Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 1 stycznia 2013, redaktor prowadzący numeru: Armin Mikos von Rohrscheidt

Numer 1/2013 (styczeń 2013)

Opracował: Łukasz Bajda

Dzień 1 - Lesko i rejon Jeziora Solińskiego
Pierwszy dzień proponowanej wycieczki przeznaczony jest przede wszystkim dla turystów zmotoryzowanych. Niestety, dojazd do wielu opisywanych miejscowości przy pomocy komunikacji publicznej, jest bardzo utrudniony, szczególnie poza sezonem. Punkty z adnotacją "opcjonalnie" polecamy do odwiedzenia w miarę wolnego czasu. W większości jednak są to obiekty widoczne z drogi. Z uwagi na bardzo szeroką ofertę noclegową w opisywanym rejonie, nie proponuje się konkretnego miejsca noclegu. W kwadratowych nawiasach podano numery punktów oznaczonych także na mapkach.
Wycieczka proponowana jest w dwóch wariantach, przy czym istnieje możliwość dowolnej modyfikacji jej proponowanego przebiegu.
https://maps.google.pl/maps/ms?msid=208803480683284880848.0004d11252dc33b6f1446&msa=0 
https://maps.google.pl/maps/ms?msid=208803480683284880848.0004d138fc1e2b97809b6&msa=0&ll=49.445584,22.361298&spn=0.18795,0.462112 
Lesko, choć nie jest dużym miastem, ze względu na znajdujące się tutaj zabytki należy do grona najciekawszych destynacji turystycznych na południowym Podkarpaciu. Najcenniejszymi zabytkami Leska są tutejsze judaika. Przede wszystkim warto odwiedzić jeden z najstarszych w Polsce cmentarzy żydowskich. Godną polecenia jest również leska synagoga, w której obecnie mieści się galeria sztuki bieszczadzkich twórców.
1. Synagoga w Lesku [1] (ul. Berka Joselewicza 16)
Żydzi zamieszkiwali Lesko od pierwszej połowy XVI w. Przed drugą wojną światową społeczność żydowska stanowiła ponad 60% mieszkańców tego miasta. Znajdująca się przy ulicy Berka Joselewicza, murowana synagoga, została wybudowana w połowie XVII w. lub na początku następnego stulecia. Po 1838 r. przebudowano ją, obniżając m.in. wieżę i zmieniając wygląd szczytu ściany frontowej. W trakcie II wojny światowej synagoga została zdewastowana. W trakcie powojennego remontu przywrócono wygląd budynku sprzed 1838 r. Niestety nie zachowało się wyposażenie synagogi. Metalowe fragmenty bimy, zabrane z obiektu w latach czterdziestych XX w., stanowią obecnie część balkonu w dwóch domach - przy pl. Konstytucji 3 maja i ul. Unii Brzeskiej. We wnętrzu synagogi znajduje się Galeria Sztuki Bieszczadzkiego Domu Kultury, gdzie można obejrzeć ekspozycję, a także nabyć rzeźby i obrazy autorstwa twórców z regionu.
Galeria czynna jest od 1 maja do 30 października codziennie w godzinach 10:00-17:00
2. Cmentarz żydowski w Lesku [2]
Jest to jedna z najcenniejszych zachowanych w Polsce żydowskich nekropolii. O jej wartości przesądzają przede wszystkim najstarsze macewy, pochodzące z XVI wieku. Ogółem na przeszło 3 ha powierzchni znajduje się tu około dwóch tysięcy nagrobków. Najwięcej z nich pochodzi z XIX wieku. Na leskim kirkucie pochowany jest m.in. związany z Leskiem i Rozwadow cadyk - Menachem Mendel Horowic, ojciec sławnego cadyka z Ropczyc - Naftalego Cwi Horowica.
W 2012 r. wprowadzono opłatę za wstęp na kirkut (6 zł od osoby). Chęć odwiedzenia cmentarza należy zgłosić wcześniej osobie posiadającej klucz do bramy (tel. 13 469 81 08 lub 695 652 364). Kontakt i opis: www.kirkuty.xip.pl/lesko.html
3. Kościół parafialny w Lesku[3](opcjonalnie)
Świątynia została wybudowana w stylu późnego gotyku w połowie XVI w. Jej fundatorem był marszałek wielki koronny Piotr Kmita. W połowie XVIII w. kościół uległ gruntownej przebudowie pod kierunkiem śląskiego architekta Gotfryda Hoffmana, którego do miasta sprowadził Józef Kanty Ossoliński. Zyskał wówczas charakter barokowy. Wtedy też wybudowano stojącą do dziś przy murze kościelnym dzwonnicę. We wnętrzu zachował się ołtarz z 1770 r. oraz współczesne mu ołtarze boczne i barokowa ambona. Obecna polichromia świątyni powstała w latach 1937-1938, a jej twórcą był Jan Henryk Rosen, który wsławił się jako autor malowideł ściennych w kaplicy papieskiej w Castel Gandolfo oraz w katedrze ormiańskiej we Lwowie.
Obok kościoła znajduje się duży bezpłatny parking.
4. Zamek w Lesku [4] (interesujący jedynie z zewnątrz - obecnie pensjonat)
Jest to jeden z zaledwie czterech zachowanych zamków dawnej ziemi sanockiej. Budowla została wzniesiona w pierwszej połowie XVI w. Zamek był kolejno siedzibą Kmitów, Stadnickich, Ossolińskich, a przez cały XIX w. i pierwsze dziesięciolecia ubiegłego stulecia, do 1944 r. należał do rodziny Krasickich h. Rogala. W ciągu minionych czterech wieków był kilkakrotnie niszczony, remontowany i przebudowany. Kolumnada widoczna od strony dziedzińca została wybudowana w trakcie remontu przeprowadzonego w latach 30-tych XIX w. pod kierunkiem znanego poety Wincentego Pola, który przyjaźnił się z rodziną Krasickich. Niestety od dłuższego czasu mieści się tutaj ośrodek wypoczynkowy, a sam obiekt dostępny jest dla turystów jedynie od zewnątrz.
Pomiędzy zamkiem, a Liceum Ogólnokształcącym znajduje się duży bezpłatny parking.
5. Kamień Leski [5]
Tuż za Leskiem, jadąc w kierunku Ustrzyk Dolnych, po prawej stronie przy drodze przed miejscowością Glinne znajduje się pomnik przyrody "Kamień Leski". Jest to kilkunastometrowej wysokości wychodnia skalna zbudowana z piaskowca. Swój niezwykły wygląd zawdzięcza erozji oraz założonemu i eksploatowanemu tutaj w XIX w. kamieniołomowi. O tej osobliwości przyrody nieożywionej wspominali w swoich pracach m.in. Stanisław Staszic, Wincenty Pol i Oskar Kolberg.
Przy zjeździe z drogi znajduje się mały ziemny parking i sezonowy bar.
6. Centrum Kultury Ekumenicznej w Myczkowcach [6]
Na terenie ośrodka wypoczynkowego "Caritas" Diecezji Rzeszowskiej znajduje się kilka atrakcji turystycznych. Szczególnie godne polecenia z punktu widzenia turystyki kulturowej jest Centrum Kultury Ekumenicznej, które stanowi plenerowa ekspozycja makiet drewnianych cerkwi i kościołów z terenu Pogórza Karpackiego, Beskidu Niskiego, Bieszczadów i przyległych doń terenów Słowacji i Ukrainy. Ekspozycja obejmuje ok. 140 modeli wykonanych w skali 1:25. Oprócz CKE na terenie ośrodka "Caritasu" znajduje się również stadnina koni, mini-zoo oraz Ogród Biblijny, gdzie opowieści biblijne ilustrowane są za pomocą rośli pochodzących z Bliskiego Wschodu i tablic informacyjnych.
7. Myczkowce - zapora wodna i Jezioro Myczkowieckie [7] (opcjonalnie)
Dzięki temu, że w pobliżu Myczkowiec San zatacza łuk, którego końce zbliżają się do siebie na ok. 300 m., jeszcze przed II wojną światową teren ten wybrano na miejsce budowy zapory. Pomiędzy końcami owego łuku przekuto sztolnię, którą przepływają wody jeziora do elektrowni wodnej. Z tego powodu San wypływający z zapory niesie niewielkie ilości wody. Sama zapora, mimo rozpoczęcia prac już w 1923 r., ostatecznie powstała dopiero w latach 1956-1962. Spiętrzając wody Sanu stworzyła Jezioro Myczkowieckie. Zapora jest znaczniej mniejsza od solińskiej i w przeciwieństwie do niej jest zaporą ziemną z jądrem iłowym i betonową częścią przelewową. Jej wysokość wynosi 17,5 m., a długość 460 m.
W miejscowości znajduje się również murowana, dawna filialna cerkiew greckokatolicka p.w. św. Jerzego, od przeszło trzydziestu lat użytkowana jest jako kościół rzymskokatolicki.
8. Solina [8]
W latach 1961-1968 wybudowano tu potężną zaporę wodną długości 664 m. i wysokości 82 m. W wyniku spiętrzenia wód Sanu i Solinki powstało sztuczne jezioro o powierzchni 21 km² i pojemności 474 mln. m³. Jezioro Solińskie i sama zapora stanowią jedne z największych atrakcji turystycznych w Bieszczadach. Solina razem z sąsiednim Polańczykiem należą do najlepiej rozpoznawanych miejscowości turystycznych w Bieszczadach.
W rejonie zapory duże nagromadzenie stoisk z pamiątkami oraz różnych punktów gastronomicznych.
W Solinie znajduje się kilka płatnych parkingów w bezpośredniej bliskości zapory.
Istnieje możliwość zwiedzania elektrowni i wnętrza zapory. Dla grup zorganizowanych (powyżej 20 osób)po wcześniejszym uzgodnieniu, a dla osób indywidualnych w wyznaczonych godzinach.(czas ok. 1,5 h). Należy udać się na parking przy elektrowni (na początku Soliny, jadąc od strony Bóbrki, należy skręcić w lewo za mostem na Sanie).
9. Myczków [9]
Miejscowość jest godna uwagi ze względu na znajdujące się obok siebie dwie świątynie: rzymsko- i greckokatolicka, obie ufundowane równocześnie w 1900 r. przez ówczesnego właściciela tutejszego majątku - Jana Nepomucena Zatorskiego. Po wysiedleniu ludności greckokatolickiej cerkiew użytkowana była jako magazyn. Budynek kościoła z czasem stał się zbyt mały jak na potrzeby miejscowości. W związku z tym w 1977 r. proboszcz rzymskokatolicki z Polańczyka samowolnie zdjął kłódkę z drzwi opuszczonej wówczas dawnej cerkwi i rozpoczął odprawianie tam nabożeństw. Po początkowym grożeniu sankcjami prawnymi, władze pogodziły się z przejęciem obiektu przez katolików.
Propozycja obiadu: Restauracja w Hotelu EwKa w Myczkowie (skrzyżowanie Małej Obwodnicy z drogą nr 895 prowadzącą z Soliny)
10. Berezka (opcjonalnie) [10]
W pobliżu współczesnego kościoła rzymskokatolickiego, za cmentarzem znajdują się ruiny murowanej cerkwi greckokatolickiej z 1868 r. Świątynia została opuszczona po 1947 r. Po nieudanej próbie przejęcia cerkwi na kościół rzymskokatolicki doszło do zerwania blachy z dachu świątyni.
W 2005 r. w ruinach cerkwi odprawiono pierwszą grekokatolicką liturgię. Na pamiątkę tego wydarzenia ustawiono krzyż oraz dwie granitowe tablice z napisami w języku polskim i ukraińskim.
11. Średnia Wieś (opcjonalnie) [11]
Wieś położona nad Sanem, należy do najstarszych w tej części Bieszczadów. Najważniejszą atrakcją miejscowości jest najstarsza drewniana świątynia w regionie. Jest to tutejszy kościół, wybudowany w drugiej połowie XVI w. jako dworska kaplica szlacheckiej rodziny Balów. Dobudowana od strony wejścia wieża, która tak dobrze komponuje się z bryłą budynku, powstała dopiero w 1983 r.
Kilkaset metrów przed kościołem (jadąc od strony Myczkowa) znajduje się cmentarz i miejsce po cerkwi razem z pozostałą po niej murowaną dzwonnicą parawanową pozbawioną dzwonów.
12. Hoczew (opcjonalnie) [12]
Znajdująca się na skrzyżowaniu Małej i Wielkiej Obwodnicy, Hoczew należy do największych i najstarszych miejscowości w Bieszczadach. Wieś powstała przed 1400 r., jednak na jej terenie już we wczesnym średniowieczu istniał gród. Przez dłuższy czas położona u zbiegu Sanu i Hoczewki miejscowość stanowiła główny ośrodek dóbr Balów, po Kmitach najbardziej zasłużonej rodziny dla akcji osadniczej w regionie.
W Hoczwi urodził się ojciec Aleksandra Fredry - Jacek Fredro. Sam autor Zemsty w swoim pamiętniku zatytułowanym "Trzy po trzy" opisał odbytą w młodości konną podróż z Leska przez Hoczew i Baligród do Cisnej. O czasach, kiedy Hoczew należała do Fredrów przypomina niewielki murowany kościół barokowy ufundowany w 1745 r. przez dziadka autora Zemsty. Znajduje się tu również "Galeria w piwnicy", gdzie prezentowane są prace Zdzisława Pękalskiego, jednego z najbardziej znanych bieszczadzkich artystów.
W każdej z wymienionych miejscowości znajdują się obiekty noclegowe różnej klasy. Bardzo dobrą lokalizacją noclegu jest Berezka. Warto polecić tę miejscowość ze względu na panujący tam w sezonie turystycznym względny spokój, który trudno znaleźć w Solinie, czy pobliskim Polańczyku.

Dzień 2 (wariant A)
Zachodnia cześć Dużej Obwodnicy i Bieszczady Odnalezione
Główną atrakcją drugiego dnia proponowanej wycieczki jest ścieżka spacerowa Bieszczady Odnalezione. Warto rozpocząć jej zwiedzanie od schroniska górskiego w nieistniejącej wsi Jaworzec. Polecamy dojazd Dużą Obwodnicą (przez Baligród i Cisną) trasą nieco dłuższą od alternatywnej drogi prowadzącej doliną Solinki przez Bukowiec
https://maps.google.pl/maps/ms?msid=208803480683284880848.0004d139d346b7ca54f54&msa=0&ll=49.322884,22.412109&spn=0.376839,0.924225

1. Baligród (20 km na południe od Leska) [13]
To dawne miasteczko założone w dobrach rodziny Balów na początku XVII w. w przeszłości słynęło z targów, na których handlowano przede wszystkim winem sprowadzanym z Węgier. Najważniejszymi zabytkami Baligrodu są cmentarz żydowski i dawna cerkiew greckokatolicka. Kirkut znajduje się ok. 200 m. od dawnego rynku (obecnie zadrzewionego skweru z czołgiem-pomnikiem). W ostatnich latach wolontariusze ze Stowarzyszenia "Magurycz" przeprowadzili prace konserwatorsko-porządkowe na baligrodzkim kirkucie.
Cerkiew w Baligrodzie, z uwagi na kopułę wieńczącą nawę stanowi jedną z najciekawszych zachowanych cerkwi murowanych w całych Bieszczadach. Została wybudowana w 1829 r. z fundacji ówczesnego właściciela tutejszego majątku. Po 1947 r. była opuszczona, wówczas też zniknęło całe jej wyposażenie, a sam budynek użytkowano przez wiele lat jako magazyn. Kilka lat temu rozpoczęto remont cerkwi, która niedawno została przejęta przez stowarzyszenie zajmujące się tym remontem.
2. Jabłonki [14]
W okresie PRL Jabłonki musiała odwiedzić każda zorganizowana wycieczka. Tutaj 28 marca 1947 r. w zasadzce urządzonej przez UPA zginął gen. Karol "Walter" Świerczewski, który dzięki temu wszedł do panteonu bohaterów Polski Ludowej. Dzisiaj zupełnie inaczej ocenia się tę postać, a pomnik w Jabłonkach, niegdyś jeden z wielu, jest obecnie ostatnim monumentem w Polsce poświęconym "Walterowi".
Za wsią jadąc w kierunku Cisnej znajduje się miejsce po cerkwi i ogrodzony, ale bardzo zniszczony cmentarz z kilkoma zachowanymi nagrobkami
3. Cisna [15]
Z dawnej zabudowy Cisnej zachowało się niewiele. W centrum wsi znajduje niezbyt atrakcyjny architektonicznie murowany kościół z 1914 r., przebudowany w ostatnich latach. Cisna jest jednak chętnie odwiedzana przez turystów spragnionych współczesnej kultury bieszczadzkiej. Godna polecenia jest autorska galeria Agnieszki Słowik-Kwiatkowskiej. W sezonie odbywają się tutaj liczne koncerty i inne imprezy związane przede wszystkim z nurtem poezji śpiewanej. Tutaj też znajduje się kilka barów z "bieszczadzkim" wystrojem. Przy parkingu obok baru "Siekierezada" ustawiono kilka lat temu Kapliczkę Pamięci z rzeźbą Chrystusa Frasobliwego, autorstwa Zdzisława Pękalskiego. Kapliczka poświęcona jest zmarłym ludziom związanym z regionem. Wielu z nich to tzw. bieszczadzcy "zakapiorzy". W Cisnej warto również odwiedzić pracownię ikon Veraikon, gdzie można zakupić malarstwo ikonowe Jadwigi Denisiuk. www.ikony.bieszczady.net.pl
Cisna jest ważnym centrum gastronomiczno-noclegowym, a także dobrym punktem wyjścia do górskich wędrówek. Przez miejscowość przebiega Główny Szlak Beskidzki. Za "Siekierezadą" znajduje się przystanek Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej.
4. Kalnica [16]
Trasa turystyczna Bieszczady Odnalezioneto inicjatywa Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic oraz Towarzystwa Beskydzke Zemlactwo z Iwano-Frankowska (Stanisławowa) na Ukrainie. W jej ramach powstała trasa historyczna obejmująca teren trzech nieistniejących wsi: Jaworca, Łuhu i Zawoja. Podobnie jak wiele innych miejscowości w regionie przestały one istnieć wskutek wysiedlenia stąd rdzennej ludności greckokatolickiej.
W Kalnicy należy skręcić w lewo z Dużej Obwodnicy. Tu w pobliżu sklepu spożywczego znajduje się pierwsza tablica informacyjna szlaku. Właściwy początek ścieżki oddalony jest jeszcze o dwa kilometry. Odcinek ten można jeszcze przejechać samochodem. Dalej rozpoczyna się droga zakładowa Nadleśnictwa Cisna. Dlatego też ścieżkę Bieszczady Odnalezione można przemierzać pieszo lub rowerem. Warto zaznaczyć, że wszystkie tablice informacyjne są dwujęzyczne, informacje o przeszłości nieistniejących wsi w dolinie Wetlinki zwierają napisy w językach są polskim i ukraińskim. Szlak przebiega przez tereny trzech nieistniejących wsi. Oznaczono miejsca w których się zaczynały i kończyły, a cerkwiska i cmentarze zostały ogrodzone i umieszczono na nich tablice ze zdjęciami archiwalnymi i informacjami historycznymi. Należy poruszać się widocznymi w terenie ścieżkami (teren Jaworca) oraz wyremontowaną niedawno, wspomnianą wyżej, utwardzoną drogą leśną (Łuh i Zawój). Miejsca, w których należy skręcić oznaczone są drogowskazami brak jednak stałych oznaczeń szlaku na drzewach.
Na przejście całej trasy Bieszczadów Odnalezionych w obie strony należy poświęcić ok. 5 h.
Jaworzec był największą z trzech wymienionych wyżej wsi. W 1921 r. mieszkało tu 501 osób, w tym rodzina cygańskich muzykantów, znana i ceniona również po południowej stronie Karpat. Oprócz cmentarza i cerkwiska zachował się również krzyż przydrożny ustawiony w 1848 r. na pamiątkę zniesienia pańszczyzny.
W Łuhu w 1921 r. mieszkało 175 osób, wyłącznie grekokatolików. Dziś po wsi, która przed drugą wojną liczyła przeszło 30 domów pozostał jedynie cmentarz oraz jak w innych przypadkach pozostałości piwnic i dawnych studni (obecnie otoczonych nowymi cembrowinami).
W Zawoju w 1921 r. mieszkało niespełna 200 osób. Podobnie jak w przypadku Łuhu i Jaworca byli to prawie sami grekokatoliccy Rusini. Zachował się cmentarz zzaledwie dwoma nagrobkami, gdzie w 2004 r. ustawiono krzyż, który upamiętnia cerkiew stojącą tu do lat czterdziestych ubiegłego wieku. Z innych reliktów po nieistniejącej od przeszło 60 lat wsi warto wymienić wciąż czytelny w krajobrazie fragment drogi, która prowadziła do brodu na Wetlince.
Powrót tą samą drogą.
Warto zatrzymać się na noc w Bacówce Jaworzec, górskim schronisku wybudowanym według pomysłu Edwarda Moskały. Schronisko to stanowi również dobry punkt wypadowy do wędrówek w kierunku Smereka (1222) i całego pasma Połoniny Wetlińskiej.

Dzień 2 (wariant B)
Bieszczady Odnalezione i dolina Solinki
Należy dojechać do miejscowości Polanki i tam przy skrzyżowaniu z drogą prowadzącą do nieistniejącej wsi Łopienka, gdzie warto odwiedzić tamtejszą odbudowaną cerkiew. Wówczas wędrówkę trasą Bieszczady Odnalezione można ograniczyć do Zawoju, za to istniałaby możliwość spaceru ścieżką przyrodniczą udostępniającą rezerwat "Sine Wiry".
Początek i koniec w Berezce 
https://maps.google.pl/maps/ms?msid=208803480683284880848.0004d139f7dad4df0023c&msa=0&ll=49.332729,22.364731&spn=0.376764,0.924225

1. Polańczyk [17]
To miejscowość wczasowa nad Jeziorem Solińskim. Od 1974 r. Polańczyk posiada status uzdrowiska i jednocześnie stanowi największy w Bieszczadach zespół domów wczasowych i sanatoriów, oferujących łącznie przeszło 1200 miejsc. W starej części Polańczyka po prawej stronie drogi jadąc w kierunku Wołkowyi znajduje się dawna murowana cerkiew greckokatolicka p.w. św. Paraskiewy z początku XX w. Świątynia od czasu wysiedlenia Rusinów służy jako kościół rzymskokatolicki. Obiekt został rozbudowany w ostatnich latach. We wnętrzu znajduje się cudowna ikona Matki Bożej z Łopienki, przeniesiona tu po 1947 r. z opustoszałej Łopienki przez ks. Franciszka Stopę.
2. Wołkowyja [18]
Jedna z miejscowości, których teren został częściowo zalany w wyniku powstania Jeziora Solińskiego. Za skrętem na Górzankę, po prawej stronie znajduje się cerkwisko z ruiną dzwonnicy. Świątynia została rozebrana po pretekstem, że miała znaleźć się na terenie zalanym wodami nowopowstałego jeziora.
Żeby zwiedzić dawną cerkiew w Górzance należy w Wołkowyi skręcić w prawo, a następnie wrócić tą samą drogą do głównej trasy.
3. Górzanka (opcjonalnie) [19]
Dawna cerkiew p.w. św. Paraskiewy została ufundowana przez ówczesnego właściciela Górzanki - Feliksa Giebułtowskiego. Od końca lat czterdziestych użytkowana jest jako kościół rzymskokatolicki. Z oryginalnego wyposażenia zachował się ołtarz główny i dwa ołtarze boczne. We wnętrzu górzańskiej świątyni znajduje się również unikatowy płaskorzeźbiony ikonostas (obecnie ustawiony przy południowej ścianie prezbiterium), który praktycznie nie występuje w cerkwiach na terenie całych Karpat. Oprócz wspomnianego ikonostasu, w górzańskiej świątyni możemy podziwiać jeszcze ikony z dwóch innych ikonostasów.
Klucz do świątyni przechowywany jest na plebanii (Górzanka 24, 200 m. od kościoła przy głównej drodze)
Za Wołkowyją w miejscowości Bukowiec należy skręcić w prawo w drogę prowadzącą doliną Solinki przez Terkę do Dołżycy.
4.Terka
Miejscowość związana z tragicznymi wydarzeniami z lipca 1946 r. Wówczas żołnierze z jednostki WOP w Wołkowyi zamordowali tu 33 osoby cywilne w odwecie za powieszenie Polaka i Ukraińca przez UPA. Po dawnej cerkwi zachowała się ruina murowanej dzwonnicy parawanowej.
5. Polanki [20]
Niewielka osada leśna. Za zabudowaniami przy skrzyżowaniu z drogami prowadzącymi do Łopienki i w przeciwnym kierunku do rezerwatu "Sine Wiry" znajduje się parking.
6. Łopienka (opcjonalnie) [21]
Wieś założona przed 1552 r. w dobrach rodziny Balów z Hoczwi. W XIX w. miejscowość ta stanowiła najważniejszy ośrodek kultu maryjnego, który swoją sławą wykraczał znacznie poza Bieszczady. Na odbywający się tutaj coroczny odpust przybywało kilkanaście tysięcy ludzi z nieraz bardzo odległych stron. Po ostatniej wojnie cała zabudowa uległa zniszczeniu i Łopienka obecnie jest niezamieszkana. Jedyną pamiątkę po przeszłości Łopienki stanowi gruntownie wyremontowana cerkiew greckokatolicka wraz z odbudowaną kaplicą grobową i dzwonnicą.
7. Rezerwat "Sine Wiry" [22]
Rezerwat krajobrazowy o powierzchni ok. 450 ha. Obejmuje on przełomowy fragment doliny potoku Wetlinka. Słowem wir w tych stronach określano dawniej każde głębsze miejsce w rzece. Na terenie dzisiejszego rezerwatu (dawna miejscowość Zawój) było pięć wirów, z najniżej położonym i najgłębszym "Sinym Wirem", od którego nazwę wziął rezerwat. Dodatkową atrakcją przyrodniczą "Sinych Wirów" jest miejsce osuwiska, do jakiego doszło we wrześniu 1980 r. Wówczas po ulewnych deszczach, osunął się spory fragment zbocza góry Połoma, tarasując przy tym koryto rzeki i tworząc niewielkie jezioro osuwiskowe. Po Jeziorku Szmaragdowym nie ma już śladu, ale widoczne są potężne bloki skalne tkwiące w korycie Wetlinki oraz rynna osuwiskowa, którą porasta młody las. Rezerwat udostępniony jest turystom w formie edukacyjnej ścieżki widokowej Nadleśnictwa Cisna
8. Zawój
Nieistniejąca miejscowość na trasie Bieszczadów Odnalezionych. Opis przy wariancie A.
Obiad: W drodze powrotnej można zjeść obiad w Polańczyku w jednym z tamtejszych barów lub restauracji.

Nasi Partnerzy