|
Arkadiusz Ochmański
Miasto i mikroregion posiadają walory turystyczne istotne z punktu widzenia ośmiu form turystyki kulturowej.
Wśród nich wyróżniają się turystyka eventowa kultury popularnej (Krajowy Festiwal Piosenki
Polskiej w Opolu - impreza o randze krajowej) oraz turystyka miejska (średniowieczne miasto Opole
z kilkunastoma zabytkowymi obiektami dziedzictwa kulturowego i dobrze rozwinięta oferta kulturalną).
Duży potencjał występuje także w zakresie walorów turystyki religijnej i pielgrzymkowej (opolski
kościół katedralny, kilka historycznych obiektów sakralnych, siedziba biskupstwa, dwa sanktuaria oraz
kilka zabytkowych obiektów sakralnej architektury drewnianej), turystyki historycznej i regionalnej,
z elementami turystyki militarnej (historyczna stolica Górnego Śląska, siedziba Piastów Śląskich
oraz Centralne Muzeum Jeńców Wojennych). Z uwagi na bogatą historię przemysłu na terenie regionu, kilka
obiektów przemysłowych i technicznych może być traktowane jako cele turystyki industrialnej. Istotną
rolę może odegrać również turystyka kulturowo-przyrodnicza (i
geoturystyka) - jej walorami będą: Ogród
Zoologiczny, arboretum, stanowisko paleontologiczne, kilka zabytkowych wiejskich parków przypałacowych),
a także wiejska turystyka kulturowa (miejscowości z architekturą regionalną, działalność lokalnych
grup twórczych, dobrze rozwinięta oferta agroturystyczna) oraz turystyka kulinarna (kilka eventów
kulinarnych o randze regionalnej, przynależność do Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, duży potencjał
produktów regionalnych).
Turystyka miejska
Opole jest potencjalnie ciekawym celem turystyki miejskiej. Do ciekawych obiektów dziedzictwa kulturowego
na terenie miasta można zaliczyć wzniesiony w 1864 roku neorenesansowy Ratusz. Ważną atrakcją turystyczną
miasta jest także Amfiteatr Opolski, gdzie odbywa się Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej. Obiekt został
zbudowany na miejscu najstarszej osady słowiańskiej. Pierwotnie miało znajdować się tam muzeum archeologiczne,
gdzie miano prezentować pozostałości po najstarszej zabudowie Opola. Amfiteatr został zaprojektowany
przez Floriana Jesionowskiego, a jego widownia mieści ponad 3,5 tysiąca osób. Stanowi on jedną z głównym
wizytówek miasta. Obecnie przy amfiteatrze działa Narodowe Centrum Piosenki Polskiej z ekspozycją przedstawiającą
historię polskiej muzyki rozrywkowej po II wojnie światowej. Zamkowego. Miłośnicy polskiej muzyki mogą
także odbyć spacer Aleją Gwiazd Festiwalu Polskiej Piosenki, gdzie swoje "gwiazdy" mają Czesław Niemen,
Krzysztof Krawczyk, Lady Pank, Dźem, Ewa Demarczyk i wielu innych (www.festiwalopole.com). Ważnym walorem
turystycznym na terenie miasta jest także Młynówka - stare koryto Odry, zagospodarowane kładkami i mostkami
dla pieszych. Jego wizytówką jest secesyjny Most Groszowy wybudowany w 1903 roku. W 2007 uruchomiona
została iluminacja fragmentu Młynówki od Mostu Katedralnego do. Ciekawym obiektem sztuki sepulkralnej
jest Cmentarz Żydowski w Opolu. Obiekt powstał w 1822 roku, a najstarszy zachowany nagrobek datowany
jest na 1840 rok. Jego powierzchnia wynosi 0,3 hektara. Kolejnym śladem działalności Żydów na terenie
miasta jest Stara Synagoga z 1842 roku. Wzniesiony na planie prostokąta orientowany budynek zbudowany
jest w stylu neoklasycystycznym. Do dnia dzisiejszego zachowały się resztki witraży, znajdujące się w
wysokich półokrągłych oknach od strony północno-zachodniej. Ciekawym zakątkiem miasta jest również Plac
I. Daszyńskiego z fontanną na której postumencie góruje Ceres - mitologiczna bogini urodzaju. Obiekt
powstał w 1907 roku. Miasto posiada dobre zaplecze kulturalne, pomocne przy zagospodarowaniu wolnego
czasu turystów: funkcjonuje tutaj teatr, filharmonia oraz kilka kin. Bogata jest także oferta edukacyjna
Opola, które jest siedzibą uniwersytetu i politechniki, gdzie co roku naukę rozpoczyna lub kontynuuje
kilkanaście tysięcy studentów (www.opole.pl).
Dodatkowym atutem w rozwoju tej formy turystyki, jest stosunkowo bliska odległość od Wrocławia (około
105 km z Opola), gdzie znajduje się port lotniczy im. Mikołaja Kopernika. Lotnisko cieszy się bogatą
ofertą połączeń lotniczych z największymi aglomeracjami europejskimi (np. Londyn, Paryż, Rzym, Barcelona,
Frankfurt, Monachium, Dusseldorf, Dortmund. Niewiele dalsza odległość dzieli Opole od lotniska w Pyrzowicach
(103 km), ale czas dojazdu jest dłuższy o prawie 30 minut i wynosi 2 godziny (1,5 h Opole-Wrocław). Kolejnym
atutem obu portów lotniczych jest dość bogata oferta połączeń liniami typu low cost. Jednak stawia
to Opole w drugorzędnym położeniu komunikacyjnym względem Wrocławia i Katowic. Niestety, planowane przystosowanie
do ruchu pasażerskiego miejscowego lotniska w Kamieniu Śląskim do tej pory nie powiodło się. Jednak lotnisko
już teraz oferuje możliwość wynajmu lotu widokowego nad miastem.
Siłą rozwoju turystyki miejskiej konieczna wydaje się budowa kampanii reklamowej miasta oparta na jego
atutach kulturalnych, bogatej ofercie eventowej (patrz poniżej) oraz dobrym stanie estetyki przestrzeni
publicznej. Należy także pokazać, że miasto cechuje pozytywna energia tutejszych mieszkańców, w dużej
części studentów zarówno z Polski jak i zza wschodniej granicy. Przedsięwzięcie należałoby skierować
do dwóch grup docelowych-maturzystów i studentów w wieku od 18-25 lat mieszkających wsi i małych miast
w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego oraz województwie śląskim i dolnośląskim pokazać
im, że to miasto o bogatych tradycjach akademickich, kuźnia rozrywki (dość rozbudowana oferta
clubbingowa)
oraz idealne miejsce do aktywnego wypoczynku (zróżnicowana oferta rekreacyjna w tym kryta pływalnia,
basen letni, wakepark, kilka stadionów lekkoatletycznych, korty tenisowe, oferta jazdy konnej, zimą lodowisko).
Drugą grupę stanowić powinni mieszkańcy powyższych regionów w wieku 35-60, aktywni zawodowo, dla których
miasto będzie kojarzyło się przede wszystkim z bogata ofertą kulturalną miasta. Głównym celem kampanii
jest zainteresowanie adresatów Opolem jako destynacją weekendową. Elementem wspomagającym kampanię mogłaby
być bogata oferta rabatowa (dostępna dzięki Opolskiej Karcie Turystycznej) ze zniżkami na bilety wstępu
do placówek muzealnych, obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz innych instytucji kulturalnych na terenie
miasta. Z uwagi na duży potencjał turystyczno-kulturowy o randze regionalnej, przy odpowiednim wspomaganiu
kampanią wizerunkową i promocyjną, miasto ma szansę stać się popularną destynacją turystyki weekendowej
dla mieszkańców ościennych województw. Stanowiłoby to kontrast do obecnych działań promocyjnych regionu,
który stara się pokazać jako interesująca destynacja dla uprawiania turystyki wiejskiej.
Należałoby także podjąć działania na rzecz rozbudowy "realnej" infrastruktury miejskich tras turystycznych,
mających obecnie status wirtualnych. Na początek sugeruje się wytyczenie jednej trasy łączącej najważniejsze
walory kulturowe z instytucjami kulturalnymi miasta. Przy budowie odpowiedniego zaplecza i przemyślanym
poprowadzeniu drogi turystycznej z uwzględnieniem zaplecza gastronomicznego, możliwości zrobienia krótkich
zakupów oraz miejsc wypoczynku (np. kawiarnie i cukiernie), można by na niej oprzeć miejski produkt turystyczny,
na który składałaby się oferta weekendowej, pakietowanej wycieczki po mieście i okolicy z przewodnikiem,
regionalny obiad, udział w warsztatach tematycznych wybranej placówki muzealnej, a wieczorem udział w
spektaklu teatralnym lub koncercie muzycznym, zakończony spacerem po "Opolskiej Wenecji". Kolejny dzień
mógłby zostać przeznaczony na zwiedzanie okolicznych wiejskich atrakcji o czym wspomnimy poniżej.
Turystyka eventowa kultury popularnej
Najważniejszą imprezą odbywającą się na terenie Opola jest Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej. Event
organizowany jest corocznie na terenie Amfiteatru Opolskiego, a jego historia sięga roku 1963. Od tamtej
pory impreza odbyła się 50 razy, a 2013 jest rokiem złotego jubileuszu festiwalu. Inicjatorem imprezy
był ówczesny włodarz miasta - Karol Musioł. Głównym celem imprezy jest podsumowanie sezonu artystycznego
(w myśl sloganu "od Opola do Opola") polskiego środowiska twórców i wykonawców piosenek. W trakcie festiwalu
na scenie amfiteatru występują największe gwiazdy polskiej sceny rozrywkowej jak również debiutanci,
dla których występ tutaj jest bardzo często przepustką do wielkiej kariery muzycznej. Na deskach amfiteatru
swoje kariery artystyczne zaczynały takie gwiazdy jak Ewa Demarczyk - "czarny anioł polskiej sceny muzycznej"
czy Irena Santor, Danuta Rinn, Anna German (lata 60), Maryla Rodowicz i Anna Jantar (lata 70). W 1979
roku dzięki wygranej w opolskim festiwali rozpoczęła się droga do kariery znanego polskiego zespołu pop
rockowego Zespół Bajm. W latach 80 na festiwalu gościły takie zespoły jak Lombard i Kombi. Triumfy święciły
tu Zdzisława Sośnicka oraz Izabela Trojanowska. Impreza przetrwała transformację ustrojową, a w latach
90 zapoczątkowała medialne kariery Kasi Kowalskiej i Edyty Bartosiewicz. Gościem festiwalu bywała także
Edyta Górniak. Obecnie impreza dalej skupia najpopularniejszych polskich wykonawców, którzy biorą udział
w kilku konkursach festiwalowych. Są to: konkurs SuperJedynek -nagroda przyznawana od 2000, w różnych
kategoriach (m.in. najlepszy wokalista, wokalistka, zespół, piosenka, płyta pop, płyta rock, płyta
hip-hop,
płyta alternatywna, teledysk, wydarzenie muzyczne roku), Super Premiera - Nagroda im. Karola Musioła
- za najlepszą premierową piosenkę, wybierana podczas głosowania telewidzów. Prestiżowa jest opolska
Grand Prix - nagroda prezesa TVP dla zasłużonych wykonawców, autorów tekstu, kompozytorów, przyznawana
za całokształt twórczości a także Nagroda im. Anny Jantar - za zajęcie pierwszego miejsca w konkursie
Debiuty, zwana potocznie "Karolinką" od imienia głównej bohaterki popularnej śląskiej pieśni ludowej
pt. "Poszła Karolinka do Gogolina". Impreza odbywa się zwykle w formule dwu lub trzydniowej na przełomie
maja i czerwca. Koncerty transmitowane są przez program 1 Telewizji Polskiej, która jest głównym organizatorem
eventu. Festiwal jest głównym magnesem turystycznym przyciągającym do Opola rzesze fanów polskiej muzyki.
Stanowi on też główny element rozpoznawalności miasta (www.festiwalopole.com).
Niestety silna marka eventu jest słabo wykorzystywana w promocji turystycznej mikroregionu. Istnieje
konieczność działań mających na celu rozbudowę oferty fakultatywnej dla odwiedzających w postaci pakietów
turystycznych, organizacji wycieczek krajoznawczych po okolicy, możliwości darmowego zwiedzania miasta
z przewodnikiem terenowym, a także opracowanie Miejskiej Karty Turystycznej, pozwalającej odwiedzać w
korzystnych cenach obiekty kulturowe miasta i jego okolic.
W Opolu odbywa się jeszcze kilka innych eventów rangi krajowej i lokalnej. Przykładem jest Ogólnopolski
Festiwal Teatrów Lalek - najstarsza i najważniejsza impreza prezentująca już od 1962 r. aktualny poziom
artystyczny polskich scen lalkowych. Od tamtego czasu impreza odbyła się 26 razy, a jej organizatorem
jest Opolski Teatr Lalki i Aktora. Festiwal ma charakter konkursu, a nagrody i wyróżnienia na nim przyznawane
cieszą się dużym prestiżem i uznaniem w środowisku teatralnym. Przyznaje się je w poszczególnych dziedzinach
sztuki teatralnej: reżyserii, scenografii, muzyki, sztuki aktorskiej. Prezentacje festiwalowe są przeglądem
aktualnie występujących konwencji teatralnych i artystycznych, posiadają walory kulturotwórcze i poznawcze
dla krytyki, współczesnej teatrologii oraz publiczności. Do opolskich eventów kultury popularnej na skalę
krajową krajowych zaliczyć należy Festiwal DrumFest- największą i najstarszą imprezę perkusyjną w Polsce
przyciągającą rzesze fanów muzyki rockowej klasycznej, jazzowej, bluesowej jak i etnicznej. Ponadto festiwal
promuje region opolski i szeroko rozumianą kulturę muzyczną. Koncerty festiwalowe odbywają się od września
do listopada, m.in. w Filharmonii Opolskiej. Do innych ważnych eventów w Opolu należy Festiwal Filmowy
"Opolskie Lamy"- impreza promująca kulturę kina, obejmująca projekcje filmów w cyklach tematycznych,
takich jak kino światowe, kino polskie, także warsztaty filmowe oraz szereg spotkań filmowo-dyskusyjnych
oraz pokazy plenerowe. Odbywa się ona co roku w październiku. Interesującym eventem kultury wysokiej
jest także festiwal teatralny "OdRama", którego celem jest popularyzacja osiągnięć literatury i teatru
europejskiego oraz przybliżenie i konfrontowanie dokonań artystycznych na gruncie polskim, czeskim i
niemieckim. Festiwal odbywa się co roku w Teatrze Dramatycznym. Miasto coraz mocniej stawia na wzbogacanie
oferty kulturalnej organizując także inne eventy m.in. festiwal literacki "4 pory Roku" oraz Ogólnopolskie
Forum Teatrów Dziecięcych "Miniatury". W tym kontekście nie dziwi fakt, ze Opole promuje się jako "Miasto
Festiwali" (www.opole.pl).
Turystyka religijna (w tym pielgrzymkowa)
Opole jest siedzibą diecezji opolskiej, ustanowionej w 1972 roku bullą papieża Pawła VI. Najważniejszym
obiektem sakralnym na terenie Opola jest kościół katedralny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża
Świętego. Obiekt powstał już w XI wieku, jednak od tamtego czasu był wielokrotnie przebudowywany. Kościół
cechuje gotycki charakter, a jego wieże wybudowane są w architekturze neogotyckiej. Do najcenniejszych
elementów wyposażenia zaliczają się trzy późnobarokowe ołtarze, z których największa wartość historyczna
cechuje ołtarze Trójcy Świętej z 1652 roku, oraz ołtarz główny z 1773 roku. W świątyni charakterystyczne
są także dwie ambony. Starsza z nich, wykonana w stylu renesansowym, znajduje się bliżej ołtarza - została
ona sprowadzona z Głuchołaz. Drugą z nich, położoną bliżej centrum kościoła, wykonał w stylu klasycystycznym
Jana Echter w 1805 r. Ważny element o wartości historycznej stanowią organy katedralne powstałe w 1898
roku oraz zbudowana na przełomie XV/ XVI wieku Kaplica Piastowska, o której szerzej w dalszej części
raportu. W katedrze znajduje się również sanktuarium Matki Bożej Opolskiej z kultowym obrazem namalowanym
na lipowej desce przez nieznanego artystę w latach 1480-1500. Obraz pochodzi z Piekar Śląskich. 21 czerwca
1983 r. na Górze Świętej Anny, kilkadziesiąt kilometrów na południowy wschód od Opola, papież Jan Paweł
II ozdobił ten obraz srebrno-złotą koroną. Kult obrazu datowany jest na wiek XVII. Interesującym obiektem
sakralnym w Opolu jest także utrzymany w stylu gotyckim franciszkański Kościół św. Trójcy z wieżami
w stylu późnorenesansowym i z barokowym wnętrzem, które są świadectwem przebudowy obiektu w wieku XVIII.
Pierwotna świątynia powstała w XIV wieku, a liczne przekształcenia spowodowane były zniszczeniami wojny
30-letniej, pożarami (1615, 1682, 1739), sekularyzacją klasztoru (1810) oraz bombardowaniami w czasie
II wojny światowej. Do dnia dzisiejszego zachowała się również najstarsza opolska świątynia - kościół
Matki Boskiej i św. Wojciecha. Powstanie tej świątyni datowane jest nawet na X wiek. Od XVI do
XIX wieku kościół był własnością zakonu dominikanów. Ulegał także licznym przekształceniom, czego świadectwem
jest barokowe wnętrze z 1739 roku. Podczas przebudowy nie naruszono gotyckiej nawy W 1875 dobudowano
wieżę kościelną, a także wymieniono dach. Fasada kościoła ma charakter neoromański. Ciekawymi elementami
świątynnego wyposażenia są XVII wieczna barokowa kaplica zwana częstochowską z obrazem Królowej Polski,
pochodzącym z Brodowa w diecezji lwowskiej, tryptyk z XIV wieku "Niepokalana Matka" w otoczeniu świętych
męczennic: Agnieszki, Barbary, Cecylii, Katarzyny. obraz z XVII wieku przedstawiający Niepokalane Poczęcie
NMP, przywieziony przez repatriantów z kolegiaty w Stanisławowie (obecnie Iwano-Frankowsk na Ukrainie),
a także obraz z XVII wieku w ołtarzu głównym, przedstawiający legendarny pobyt św. Wojciecha w Opolu.
Do ciekawych przykładów sakralnej sztuki barokowej w Opolu można zaliczyć kościół św. Sebastiana
z 1696 roku, a także kościół św. Aleksego z 1421 roku, którego wnętrze pod koniec XVII wieku przekształcono
i nadano mu barokowy charakter (Chrzanowski, Kornecki, 1974). Z uwagi na dużą koncentracją sakralnych
obiektów barokowych Opole jest przewidziane do udziału w regionalnym szlaku tematycznym "Szlak Sztuki
Barokowej Śląska".
Obecnie obiekty te są elementami wirtualnego szlaku "Sztuka Baroku w Opolu", który w celu uzyskania szerszej
rozpoznawalności powinien ulec materializacji. Konieczna jest przede wszystkim rozbudowa infrastruktury
turystycznej: postawienie tablic i drogowskazów turystycznych oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii
z instalacją punktów informacji elektronicznej z przewodnikiem elektronicznym zawierającym charakterystykę
obiektów, mapę oraz szereg informacji praktycznych dotyczących bazy noclegowej, gastronomicznej oraz
oferty kulturalno-rekreacyjnej miasta.
Także na terenie powiatu opolskiego znajduje się kilkanaście cennych obiektów sakralnych. Do najważniejszych
zaliczyć należy klasztor ponorbertański w Czarnowąsach z XIII wieku. Obiekt został gruntownie
przebudowany w roku 1777. Z XVII i XVIII wieku pochodzą m.in. ławy zdobione płaskorzeźbami, marmurowa
chrzcielnica, konfesjonał, rzeźby i obrazy świętych. Kolejną interesującą świątynią jest barokowy kościół
św. Jerzego w Prószkowie z 1687 roku, gdzie z oryginalnego wyposażenia zachowały się stiukowe dekoracje,
oraz XVII wieczne kartusze z herbami rodu Prószkowskich. Warto również odwiedzić XVIII wieczny kościół
parafialny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Chrośnicy z 1792 roku, gdzie zachowała się XV wieczna
gotycka dzwonnica, a w wyposażeniu dwie barokowe rzeźby (św. Barbary i św. Jadwigi) oraz XVIII-wieczna
chrzcielnica. W Niemodlinie znajduje się kościół p.w. Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny
z XVI-wiecznym prezbiterium, barokową amboną i renesansowym dzwonem z XVI wieku. W mikroregionie zlokalizowane
jest także osiem wiejskich kościołów drewnianych znajdziemy je w Bierdzanach (1711 r.), Czarnowąsach
(1687 r.), DobrzeniuWielkim (1658 rok), Kolanowicach , Ochodzie (1702 r.) (1678
r.) , Popielowicach (1654 r.), Radomierowicach (1790 r.) oraz Zakrzowie Turawskim
(1759 r.) (www.krainadinozaurow.pl) (Ramus i inni, 2004). Ich dostępność jest ograniczona, gdyż są one
otwarte głównie na czas mszy świętej oraz nabożeństw. Jednak istnieje możliwość ich zwiedzania przy wcześniejszym
zgłoszeniu (www.powiatopolski.pl) .
Turystyka historyczna i turystyka regionalna - elementy turystyki militarnej.
Opole jest uznawane za jedną z najstarszych jednostek osadniczych w Polsce. Pierwsze wzmianki na temat
grodu pojawiły się już w Geografie Bawarskim z 845 roku. W 1179 roku Śląsk zostaje podzielony na trzy
dzielnice, z których zostaje wyodrębnione księstwo opolskie. W późnym Średniowieczu miasto znajduje się
pod panowaniem Piastów Śląskich, czego świadectwem są zachowane do dziś nagrobki władców. W klasztorze
franciszkanów znajduje się wspólny nagrobek Bolesława I Opolskiego (którego śmierć datowana jest na rok
1313) oraz jego syna Bolka II Opolskiego (zmarłego w roku 1356). Na płycie nagrobnej znajdują się rzeźby
przestawiające obie postacie. W klasztorze znajduje się także nagrobek Bolesława III Strzeleckiego (zm.
w 1382 r.) i jego żony Anny (zm. w 1378 roku). W kaplicy Piastowskiej w kościele katedralnym św. Krzyża
znajduje się także grób Jana II Dobrego (zm. 1532 r.) - ostatniego przedstawiciela opolsko-raciborskiej
linii Piastów Śląskich (www.katedra.opole.pl). Miasto uznawane jest także za historyczną stolicę Górnego
Śląska, dzięki czemu powinno stać się silną destynacją turystyki regionalnej. Materialnym śladem dziejów
miasta jest Wieża Piastowska-pozostałość po zamku piastowskim, rozebranym w latach 30 XX wieku. Została
zbudowana około 1300 roku i jest najstarszym, oryginalnie zachowanym zabytkiem miasta. Ważnym świadectwo
regionalnej historii stanowią zamek w Niemodlinie. Budowla z okresu piastowskiego powstała w 1313 roku.
Konstrukcja zamku jest czteroskrzydłowa z otwartymi krużgankami rozmieszczonymi wokół dziedzińca. Przed
przejęciem Śląska przez Prusy obiekt został przebudowany w stylu barokowym. Obecnie obiekt znajduje się
w rękach prywatnych. W Karłowicach znajduje się XIV wieczny gotycki zamek z barokową kaplicą. Obiekt
otoczony jest fosą i parkiem i także stanowi własność prywatną. Z XVI wieku pochodzi renesansowy zamek
w Prószkowie z interesującą architekturą łączącą cechy reprezentacyjne z elementami obronnej warowni.
Na terenie powiatu opolskiego znajduje się kilka założeń pałacowych (www.zamki.net.pl). Najstarszym z
nich jest wybudowany w latach 1728-1730 barokowy pałac w Turawie. W Dąbrowie zlokalizowany jest neorenesansowy
pałac, którego architektura datowana jest na koniec XIX wieku. Pierwotne założenie powstało w początkach
XVII wieku i miało charakter późnorenesansowy (www.pałaceslaska.pl).
Turystów regionalnych z pewnością zainteresują ekspozycje Muzeum Śląska Opolskiego, na czele z jego stałą
wystawą "Pradzieje i wczesne Średniowiecze", gdzie można zobaczyć rekonstrukcję narzędzi, broni, ozdób
i wybranych naczyń, które umożliwią poznanie sposobu oprawy czy funkcji zachowanych fragmentarycznie
przedmiotów z różnych okresów chronologicznych. Wystawę wzbogacają również repliki trzech unikatowych
zespołów zabytków, które zostały odkryte na terenie Opolszczyzny i znajdują się w zbiorach wrocławskiego
Muzeum Archeologicznego, tj. tzw. skarbu z Pilszcza, skarbu brązowych wyrobów importowanych z Woskowic
Małych oraz wyposażenia tzw. grobu książęcego z Opola - Gosławic. Zwiedzających zainteresuje z pewnością
makieta prezentująca Opole w XVIII wieku oraz wystawa historyczna "Opole. Gród-miasto-stolica regionu"
z zabytkami odkrytymi w trakcie wieloletnich badań archeologicznych przeprowadzonych w grodzie na Ostrówku
w Opolu, kolekcją militariów pruskich z XIX wieku oraz ekspozycją rękodzieła rzemieślników opolskich
z przełomu XVIII i XIX wieku (www.muzeum.opole.pl).
Obiektem przeznaczonym dla zainteresowanych tematyką militarną, w tym martyrologiczną jest Centralne
Muzeum Jeńców Wojennych w Opolu-Łambinowicach. Placówka została założona w 1964 roku, a jej celem jest
zbieranie dokumentacji oraz prowadzenie badań naukowych na temat losów jeńców wojennych w czasie II wojny
światowej i ich upamiętnienie. Muzeum zajmuje się również zabezpieczaniem pozostałości po obozach jenieckich,
które funkcjonowały w Lammsdorf (Łambinowice) w czasie wojny francusko-pruskiej, która trwała od 1870
do 1871 roku. Ekspozycja stała placówki składa się z czterech wystaw tematycznych poświęconym jeńcom
polskim na terenie Związku Radzieckiego, okresowi niewoli niemieckiej, a także zawiera pamiątki po obozach
w Łambinowicach, które istniały tu w latach 1870-1945. Ekspozycje Łambinowickiego Miejsca Pamięci są
urządzone w przystępny i interesujący sposób z wykorzystaniem nowoczesnych środków komunikacji w postaci
prezentacji multimedialnej zbudowanej z archiwalnych filmów, fotografii oraz dokumentów i eksponatów.
W Opolu znajduje się także niedostępny do zwiedzania cmentarz choleryczny założony z powodu epidemii
cholery w 1831 roku. Obecnie teren jest porośnięty dzikimi roślinami, a żaden nagrobek nie zachował swojej
oryginalnej lokalizacji (www.cmjw.pl).
Wiejska turystyka kulturowa
Głównym magnesem turystycznym dla turystów kulturowych preferujących obiekty wiejskiego dziedzictwa kulturowego
jest Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu-Bierkowicach. Skansen został utworzony w 1961 roku. W skład jego ekspozycji
wchodzi prawie 50 wiejskich zabytkowych budowli drewnianych, które są wyposażone i urządzone wewnątrz
w oryginalne sprzęty, narzędzia i meble. Jest to jedyna placówka muzealna na wolnym powietrzu w województwie
opolskim. Muzeum posiada w swojej ofercie możliwość wzięcia udziału w warsztatach muzealnych dotyczących
zwyczajów wielkanocnych połączonych z nauką kroszonkarstwa, warsztatów malowania na szkle, wykonywania
kwiatów z bibuły oraz możliwością wzięcia udziału w lekcji sprzed 100 lat z wykorzystaniem dawnych przyborów
szkolnych. Muzeum jest także organizatorem "wiejskich" imprez, m.in. w tym roku zostało zorganizowane
na jego terenie Święto Plonów połączone z targami wyrobów pszczelarskich (www.muzeumwsiopolskiej.pl).
Lokalna Grupa Działania "Kraina Dinozaurów" zidentyfikowała na terenie powiatu opolskiego kilkunastu
lokalnych twórców zajmujących ludową działalnością artystyczną. Swoim działaniem starają się odtwarzać
dawne tradycje i obyczaje regionu opolskiego. Część z nich reprezentuje także ginące zawody. W Chrząstowicach
działa Andrzej Olczyk - malarz, który zajmuje się rzadko stosowaną techniką linorytu. Z kolei właściciel
zakładu specjalizującego się w wyrobie resorów samochodowych - Manfred Rogosz. prezentuje tradycyjne
techniki metody pracy kowala, a Józef Baron z Ozimka zajmuje się tradycyjnym szewstwem.
W gronie lokalnych twórców znajduje się także duża grupa artystów ludowych. Mikroregion opolski można
uznać za prawdziwe zagłębie kroszonkarek - artystek ludowych zajmujących się ozdabianiem wielkanocnych
pisanek z wykorzystaniem techniki "skrobania" na pomalowanych jajkach przeróżnych wzorów za pomocą ostrego
dłutka. Pokazy kroszonkarek można zobaczyć w Chrząstowicach, Ozimku oraz Turawie, gdzie działa ich aż
kilkanaście. Powiat Opolski to także skupisko artystów rzeźbiarzy oraz mistrzyń szydełkowania, czego
przykładem jest działalność Rity Gryc z Ozimka.
LGD oferuje pakiet turystyczny dla młodzieży szkolnej z warsztatami ginących zawodów, gdzie dzieci i
młodzież mają okazję wziąć udział w lekcjach bibułkarstwa i wycinankarstwa. Uprawianiu tego typu turystyki
na ziemi opolskiej sprzyja również bogata oferta agroturystyczna (www.krainadinozaurow.pl).
Oferta wiejskich atrakcji kulturowych powiatu opolskiego mogłaby stanowić kolejny element dwudniowej,
pakietowanej wycieczki po Opolu i okolicach. Taki produkt mógłby zostać skonstruowany przy współpracy
miejscowych biur podróży, a także Opolskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.
Turystyka kulinarna
Mikroregion opolski - z uwagi na duży potencjał - może stanowić obszar dynamicznego rozwoju turystyki
kulinarnej. Od 2009 Opolszczyzna należy do Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego, której celem jest
promocja regionalnej żywności w Unii Europejskiej. Na liście produktów tradycyjnych Opolskie ma wpisane
54 produkty. Markowym produktem regionu jest kołocz śląski- drożdżowy placek z nadzieniem makowym,
serowym lub jabłkami. Jest to tradycyjne ciasto wypiekane z okazji rozmaitych przyjęć. Dawniej stanowił
on główny punkt programu wśród deserów podawanych w trakcie uroczystości weselnych. Historia wypieku
tego typu kołacza na terenie Śląska zaczyna się co najmniej na początku XVIII wieku, zaś pierwsze legendy
na temat kołocza znajdują się w materiałach drukowanych z lat 30-tych XX wieku. Ciasto zostało wpisane
w 2011 roku jako regionalny produkt Unii Europejskiej z chronionym oznaczeniem geograficznym. W 2007
roku opolscy cukiernicy zawiązali Konsorcjum Kołocza Śląskiego. w ramach którego działa 14 zakładów piekarniczo-cukierniczych.
Na terenie Opola kołocz można spróbować w Cukierni Europa, której właścicielem jest Krystyna Długosz.
W Opolu od 5 lat odbywa się także coraz bardziej popularny event kulinarny - Opolski Festiwal Smaków,
gdzie odwiedzający mogą wziąć udział w warsztatach kulinarnych oraz w degustacji regionalnych potraw
Opolszczyzny. W ramach imprezy odbywa się także konkurs kulinarny w którym udział biorą lokalni restauratorzy.
Jednym ze zwycięzców jest opolska restauracja 4Bas, która oferuje sandacza po polsku z łowisk Jeziora
Turawskiego. Tradycyjny górnośląski obiad można skonsumować m.in. w restauracji "Starka" w Opolu. Świeże
produkty regionalne są także składnikiem jadłospisu wybranych gospodarstw agroturystycznych powiatu opolskiego.
Do innych atrakcji kulinarnych mikroregionu można zaliczyć również warsztaty kuchni śląskiej i wypieku
chleba organizowane przez Muzeum Wsi Opolskiej.
Region opolski coraz silnie stawia na promocję regionalnych produktów kulinarnych. We wrześniu 2013 pod
hasłem "Opolskie - Kwitnące Kulinarnie". Przedsięwzięcie o charakterze 30-sekundowego, telewizyjnego
spotu, wyświetlanego na 7 kanałach stacji telewizyjnej TVN zostało sfinansowane z Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich. Głównym motywem przewodnim był kołocz śląski. Jednak - jak wskazują specjaliści - jest to
tylko krótka inicjatywa marketingowa, która bez długofalowej strategii ma niewielkie szanse na przyniesienie
oczekiwanych korzyści (www.nto.pl).
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
W Opolu działa Ogród Zoologiczny, którego początki sięgają 1930 roku. Opolski ogród zoologiczny obecnie
zajmuje powierzchnię 20 ha. Znajduje się w nim około 950 zwierząt reprezentujących prawie 230 gatunków,
w tym jedyne w Polsce goryle oraz uchatki kalifornijskie. Ogród odniósł wiele sukcesów hodowlanych, m.in.
rozmnożenie oryksów szablorogich, hipopotamów karłowatych, kapibar, serwali, kangurów,
poturu, betongów,
lemurów wari rude, lemurów katta, siamangów, sajmiri i uistiti. Zoo prowadzi także działalność edukacyjną,
organizując spotkania z najmłodszymi mającej na cele nabranie kontaktu i oswojenie się z inwentarzem
(www.zoo.opole.pl).
W Lipnie znajduje się zespół przyrodniczo-krajobrazowy, który ma charakter parku dendrologicznego. Arboretum
zajmuje 4,18 ha powierzchni. Początki jego działalności związane są z osobą Jana Karola
Praschmy, pod
koniec drugiej połowy XVIII wieku właściciela dóbr niemodlińsko-tułowickich. Na terenie parku znajduje
się wiele okazów drzew egzotycznych. Wiele tutejszych okazów zakwalifikowano do najstarszych w Polsce,
wśród z nich tulipanowca amerykańskiego (prawie 200 - letni okaz mierzy w obwodzie 418 cm i ma 30 m wysokości).
Do obiektów kulturowych pozostałych z tamtych czasów na terenie parku należy zbudowana z czerwonej cegły
w stylu neogotyckim Brama Niemodlińska zwana też Bramą Czarną, którą otwierano w sezonie letnim dla odwiedzających.
Na terenie arboretum można zobaczyć także kapliczkę piaskowcową z figurką Madonny z Dzieciątkiem oraz
drewnianą kapliczkę-pustelnie, według legendy zbudowana przez francuskich emigrantów, którzy w okresie
rewolucji francuskiej 1789 roku znaleźli schronienie w dobrach Praschmy. W okresie wiosenno-letnim można
wziąć udział w nabożeństwach, które odbywają się na jej terenie. Z dawnych zabudowań parkowych ocalała
dawna letnia gospoda z ogrodem oraz leśniczówka: obydwa budynki charakteryzuje konstrukcja szachulcowa
(tzw. "mur pruski"). Całość uzupełniają stawy "Zofia" i "Hubertus" - elementy niegdysiejszego systemu
nawadniającego, dzięki któremu wytworzył się mikroklimat pozwalający na rozwój licznych gatunków roślin
oraz rzadko spotykanych gatunków zwierząt, m.in. orła bielika i bociana szarego
(www.powiatopolski.pl).
Turystyka obiektów poprzemysłowych i technicznych.
W mikroregionie opolskim znaleźć można także kilka ciekawych obiektów dziedzictwa poprzemysłowego. Najważniejszym
z nich jest bez wątpienia żelazny most wiszący nad Małą Panwią w Ozimku. Jest to najstarszy tego
typu obiekt w Europie, powstały w 1827 roku. Było to na owe czasy dzieło pionierskie. Jego projektantem
i wykonawcą był Karl Schottelius - królewski pruski mistrz hutniczy. Most stanowił główną przeprawę na
szlaku Dobrodzień-Opole. Obecnie konstrukcja jest wizytówką miasta, a jej wizerunek znajduje się w jego
herbie. Po generalnym remoncie, który miał miejsce w 2009 roku, most ma nośność 22 ton i jest iluminowany
nocą. Od 1969 roku obiekt wpisany jest do rejestru zabytków techniki. W Ozimku znajduje się także funkcjonująca
do dziś huta Mała Panew. Zakład wybudowany został w 1754 roku na polecenie króla Prus Fryderyka II. Wówczas
zainstalowano tu dwa piece hutnicze do wytopu żelaza. W 1790 roku do wytopu zaczęto używać koks, dzięki
czemu miejscowy zakład stał się przodującym w tej dziedzinie na skalę europejską. W okresie PRL zakład
zatrudniał ponad 7 tysięcy pracowników. Obecnie dalej korzysta się tu z ponad 250-letnich tradycji odlewniczych.
Zakład jest jednym z największych w Polsce producentów odlewów staliwnych oraz walców hutniczych (www.malapanew.com.pl).
Obiekt nie jest udostępniony dla ruchu turystycznego, a odbycie wycieczki po jego terenie jest możliwe
tylko dzięki uprzejmości zarządu, po wcześniejszym uzgodnieniu terminu. W Ozimku funkcjonuje stowarzyszenie
Dolina Małej Panwi, które stało się inicjatorem budowy Muzeum Hutnictwa. Obiekt powstał pod koniec 2012
roku. Ekspozycja muzealna gromadzi eksponaty dotyczące dziejów hutnictwa na tym terenie od czasów Średniowiecza
do czasów nowożytnych. Niestety, dostępność obiektu jest ograniczona, gdyż jego zwiedzanie może odbywać
się tylko w czasie weekendu (www.sdmp.pl).
Z kolei na terenie Opola znajduje się eklektyczna wieża ciśnień z końca XIX wieku. Obiekt wyłączono z
eksploatacji w 2009 roku, następnie został odrestaurowany i uhonorowany nagrodą "Zabytek Zadbany". Zarówno
Huta Mała Panew", Muzeum Hutnictwa jak i żelazny most wiszący zasługują na to, by stać się elementem
tematycznego, międzyregionalnego "Szlaku Zabytków Dziedzictwa Poprzemysłowego Śląska", łączącego tego
rodzaju obiekty w trzech śląskich województwach.
Turystyka oparta na parkach tematycznych, geoturystyka, turystyka edukacyjna
Odwiedzanie obiektów przypisanych (ad hoc) do tej formy turystyki niekoniecznie wiąże się
bezpośrednio z przyjazdami o motywacjach kulturowych, lecz bardziej edukacyjnych oraz rozrywkowych. Opisywany produkt
oparty jest na fakcie odkrycia śląskiego dinozaura, przez co bardzo silnym motywem przyjazdu do atrakcji
jest edukacja, w szczególności najmłodszego pokolenia. Jednak zarówno sposób interpretacji, jak i kreacja
wizerunku tego produktu skłania do wpisania go raczej do kategorii parków tematycznych -miejsc rozrywki,
których teoretycznym celem funkcjonowania jest niesienie głębszego przekazu i wiedzy, jednak ze względu
na sposób tworzenia i promocji produktu pobyt w nich sprawia, że po wizycie turyści mają odczucie przyjemnie
spędzonego czasu, jednak bez głębszej refleksji (Kruczek, 2012). Jura Park w Krasiejowie czy też oficjalnie
Park Dinozaurów Krasiejów jest przykładem parku tematycznego, którego rdzeń produktu stanowią
bogate walory środowiska abiotycznego (dokonane odkrycia paleontologiczne skamieniałości triasowych o
międzynarodowej randze, w tym szczątki pradinozaura Silesarius Opolensis, gatunku stwierdzonego
dotychczas tylko w tej okolicy). Sposób zagospodarowania turystycznego i scenariusz zwiedzania przestrzeni
Jura Parku, skłania ku wnioskowi, że jest to miejsce mające na celu przede wszystkim zabawić odwiedzającego.
Zwiedzanie parków tematycznych jest światowym trendem, również Krasiejów odniósł sukces na skalę
przynajmniej
regionu: od czasu otwarcia odwiedziło go ponad 500 tys. turystów. Cieszy się on powodzeniem przede wszystkim
wśród wycieczek szkolnych oraz rodzin z dziećmi w wieku najmłodszym oraz wczesnoszkolnym. Nie dziwi to,
gdyż reklamowany jest on jako wielofunkcyjny produkt edukacyjny. Do elementów edukacyjnych można
zaliczyć tutejszy Tunel Czasu z filmem na temat historii kształtowania się i życia na Ziemi,
ścieżkę dydaktyczną
przez teren wyrobiska z modelami mezozoicznych gadów i płazów oraz pawilon paleontologiczny z eksponatami
skamieniałości triasowych gadów i płazów, odkrytych na terenie krasiejowskiego wyrobiska. Park jest także
atrakcją geoturystyczną (Migoń, 2012). Z kolei zaplanowany element rozrywki czynnego w sezonie wiosenno-letnim,
do którego atrakcji należą plac zabaw pełny automatów do gier, symulatorów, dmuchanych zjeżdżalni,
kolejki szynowej, basenu z kulkami oraz wielu karuzel, a także byk rodeo i "małpi gaju"
(www.juraparkkrasiejów.pl),
pozwala przypuszczać, że większy udział w programie zwiedzania mają elementy zabawy i rozrywki, skierowanej
do grona najmłodszych. Tworzy to wrażenie miejsca wykreowanego na potrzeby zysku, a nie cennej destynacji
dla turystyki naukowej, edukacyjnej, czy geoturystyki, mogącej tu zaledwie "przy okazji" zainteresować
specjalistów z dziedziny geologii, pasjonatów tej dziedziny oraz jej studentów. Jednak, jak wskazują
specjaliści, obecnie tego typu obiekty, są "generatorami" dużych dochodów. Stanowi to szansę dla rozwoju
regionu, w którym obiekt się znajduje. Dane z września 2012 ukazują, że park rozrywki zatrudnia na stałe
35 osób, a w sezonie 90 osób, obsługujących park i turystów. Na terenie Krasiejowa dynamicznie zwiększa
się oferta agroturystyczna, z której korzystają turyści odwiedzający park oraz zwiedzający region turyści
z Niemiec. W pobliskim Ozimku rozwija się gastronomia, a w sąsiednim Grodźcu powstał hotel z karczmą.
Stowarzyszenie Delta - inicjator budowy parku - stara się podejmować działania mające na celu promować
także jego bliższe okolice. Wnioskując na podstawie doświadczeń z JuraParkiem w Bałtowie, zarząd organizacji
prognozuje, że po etapie ruchu turystycznego opartego na jednodniowych wycieczkach, rozpocznie się okres
przyjazdów weekendowych, a nawet dłuższych kilkudniowych pobytów turystycznych. W sezonie 2011 obiekt
odwiedziło 278 tysięcy turystów, co stanowi duży wzrost w stosunku do roku 2010, kiedy to pojawiło się
ich o 100 tysięcy mniej. Jeśli Stowarzyszenie Delta dotrzyma słowa i zorganizuje szerszą kampanie marketingową
tego miejsca, to Krasiejów i okolice mają szansę stać się ważną destynacją turystyczną, nawet w skali
międzynarodowej.
Raport i waloryzację opracowano z wykorzystaniem poniższych źródeł:
Literatura
Chrzanowski T., Kornecki M., (1974 ). Sztuka Śląska Opolskiego, od średniowiecza do końca w. XIX., Wydawnictwo
Literackie.
Dzik J., Sulej T. (2004). Pierwszy polski dinozaur - Krasiejów: Silesaurus
opolensis. Adan.
Dzik J., Sulej T., (2007). Przegląd Późnotriasowej Fauny i Flory Z Krasiejowa Na Śląsku Opolskim. Chicago:
Państwowe Wydawnictwo.
Graczykowska B. (2010). Perełki Śląska Opolskiego widziane okiem studentów: produkt turystyczny. Opole:
Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej.
Kruczek Z. (2012). Parki tematyczne jako flagowe atrakcje turystyczne. Rozwój i globalizacja. Turystyka
Kulturowa , 29-40.
Madeja J. (1969). Powiat opolski: szkice monograficzne. Opole: Instytut Śląski.
Migoń, P. (2012). Geoturystyka. Warszawa: PWN.
Ramus I. i inni, (2004). Drewniane budownictwo sakralne województwa opolskiego. Opole: PTTK Odział Opole,
Regionalna Pracownia Krajoznawcza, Opolski Klub Krajoznawców.
Źródła internetowe
www.sdmp.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.juraparkkrasiejów.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.zoo.opole.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.opole.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.powiatopolski.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.malapanew.com.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.nid.pl/pl/Regiony/Opolskie/Instytucje_ochrony_dziedzictwa/charakterystyka-dziedzictwa-kulturowego
(data dostępu: 21.01.2013)
www.katedra.opole.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.festiwalopole.com (data dostępu: 21.01.2013)
www.zamki.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.zamki.net.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.pałaceslaska.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.muzeumwsiopolskiej.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.muzeum.opole.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.cmjw.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.muzeumpiosenki.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.facebook.com/StowarzyszenieDolinaMalejPanwi?ref=stream
(data dostępu: 21.01.2013)
www.nid.pl/pl/Regiony/Opolskie/Instytucje_ochrony_dziedzictwa/charakterystyka-dziedzictwa-kulturowego
(data dostępu: 21.01.2013)
www.opole.gazeta.pl/opole/1,35114,13526833,Gora_sw__Anny_i_JuraPark_najpopularniejsze_wsrod_turystow.html
(data dostępu: 21.01.2013)
www.orot.pl/cms/php/strona.php3?cms=cms_oroto
(data dostępu: 21.01.2013)
www.katedra.opole.pl (data dostępu: 21.01.2013)
www.festiwalopole.com (data dostępu: 21.01.2013)
www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/Katalog_Opolskie_PI.pdf
(data dostępu: 21.01.2013)
www.strefabiznesu.nto.pl/artykul/jurapark-ma-przyciagac-turystow-do-regionu
(data dostępu: 21.01.2013)
www.klacr.cz/UserFiles/files/broszuraPL
(data dostępu: 21.01.2013)
www.nto.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130911/REGION/130919928
(data dostępu: 21.01.2013)
www.visitopolskie.pl (data dostępu: 21.01.2013)
|
