|
Arkadiusz Ochmański
Miasto posiada kilka znaczących atrakcji turystycznych, istotnych z punktu widzenia kilku form turystyki
kulturowej. Są to przede wszystkim: turystyka eventowa kultury wysokiej i popularnej (kilka ważnych
imprez o randze międzynarodowej i krajowej), turystyka muzealna (dwie placówki muzealne o randze
krajowej, Centrum Scenografii Polskiej oraz galeria sztuki znajdująca się na szlaku tematycznym o randze
krajowej), turystyka dziedzictwa kulturowego (Pomnik Historii na terenie miasta, unikatowy w skali
kraju postindustrialny krajobraz kulturowy miasta), turystyka kulinarna (kilkanaście lokali gastronomicznych
z kuchnią regionalną, bogate dziedzictwo kulinarne regionu) oraz turystyka tematyczna (znaczący
szlak kulturowy o randze krajowej, szlak kulturowy o randze regionalnej oraz zbiór obiektów i bogata
lista tematów na kilka dalszych tras tematycznych). Ciekawe cele znajda tu także zwolennicy turystyki
historycznej i "turystyki żywej historii" (kilka ważnych w skali kraju i regionu miejsc historycznych)
oraz turystyki religijnej (kilka zabytkowych obiektów sakralnych, siedziba biskupia). Po stworzeniu
odpowiedniej oferty turystycznej i infrastruktury oraz przy wsparciu różnorodnych narzędzi promocyjnych
miasto może stać się także ważną destynacją turystyki obiektów poprzemysłowych i technicznych
(kilkanaście obiektów poprzemysłowych), turystyki regionalnej (administracyjna i częściowo także
kulturalna stolica Górnego Śląska), turystyki literacko-filmowej (Filmy Kazimierza Kutza o
Giszowcu,
książka Małgorzaty Szejnert "Czarny Ogród) oraz klasycznych podróży studyjnych i podróży językowych
(unikatowy w skali kraju dialekt).
KLASYCZNE PODRÓŻE KULTUROWE
Turystyka eventowa kultury wysokiej
W Katowicach odbywa się kilka festiwali muzyki poważnej i sztuki teatralnej o randze międzynarodowej,
krajowej i regionalnej. Najbardziej rozpoznawalny z nich jest odbywający się co 5 lat Międzynarodowy
Konkurs Dyrygentów im. Grzegorza Filterberga. Jest to jeden z najważniejszych krajowych konkursów wykonawczych,
w którym udział mogą wziąć dyrygenci powyżej 35 roku życia. Impreza należy do Międzynarodowej Światowej
Federacji Muzycznej w Genewie, przez co ranga konkursu jest międzynarodowa. Event ma 30 letnią tradycję,
a w czasie jego trwania widzowie mogą podziwiać najsłynniejszych dyrygentów z kraju i zagranicy. Kolejną
ważną imprezą jest odbywający się co roku interdyscyplinarny festiwal Ars
Cameralis, w którego ofercie
znajdują się m.in. koncerty muzyki klasycznej, kameralnej, wystawy malarstwa i rzeźby, spotkania teatralne
i literackie. Impreza organizowana jest od 1992 roku, a jej gestorem jest Instytucja Kultury Ars Cameralis
Silesiae Superioris. W czasie jego prawie 20-letniej historii na scenie pojawili się tu między innymi
Jane Birkin, Venice Baroque Orchestra oraz Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach.
Jedną z najważniejszych instytucji kulturalnych miasta jest Teatr Śląski, w którym co roku odbywa się
kilka prestiżowych imprez teatralnych. Najciekawszą z nich jest Międzynarodowy Festiwal Teatrów "A Part",
będący międzynarodowym przeglądem najciekawszych zjawisk artystycznych z obszaru sztuk
performatywnych,
ze szczególnym uwzględnieniem teatru: autorskiego, niewerbalnego, eksperymentalnego, alternatywnego i
innowacyjnego. Powstał on w 1994 oku i jest jedną z najstarszych imprez teatralnych w Polsce. W czasie
17 edycji imprezy wzięło w niej udział kilkanaście czołowych europejskich teatrów eksperymentalnych m.in.
Teatr Ósmego Dnia z Poznania oraz Compagnie Cacahuete z Francji. Z zakresu sztuki filmowej istotnym eventem
jest Ogólnopolski Festiwal Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje"- konkurs będący przeglądem prac młodych
polskich reżyserów, gdzie główną nagrodą jest "Laur Konrada". Impreza odbywa się co roku od 15 lat i
trwa 8 dni. Mimo wysokiej rangi powyższych eventów nie zaznaczyły się one szczególnie na mapie prestiżowych
imprez kulturalnych. Dlatego też konieczne jest podjęcie szerszych działań promocyjnych mających na celu
utrwalenie w oczach koneserów sztuk wyższych z kraju i Europy. Dzięki wysokiemu prestiżowi imprez przy
wprowadzeniu w życie dobrze opracowanej strategii reklamy, imprezy te mogą stać się jednym z ważniejszych
"magnesów" turystycznych miasta oraz podnieść prestiż Katowic do statusu miasta
kultury.
Turystyka dziedzictwa kulturowego, podróże tematyczne wzdłuż szlaków.
Najważniejszym walorem kulturowym miasta do uprawiania tej formy turystyki jest zabytkowe osiedle górnicze
"Nikiszowiec" wpisane w styczniu 2011 roku na listę Pomników Historii ze względu na "autentyczność,
zarówno w aspekcie trwałości wartości materialnych, jak i niematerialnych, zachowanie znacznej części
zabudowy osiedla oraz unikalny układ urbanistyczny" (www.nid.pl). Obszar osiedla został zaprojektowany
w latach 10 XX wieku przez niemieckich architektów, braci Zilmann. Jest ono wybitnym przykładem budownictwa
społecznego związanego z intensywną industrializacją Górnego Śląska. Architektura Nikiszowca nie odbiega
od innych kolonii typu blokowego, natomiast jego architekci, bazując na prostych rozwiązaniach tradycyjnych
śląskich familoków, wprowadzili subtelny detal różnicujący praktycznie identyczne budynki. Elewacje budynków
posiadają artykulację w postaci płytkich wykuszów o różnych kształtach, ciekawą okładzinę glazurową,
motywy zdobnicze ułożone z cegły oraz malowane na czerwono ościeża okienne. Charakterystyczne dla Nikiszowca
są także przerzucone nad ulicami arkadowe przewiązki łączące poszczególne budynki. Kolejnym ważnym obszarem
turystycznym miasta pretendującym do miana ważnego dla krajowego dziedzictwa kulturowego jest fragment
osiedla robotniczego Giszowiec z lat pocz. XX wieku, będącego przykładem jedynego w Europie osiedla mieszkaniowego
w koncepcji "miasto-ogród". Osiedle wzorowane na tradycyjnym budownictwie ludowym (w stylu starych górnośląskich
chałup) składało się z parterowych domków z ogrodami, przeważnie dwurodzinnych, w których znalazło zamieszkanie
ok. 600 rodzin robotniczych i 38 urzędniczych. Każdy z budynków, który nie pełnił funkcji mieszkalnej,
miał unikalny w stosunku do innych kształt. Ze względu na eksploatację złóż w pobliskiej kopalni "Staszic"
zdecydowano się na likwidację starej zabudowy na rzecz socjalistycznych bloków "z wielkiej płyty". Dzięki
decyzjom konserwatora zabytków w latach 80 udało się jednak uratować ponad 30% starej zabudowy osiedla.
Obecnie w budynku dawnej "Karczmy Śląskiej" przy ulicy Plac pod Lipami 1 znajduję się oddział Miejskiego
Domu Kultury "Szopienice-Giszowiec", a obok w budynku dawnej stajni swoją siedzibę znalazła "Izba Śląska"
zwana Gawlikówką od nazwiska śląskiego malarza prymitywisty Ewalda Gawlika, który umieścił w jej wnętrzach
swoją pracownie. Zarówno Giszowiec jak i Nikiszowiec w 2006 roku zostały wpisane na listę obiektów Szlaku
Zabytków Techniki Województwa Śląskiego-szlak, który powstał w 2006 i jest obecnie markowym produktem
turystycznym regionu, a przede wszystkim najbardziej interesującym linearnym systemem penetracji turystycznej
w zakresie turystyki industrialnej w Polsce. Trasa dzięki dużemu zainteresowaniu ze strony turystów szybko
zyskała rangę krajową. Pomimo, że dzięki wysokiej wartości historycznej oba osiedla stanowią wizytówkę
szlaku, ich zagospodarowanie turystyczne jest nadal dość nikłe. Oprócz punktu informacji turystycznej
na Nikiszowca brakuje w tym miejscu szerokiej oferty gastronomicznej. Konieczne jest stworzenie lokali
gastronomicznych z kuchnią regionalną oraz ciekawa oferta kulturową opierającą się na śląskich tradycjach.
Żadne z zabudowań Nikiszowca nie jest przystosowane do pełnienia funkcji turystycznych, ponieważ w dalszym
ciągu są to budynki mieszkalne. Ciekawą propozycją wydaje się przystosowanie kilku mieszkań na "Izbę
Górnika" gdzie odtworzono by wygląd mieszkań z początków istnienia osiedla. Ekspozycja izby mogłaby się
składać z autentycznych elementów wystroju mieszkań z czasów dwudziestolecia wojennego, zawierać jakąś
formę pokazu codziennych i świątecznych zwyczajów dawnej ludności, sposobów spędzania wolnego czasu oraz
mieścić prezentację multimedialną ze starymi fotografiami dzielnicy i wnętrz mieszkań. Należałoby również
wprowadzić do oferty takiej placówki kilka mikroeventów, dzięki którym turyści mogliby poznać klimat
życia codziennego w początkach ubiegłego wieku. Na stronie internetowej SZT oraz oficjalnej stronie Katowic
zostało wyznaczone kilka wirtualnych tras turystycznych z mapą oraz mini-przewodnikiem poprzez różne
zakątki obu osiedli. Ich przebieg jest interesujący, dlatego też konieczna wydaje się rozbudowa infrastruktury
turystycznej w postaci tablic informacyjnych przy danych obiektach oraz ich oznakowaniu tras własnym
logo. Proponowana nazwa dla trasy prowadzącej przez Giszowiec to "Szlak Domków Górniczych" nawiązuje
ona do funkcji, jaką osiedle pełniło w przeszłości. System tras prowadzących przez Nikiszowiec mógłby
pod wspólną marką "Szlaku Czerwonych Okiennic", co wiąże się z charakterystycznym elementem zabudowy
nikiszowieckich "familoków".
Kolejną ważną trasą turystyczną biegnącą przez obszar Katowic jest Szlak Architektury Drewnianej Województwa
Śląskiego, a obiektem reprezentującym system na terenie miasta jest drewniany, jednonawowy kościół
pw.
św. Michała Archanioła, datowany na 1510 rok. Jest to jedyny drewniany obiekt sakralny w obszarze mikroregionu,
dlatego też stanowi on jeden z głównych walorów sakralnych miasta. Miasto opracowuje obecnie własną materialną
trasę turystyczną pt. "Szlak Moderny" wiodącą przez 16 obiektów, będących przykładem architektury modernistycznej
z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Główną atrakcją turystyczną Szlaku jest Gmach Sejmu Śląskiego.
Większość obiektów to budynki użyteczności publicznej oraz domy mieszkalne. Planowane zakończenie budowy
trasy ma mieć miejsce w 2013 roku. Ze względu na burzliwą historię miasta w XX wieku autor opracowania
proponuje utworzenie dwóch tras turystyczne o tematyce nawiązującej do ważnych w dziejach regionu i kraju
wydarzeń historycznych: "Trasy Walki o Prawo i Wolność" (w Kopalni Wujek), i "Trasy Autonomii Górnego
Śląska 1922-39" (Gmach Sejmu Śląskiego).
Turystyka muzealna
W obszarze miasta znajduje się kilka placówek muzealnych o randze krajowej i regionalnej. Najbardziej
znaną z nich jest Muzeum Śląskie, gdzie znajduje się unikatowa kolekcja malarstwa polskiego z lat 1800-1945.
Można tam zobaczyć m.in. obrazy autorstwa Jana Matejki, Józefa Chełmońskiego oraz Olgi Boznańskiej. Do
dziś w muzeum zgromadzono ponad 109 tys. eksponatów z różnych dziedzin sztuki, a także archeologii, etnografii,
historii i fotografii oraz plastyki nieprofesjonalnej. Placówka została powołana w 1929 roku, ale ze
względu na grabieże znacznej części kolekcji w czasie II wojny światowej, jej restytucja miała miejsce
dopiero w 1984 roku. Obecnie powstaje nowoczesna siedziba placówki, której otwarcie planowane jest na
rok 2013. Zgodnie z tym planem, muzeum zmieni swój adres na znajdujący się w centrum miasta poprzemysłowy
teren dawnej Kopalni Węgla Kamiennego "Katowice". Nowe Muzeum Śląskie będzie pierwszym obiektem wyznaczającym
w Katowicach tzw. oś kultury, w ramach której oprócz nowego gmachu Muzeum powstaną również Międzynarodowe
Centrum Kongresowe oraz siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Kolekcje
Muzeum Śląskiego zyskają oryginalną i nowatorską oprawę - na poprzemysłowych terenach powstanie nowy
główny gmach, a zabytkowe obiekty pokopalniane pochodzące z przełomu XIX i XX wieku zostaną zaadaptowane
na powierzchnie wystawiennicze, restaurację oraz wieżę widokową.
W 1991 roku utworzono Oddział Muzeum Śląskiego - Centrum Scenografii Polskiej (Katowice, pl. Sejmu Śląskiego
2), niemające odpowiednika w muzealnictwie polskim, które w swoich zbiorach posiada projekty dekoracji
oraz kostiumów teatralnych, makiety, rekwizyty, lalki, a także kostiumy z najgłośniejszych inscenizacji
ostatniego pięćdziesięciolecia.
Przykładem przystosowania obiektów poprzemysłowych na placówkę wystawienniczą jest znajdująca się na
terenie byłego szybu kopalnianego KWK "Wieczorek" prywatna galeria sztuki, będąca jednym z obiektów położonych
na Szlaku Zabytków Techniki. Jej celem jest promowanie młodych artystów malarzy, grafików, rzeźbiarzy
oraz performerów.
Unikatową w skali kraju placówką muzealną jest również Muzeum Najmniejszych Książek Zygmunta
Szkocnego,
gdzie zgromadzono zbiory wybitnych dzieł polskiej literatury w wersji miniaturowej. Zgromadzono w nim
87 egzemplarzy książek: najmniejszy z nich "Alfabet Łaciński" trafił do księgo rekordów Gusinessa jako
najmniejsza książka świata. Kolekcja udostępniona jest w prywatnym mieszkaniu autora, gdzie żył i tworzył.
Atrakcją muzealną od której warto zacząć turystyczny pobyt w Katowicach jest Muzeum Historii Katowic,
gdzie we wnętrzu miejeskiej kamienicy możemy zobaczyć wystawę ukazującą ponad 700 letnią historię tego
terenu. Na wystawie znajdują się eksponaty wyjątkowe oraz takie, które są typowe dla historii miasta.
Opowiadają one o wiejskich początkach, przeobrażeniach krajobrazu kulturowego mikroregionu związanych
XIX wieczną industrializacją, powstaniach śląskich i plebiscycie oraz o Katowicach będących stolicą autonomicznego
województwa śląskiego, po II wojnie światowej zaś - stolicą Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, a obecnie
głównym punktem odniesienia mieszkańców Górnego Śląska. Godnym polecenia jest Śląskie Centrum Dziedzictwa
Kulturowego- placówka, gdzie prowadzone są interdyscyplinarne badania ukazujące wieloaspektowo dzieje
Górnego Śląska. Dla grupy zainteresowanej historią cyfryzacji, w unikatowym na skalę kraju Muzeum Nośników
Danych znajduje się ekspozycja licząca obecnie ponad 100 twardych dysków i innych nośników pamięci, m.in.
pamięć ferrytową z 1970 r., która spełniała zadania dzisiejszych pamięci RAM. Większość z powyższych
placówek posiada własne strony internetowe oraz materiały promocyjne. Największym problemem katowickich
muzeów wydaje się jednak brak nowoczesnych form prezentacji zbiorów oraz atrakcyjnych dla turysty metod
interpretacji ekspozycji muzealnych. Ta sytuacja od przyszłego roku zmieni się w Muzeum Śląskim jednakże
reszta placówek powinna starać się pozyskać się fundusze na unowocześnienie swych siedzib oraz wprowadzenia
do oferty mikroeventów (jak np. multimedialny konkurs wiedzy o mieście i regionie dla uczniów gimnazjum
oraz szkół ponadgimnazjalnych organizowany po wykładzie przewodnika, krótkie inscenizacje lub projekcje
historyczne, dotyczące najważniejszych wydarzeń z dziejów). Na wzrost frekwencji w placówkach mogłoby
wpłynąć opracowanie programu rabatowego w skali regionu, "Śląskiej Karty Turystycznej", co przyczyniłoby
się do wzrostu dochodów poszczególnych atrakcji muzealnych miasta.
Turystyka literacko-filmowa
Nikiszowiec oraz Giszowiec stały się inspiracją do tworzenia dzieł literackich i filmowych. Pierwsze
osiedle służyło jako plener dla pięciu filmów fabularnych w reżyserii Kazimierza Kutza i Janusza Kidawy.
Kutz zrealizował na Nikiszowcu dwie części. tzw. tryptyku śląskiego, składającego się z trzech filmów
ukazujących ludność Śląska w trudnych momentach dziejów regionu. Pierwszym zrealizowanym filmem cyklu
była "Sól Ziemi Czarnej" z 1969 roku, której czas akcji przypadł na II powstanie śląskie. Kolejnym filmem
ukazującym krajobraz Śląska z hałdami i familokami w tle był zrealizowany w 1971 r. film fabularny "Perła
w Koronie" opowiadający dramatyczną historię rodziny górniczej w czasach wielkiego światowego kryzysu
lat 30-tych XX wieku. Fabułą ukazująca dzieje Nikiszowca w czasie dwudziestolecia międzywojennego jest
"Grzeszny żywot Franciszka Buły" Janusza Kidawy, opowiadający o problemach górników, podziale granicy
śląsko-niemieckiej oraz obyczajowości tutejszych mieszkańców. Likwidacja starej zabudowy Giszowca stała
się inspiracją dla filmu "Paciorki Jednego Różanća" w reżyserii Kutza. Fabuła opowiada o emerytowanym
górniku, który buntuje się przeciwko wysiedleniu do nowopowstałych bloków "z wielkiej płyty" oraz wyburzeniu
domu, w którym mieszkał razem ze swoją wielopokoleniową rodziną od urodzenia. Wszystkie części tryptyku
śląskiego cieszyły się ogromną popularnością w czasach "gierkowskiej epoki" .W filmach występowali popularni
polscy aktorzy m.in. Franciszek Pieczka, Ewa Wiśniewska oraz Andrzej Grabarczyk. Ustawienie tablic informacyjnych
z fotosami akcji dziejącej się w filmach oraz informacjami na temat kulis realizacji produkcji filmowych,
a także możliwość obejrzenia projekcji filmowych w którymś z obiektów na terenie osiedli mogłoby przyczynić
się do wzrostu atrakcyjności tych markowych produktów turystycznych Katowic, a także stanowić ciekawy
element dodatkowej oferty turystycznej miasta. Największym dziełem literackim, którego miejscem akcji,
są również wyżej wymienione osiedla robotnicze jest "Czarny Ogród" wybitnej polskiej dziennikarki Małgorzaty
Szejnert. Opowiada ona historię kilku rodów zamieszkujących te tereny w okresie XX wieku. Dzieło zostało
nagrodzone kilkoma ważnymi nagrodami literackimi m.in. Nike (2008) oraz Nagrodą Literacką Angelus (2008)
TURYSTYKA EDUKACYJNA
Podróże studyjne i seminaryjne
Katowice, jako stolica Górnego Śląska oraz przykład miasta, którego gwałtowny rozwój przypadł na okres
światowej rewolucji przemysłowej, mogą być ważnym punktem na trasie krajowych podróży studyjnych. Dla
turystów zainteresowanych historią okresu XIX i XX wieku to miasto jest ważnym ogniwem podróży studyjnych,
eksponującym takie przykładowe tematy jak "industrializacja terenów Polski w XIX wieku" lub "rozwój polskiego
przemysłu w czasach rządów Edwarda Gierka". Z kolei dla znawców i miłośników architektury mikroregion
będzie destynacją w czasie podróży studyjnej na temat "modernizm i funkcjonalizm w Polsce" czemu posłużą
obiekty należące do Szlaku Moderny. Katowice są pierwszym polskim miastem gdzie budowano wieżowce, co
miało miejsce w dwudziestoleciu międzywojennym, dzięki czemu miasto zwane było "Polskim Chicago". Uczestnicy
akademickich podróży seminaryjnych mogą odwiedzać miasto w czasie wyjazdów terenowych dotyczących badań
nad "stereotypowym krajobrazem Górnego Śląska", "problemem bezrobocia i innych zjawisk patologicznych
w regionach przemysłowych" (socjologia), a dla geologów katowickie kopalnie będą inspiracją do badań
złóż węgla kamiennego na Górnym Śląsku.
Podróże językowe
Teren Katowic do tej pory zamieszkuje duża grupa rdzennej ludności, posługującej się charakterystycznym
dla mieszkańców Górnego Śląska dialektem śląskim, znanym z wielu polskich filmów oraz seriali. Stanowi
on istotny element niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu, dlatego też ciekawym elementem komplementarnej
oferty turystycznej byłaby możliwość zamówienia przewodnika po mieście, posługującego się dialektem,
co uatrakcyjniłoby wykład w czasie oprowadzania grup wycieczkowych. Do innych składników oferty można
byłoby włączyć warsztaty "gwary śląskiej" w formie lekcji na terenie Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego,
a także Szkołę "Gwary Śląskiej" dla zainteresowanych biegłym posługiwaniem się dialektem. Obecnie w regionie
nie ma instytucji, posiadającej w ofercie podobne kursy, jednak dzięki powstaniu takiej placówki miasto
stałoby się interesującą destynacją podróży językowych dla turystów z regionu i reszty kraju.
POWSZECHNA TURYSTYKA KULTUROWA
Turystyka eventowa kultury popularnej
W Hali widowiskowo-sportowej "Spodek" co roku odbywa się kilka prestiżowych wydarzeń muzycznych i sportowych.
Do pierwszej grupy należy zaliczyć najstarszy w Polsce i jeden z największych na świecie festiwal muzyki
bluesowej "Rawa Blues" organizowany od 1981 roku. Do tej pory podczas kilkunastu edycji imprezy na scenie
pojawiło się szereg wybitnych muzyków z kraju i zagranicy m.in. Ryszard Riedel z zespołem Dżem, Ireneusz
Dudek, Tadeusz Nalepa oraz Jody Williams. Impreza organizowana jest w październiku.
Rzesze fanów muzyki elektronicznej co roku w listopadzie pojawiają się na festiwalu
"Mayday" będącego
jedną z największych światowych imprez tego typu. Event organizowany od 1991 roku przyciąga Dj-ów z całe
Europy. Impreza trwa nieprzerwanie przez 36 godzin. Ważną imprezą o randze krajowej jest OFF Festiwal
organizowany w "Spodku" od 2010 roku: pojawiał się tu szereg wykonawców polskiej sceny alternatywnej
m.in. zespół Hey, Pogodno, Maria Peszek oraz Kapela ze wsi Warszawa. Jego organizatorem jest Artur Rojek-wokalista
zespołu Myslovitz.. Event organizowany jest co roku w sierpniu. Miłośników kina corocznie przyciąga Festiwal
Filmów Kultowych: podczas 10 dni imprezy odbywa się projekcja filmów prezentujących dorobek światowych
indywidualistów kina, m.in. Lyncha, Almodovara, Stone’a oraz Tarantino. Historia imprezy sięga
roku 1998 w tym czasie w imprezach festiwalowych udział ponad 25 tysięcy uczestników. W klubach muzycznych
na terenie miasta odbywa się również szereg eventów o znaczeniu regionalnym, są to m.in. Festiwal Gitary
Elektrycznej oraz Festiwal Producentów Filmowych "REGIOFUN".
Turystyka historyczna, "żywej historii", tanatoturystyka
W mikroregionie znajduję się kilka ważnych miejsc historycznych zarówno w skali kraju jak i regionu,
a na tutejszych cmentarzach pochowanych jest kilkanaście znanych polskich osobistości. Najważniejszym
z takich miejsc jest Kopalnia "Wujek" gdzie 16.12.1981 roku w czasie protestu przeciwko wprowadzeniu
stanu wojennego dokonano masakry, w wyniku której zginęło 9 górników, a kilkunastu zostało rannych. Akcję
prowadziły oddziały ZOMO, jednak uczestniczyły w niej także czołgi. Była to jedna z najbrutalniejszych
akcji skierowanych przeciw ruchowi oporu w okresie PRL. W 1991 roku na pamiątkę wydarzeń grudniowych
w 1991 roku wybudowano pomnik. W 2008 roku utworzono z kolei Muzeum - Izbę Pamięci Kopalni Wujek m.in.
z inscenizacją starcia górnika z funkcjonariuszem ZOMO, makietą (dioramą) kopalni odzwierciedlającą wydarzenia
z 16 grudnia oraz dokumentalnym filmem Agnieszki Świdzińskiej.
Kolejnym ważnym miejscem historycznym jest Wieża Spadochronowa, znajdująca się w parku im. Tadeusza Kościuszki,
gdzie 4 września 1939 roku w trakcie walk o obronę Katowic w bestialski zginęli lub zostali zamordowani
polscy harcerze. Obecna wieża została wybudowana w latach 50 i jest jedyną konstrukcją tego typu w Polsce.
Co roku na pamiątkę wydarzeń wrześniowych odgrywana jest inscenizacja historyczna wrześniowych wydarzeń.
Istotnym celem z punktu widzenia historii administracji polskiej jest Siedziba Sejmu Śląskiego-historyczna
siedziba jedynego w Polsce autonomicznego parlamentu, funkcjonującego w latach 1922-39. Katowice są także
miejscem pochówku ważnych osobistości w skali kraju i regionu, m.in. Wojciecha Korfantego-przywódcy III
powstania śląskiego, a następnie wicepremiera w gabinecie Wincentego Witosa, Henryka Mikołaja Góreckiego
- wybitnego kompozytora muzyki poważnej oraz aktora Zbigniewa Cybulskiego (cmentarz na ulicy Francuskiej).
W katowickich nekropoliach znajdują się zbiorowe mogiły ofiar Powstań Śląskich oraz obydwu wojen światowych.
Miasto było miejscem zamieszkania kilku wybitnych postaci: noblistki Marii Göppert-Mayer (ul. Młyńska
5), alpinisty Jerzego Kukuczki (ul. Markiefki) oraz aktorki Aleksandry Śląskiej (ul. Kościuszki). Kopalnia
Wujek została wpisana do ewidencji miejsc pamięci województwa śląskiego, a na domach nieżyjących już
wybitnych katowiczan można znaleźć tablice pamiątkowe z informacją o zamieszkiwaniu przez nich danego
budynku mieszkalnego. Coroczne inscenizacje wydarzeń grudniowych na autentycznym miejscu mogłyby przybliżyć
młodszemu pokoleniu dramat stanu wojennego, a przy odpowiedniej promocji stać się jednym z ważniejszych
produktów turystycznych miasta.
Turystyka religijna i pielgrzymkowa
W mieście ze względu na jego "młody" wiek nie ma historycznych katedr i sanktuariów, ale na krajobraz
miejskich obiektów sakralnych składa się m.in. kilka architektonicznie unikatowych świątyń. Na terenie
Katowic znajduje się największa w Polsce monumentalna Archikatedra Chrystusa Króla, zbudowana w latach
1927-55. Jej wysokość wynosi 60 metrów, a wymiary kształtują się w proporcjach 110 x 50 metrów. 20 czerwca
1983 roku miejsce to odwiedził papież Jan Paweł II. W kryptach kościoła pochowani są 3 biskupi śląscy
Arkadiusz Lisiecki, Stanisław Adamski oraz Herbert Bednorz. Przy ulicy Warszawskiej znajduje się z kolei
zabytkowy kościół ewangelicki pw. Zmartwychwstania Pańskiego z 1858 roku, zbudowany w stylu neoromańskim.
Kościół Garnizonowy pw. Kazimierza Królewicza z 1933 roku jest pierwszą polską świątynia wzniesioną w
stylu funkcjonalizmu. Wewnątrz znajduje się oryginalne wyposażenie w stylu art
deco: kamienny ołtarz
główny i boczne, balustrada, chrzcielnica, rzeźby konfesjonały, ławki, lampy witraże. W Katowicach-Panewnikach
znajduje się imponująca neogotycka bazylika Franciszkanów z zespołem klasztornym, wzniesione na początku
XX wieku, gdzie co roku wystawiana jest największa w Europie szopka ołtarzowa. W kompleksie klasztornym
znajdziemy także modernistyczną kalwarię oraz muzeum misyjne, mające w swej kolekcji eksponaty pochodzące
z podróży misyjnych tutejszych zakonników. Miejsce to objęte jest początków XX wieku kultem maryjnym.
Katowice są także siedzibą metropolii katowickiej, a także Muzeum Archidiecezjalnego gdzie znajduje się
unikatowa wystawa śląskiej sztuki sakralnej z okresu od średniowiecza do czasów współczesnych.
Turystyka obiektów poprzemysłowych i technicznych
Katowice, jako miasto przemysłowe, posiada wielki potencjał dla rozwoju turystyki industrialnej. Na jego
terenie znajduje się kilkanaście nieczynnych obiektów przemysłowych, wymagających ponownego zagospodarowania.
Udostępnione dla ruchu turystycznego obiekty przemysłowe na terenie miasta przeznaczone są na instytucje
muzealne oraz galerie sztuki. W szybie kopalnianym dawnej kopalni "Wieczorek" znajduje się galeria "Szyb
Wilson", a w 2013 roku kompleks dawnej kopalni węgla kamiennego "Katowice" zostanie siedzibą Muzeum Śląskiego.
Jest to ciekawa i konkurencyjna oferta dla innych miast śląskich, ponieważ miasto ma swój pomysł na zagospodarowanie
pokopalnianych kompleksów. Na terenie miasta znajduje się jeszcze kilkanaście niezagospodarowanych budynków
poprzemysłowych: m.in. teren dawnej kopalni "Gottwald" z szybem "Kleofas" - zakład został zbudowany w
1840 roku i jest najstarszą kopalnią na terenie miasta, kompleks huty Baildon wybudowanej przez ojca
współczesnego hutnictwa Johna Baildona, gdzie ochroną konserwatorską objęto m.in. budynek dyrekcji oraz
zabytkową halę dawnej obróbki ciężkiej. Miejsce to mogłoby zostać zaadaptowane na unikatowe w skali kraju
Muzeum Historii Hutnictwa. W Szopienicach znajduje się zabytkowy budynek dawnego browaru Mokrskich założonego
w 1880 roku. Obecnie stanowi on siedzibę 74 firm.
Turystyka kulinarna
Teren Górnego Śląska bogaty jest w ogromną ilość produktów regionalnych i tradycyjnych. Do markowych
kulinarnych specjałów regionu zaliczyć należy rolady wołowe, kluski śląskie oraz zupę
"wodzionkę". Powyższe
potrawy stanowią również jeden z ważniejszych elementów w karcie dań kuchni polskiej, dostępny w większości
restauracji z polską tradycyjną kuchnią, jednak tylko w ofercie gastronomicznej śląskich restauracji
są one przygotowywane według oryginalnych tradycyjnych receptur. W Katowicach znajduje się kilkanaście
obiektów gastronomicznych oferujących w menu tradycyjną kuchnię śląską. Problemem jest natomiast niedostateczna
lokali ze śląską ofertą kulturową w postaci tradycyjnych piwnych biesiad oraz z wystrojem nawiązującym
do tradycji regionu. Do wizytówek miejskiej gastronomii zaliczyć należy Dworek pod Lipami na Giszowcu
znajdujący się w budynku dawnej "Karczmy Śląskiej" - w menu lokalu można znaleźć kilkanaście potraw które
podawane,są na zastawie ozdobionej wizerunkiem zabytkowej zabudowy osiedla. Jej elementy nawiązują swym
kształtem do czasów przedwojennych, a nazwy poszczególnych dań napisane są także w gwarze śląskiej, dzięki
czemu goście mogą poczuć autentyczny przedwojenny klimat tego miejsca. Na terenie Nikiszowca w maju odbywa
się impreza kulinarna zwana "Święto Krupnioka" mająca charakter rodzinnego festynu, którego głównymi
atrakcjami są pokazy kulinarne mistrzów kuchni oraz możliwość degustacji krupnioka - specjału znajdującego
się na liście certyfikowanych produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Regionalna turystyka kulturowa
Kilka z wyżej wymienionych obiektów znajdujących się na terenie Katowic mogłyby stać się elementami multitematycznego
szlaku kulturowego, eksponującego bogatą w wydarzenia historię oraz kulturową różnorodność Śląska. Z
pewnością w przestrzeni takiego szlaku powinny się znaleźć: Klasztor Franciszkanów w Panewnikach jako
ważny obiekt pielgrzymkowy, Muzeum Śląskie jako instytucja posiadająca liczne eksponaty związane z historią
regionu, Muzeum Archidiecezjalne ze względu na unikatową kolekcje sztuki religijnej z regionu, a także
Katedra Chrystusa Króla, będąca unikatowym elementem śląskiej architektury sakralnej. Wykonanie specjalnego
folderu promocyjnego i stworzenie materialnego szlaku turystycznego prowadzącego przez trzy śląskie województwa
pomogłoby w lepszej promocji samych walorów, a także obiektów, w których się znajdują. Wpłynęłoby to
również na tworzenie większą motywację do tworzenia ofert turystycznych skierowanych dla turystów zagranicznych
chcących poznać bogactwo kulturowe historycznego Śląska.
|
