten ciekawy kościół szachulcowy o konstrukcji
słupowo-ramowej (czyli posiadający drewniany szkielet ścian budynku, zapełniony gliną zmieszaną i zarobioną
sieczką z trocinami lub wiórami), jest orientowaną budowlą jednonawową. Jego wnętrze nie posiada wyodrębnionego
prezbiterium. Znajdującą się od frontu drewnianą wieżę wieńczy blaszany hełm z latarnią. Ołtarz główny
i dwa boczne utrzymane są w stylu rokokowym i pochodzą z I połowy XVIII wieku. Natomiast ambona, kropielnica,
prospekt organowy oraz oryginalna chrzcielnica w kształcie rajskiego drzewa - również w stylu rokoko
- zostały wykonane już w II połowie XVIII wieku. Przy świątyni stoi murowana, arkadowa dzwonnica z 1830
roku. Teren okala mur z ozdobioną bramą, na której umieszczone są rzeźby św. Barbary i św. Floriana z
1820 roku oraz żeliwna tablica z 1883, upamiętniająca 200 lecie bitwy pod Wiedniem.
8. Tzw. Kamień św. Jadwigi koło Gołuchowa. Znajdujący się w lesie przy drodze do Kalisza, jest
on największym w Wielkopolsce i szóstym co do wielkości w kraju głazem narzutowym. Ten olbrzymi fragment
granitowej skały jest pozostałością po lądolodzie skandynawskim, utrzymującym się tu w czasie ostatniego
zlodowacenia. Liczy on sobie 22 m obwodu i 5,5 m wysokości (z czego 2 metry znajdują się pod ziemią).
Już od roku 1888 r. jest chroniony prawem - jest zatem jednym z najstarszych polskich pomników przyrody
nieożywionej.
Nocleg: Propozycja: Hotel "Dom Pracy Twórczej", ul. Borowskiego 2 w Gołuchowie
Trzeci dzień zwiedzania - okolice Pleszewa
9. Gołuchów - Zamek Działyńskich. Położony jest na terenie największego spośród parków otaczających
zamki i pałace w Wielkopolsce oraz jednego z najcenniejszych założeń krajobrazowych w Polsce. Rośnie
w nim około 600 gatunków drzew i krzewów, w tym liczna grupa egzotycznych. Malownicze aleje lipowa i
lipowo-grabowa założone zostały z polecenia Jana Kantego Działyńskiego, syna Tytusa, w połowie XIX wieku.
Wzdłuż alei urządzona jest ekspozycja urządzeń łowieckich i budek lęgowych. Przez park płynie nieduża
rzeka Ciemna, na której utworzono dwa stawy. Dzieje zamku sięgają jeszcze wieku XIII, jednak swoją wyjątkową
architekturę oraz unikatowy obecny wygląd zawdzięcza on właścicielce, Izabelli z domu Czartoryskiej,
żonie Jana Działyńskiego. Z jej to inicjatywy w II połowie XIX wieku stary zamek został odbudowany w
stylu francuskiego (neo)renesansu z licznymi pomieszczeniami, m. in. salą polską, salą muzealną, salą
waz antycznych, salą starożytności, pokojami gotyckimi, salą portretu staropolskiego, salą królewską,
biblioteką, salą stołową. Obok zgromadzonych tu rodzinnych skarbów Czartoryskich można też obejrzeć elementy
architektoniczne, stolarskie i dekoracyjne sprowadzone z Francji, Włoch, Niemiec i Flandrii, a także
dorabiane przez miejscowych rzemieślników na wzór autentycznych. To jedna z nielicznych wielkopolskich
rezydencji, które już w XIX w. były znane i udostępniane zwiedzającym. Izabella Działyńska umieściła
w zamku swoją kolekcję dzieł sztuki, przeznaczając obiekt na ogólnodostępne muzeum, a sama przeprowadziła
się do pobliskiej oficyny (dawnej gorzelni), tzw. pałacu Czartoryskich. Od 1951 w zamku mieści się oddział
Muzeum Narodowego w Poznaniu. Posiada ekspozycję zabytkowych wnętrz i dzieł sztuki, m. in. część imponującego
zbioru starożytnych waz greckich, pozyskanych przez Jana Działyńskiego z wykopalisk w
Noli, Capui i Neapolu
(tzw. wazy gołuchowskie). W oficynie z kolei znajduje się dziś Muzeum Leśnictwa i restauracja. Obecnie
na zamku organizowane są koncerty, wnętrza natomiast wykorzystywane były również jako plan zdjęciowy
do realizacji m. in. serialu "Królowa Bona".
10. Gołuchów - Muzeum Leśnictwa. Jest częścią zabudowy gołuchowskiej posiadłości Działyńskich.
Funkcjonuje w trzech zabytkowych obiektach, będących jednocześnie Ośrodkiem Kultury Leśnej, który istnieje
od 1987 roku. W budynku "Oficyny" wyeksponowane są trofea łowieckie, dzieła sztuki inspirowane lasem
oraz muzealia związane z historią leśnictwa. Drugim obiektem jest "Powozownia" prezentująca wystawę ukazującą
bogactwo przyrodnicze polskich lasów. Z kolei w "Owczarni" można zapoznać się z maszynami oraz narzędziami
wykorzystywanymi przez leśników.
11. Gołuchów - Pokazowa Zagroda Zwierząt. Powstała w 1977 roku na terenie kompleksu leśnego parku-arboretum.
Hodowane są tu żubry, koniki polskie - gatunki chronione, a także szereg gatunków zwierząt łownych, jak
daniele i dziki.
Obiad: Propozycja: Restauracja "Zamkowa", ul. Kopczyńskiego 1, Gołuchów
12. Tursk (gmina Gołuchów) - Sanktuarium Maryjne. Późnobarokowy kościół
pw. św. Andrzeja
Apostoła powstał w latach 1777-1786 w formie trójnawowej bazyliki, od strony zachodniej wzniesiono przy
nim kwadratową wieżę. We wnętrzu można zobaczyć trzy monumentalne klasycystyczne ołtarze. W ołtarzu głównym
znajduje się czterodzielny kolorowy drzeworyt z II połowy XVIII wieku oraz kopia wizerunku Matki Boskiej
z austriackiego Maria Zell, w srebrnej sukience z 1767 roku. Ten popularny kiedyś wizerunek również w
swojej tutejszej kopii stał się celem licznych pielgrzymek. 1 listopada 1968 roku został on koronowany
przez prymasa Stefana Wyszyńskiego. W tutejszym "Ogrójcu" umieszczona jest figura Matki Boskiej
Turskiej,
otoczona okrągłym murem z wnękami i rzeźbami.
13. Chocz - kościół klasztorny franciszkanów pw. św. Michała Archanioła. Budowla powstała w stylu
barokowym z jedną nawą i węższym, zamkniętym wielobocznie prezbiterium z kolebkowym sklepieniem. Jednolite
rokokowe wyposażenie wnętrza, ambonę z rzeźbą św. Bonawentury na baldachimie oraz cztery konfesjonały
wykonano w połowie XVIII wieku. Od strony zachodniej do prezbiterium przylega zakrystia połączona z klasztorem.
Do dziś z zabudowań klasztornych pozostało jedynie jedno skrzydło oraz krużganek biegnący wzdłuż zachodniej
ściany kościoła. Cały zespół klasztorny jest od strony wschodniej i północnej otoczony murem z trzema
bramami.
|
