|
Paweł Franczak
Turystyka przyrodniczo-kulturowa
Dominującą formą turystyki kulturowej w powiecie suskim jest turystyka przyrodniczo-kulturowa. Wynika to z uwarunkowań geograficznych powiatu, ponieważ położony on jest w bardzo atrakcyjnym przyrodniczo regionie kraju. Największym walorem mikroregionu jest Babia Góra z Babiogórskim Parkiem Narodowym, którego większość znajduje się na obszarze powiatu. Masyw Babiej Góry, charakteryzuje się znacznym urozmaiceniem rzeźby terenu oraz występowaniem niemal wszystkich pięter klimatyczno-roślinnych w obrębie jednego masywu górskiego. Ponadto ze szczytu Babiej Góry roztacza się szeroka panorama we wszystkich kierunkach. Tak dobra widoczność z jej szczytu bardzo często wykorzystywana jest przez osoby udające się na Babią Górę aby podziwiać stąd wschody słońca, które po raz pierwszy rozsławił na początku XIX w. Stanisław Staszic.
Oprócz Babiogórskiego Parku Narodowego na obszarze powiatu suskiego znajdują się inne obszary chronione. Występują trzy rezerwaty przyrody (dwa na stokach Policy oraz jeden na Żurawnicy), a znaczną część powiatu obejmują obszary NATURA 2000 oraz Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu. Natomiast spośród indywidualnych obiektów objęto ochroną w formie pomnika przyrody kilkadziesiąt drzew oraz dwie jaskinie. Ponadto na obszarze mikroregionu znajduje się wiele cennych przyrodniczo obiektów, które dotychczas nie doczekały się prawnej ochrony.
Ze względu na tak wysokie walory przyrody ożywionej i nieożywionej powiatu, na jego obszarze wyznaczono kilkanaście szlaków turystycznych, które umożliwiają dotarcie do licznych obiektów. Ponadto w celu przedstawienia jak najszerszej wiedzy o środowisku przyrodniczym mikroregionu, liczne szlaki wzbogacono o tablice informacyjne. Atrakcją wypraw kulturowo-przyrodniczych w powiecie jest muzeum przyrodnicze i arboretum Babiogórskiego Parku Narodowego, a także „Park Czarnego Daniela” w Zawoi, w którym mieści się hodowla jeleni oraz danieli.
Turystyka religijna i pielgrzymkowa
Powiat suski nie może być uważany za bardzo ważny obszar recepcyjny turystyki pielgrzymkowej i religijnej, jednak znajduje się tu cały szereg wartych zobaczenia obiektów sakralnych. Ponadto sąsiadowanie z powiatem wadowickim, w którym znajdują się dwa bardzo ważne ośrodki religijne w Wadowicach i Kalwarii Zebrzydowskiej, daje nadzieje na wykorzystywanie własnego potencjału jako walorów uzupełniających dla wypraw o charakterze pielgrzymkowym. Do grona ważnych obiektów sakralnych w powiecie suskim należy zaliczyć Sanktuarium MB Opiekunki i Królowej Rodzin w Makowie Podhalańskim. Obraz Matki Bożej Makowskiej oficjalnie już w 1745 r. został uznany za „łaskami słynący”. Z kolei w 1979 r. obraz Bogurodzicy został koronowany na krakowskich Błoniach przez Jana Pawła II.
Innym ciekawym obiektem sakralnym na obszarze powiatu jest kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lachowicach. W jego głównym ołtarzu umieszczony został barokowy obraz Madonny, który namalowany na desce, zdobił wcześniej kaplicę cmentarną. Kościół ten zgłoszony został do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jednak dotychczas nie został na niej umieszczony. Innym cennym drewnianym kościołem na obszarze mikroregionu jest kościół p.w. śś. Szymona i Judy Tadeusza w Łętowni oraz kościół p.w. św. Klemensa w Zawoi. Zawojska świątynia jest dość nietypowa ponieważ nawiązuje do wzorców niemieckich i szwajcarskich. Innym ważnym zabytkiem sakralnym jest zespół klasztorny parafii p.w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Suchej Beskidzkiej, którego najcenniejszym obiektem jest tzw. „stary kościół” wzniesiony w latach 1613-1614. Do grona wartych odwiedzenia murowanych kościołów zaliczają się również kościół p.w. Świętej Trójcy w Bieńkówce z 1793 r. oraz ceglany kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Skawicy. Warte zobaczenia są również liczne krzyże i kapliczki przydrożne, znajdujące się niemal na każdym przysiółku, oraz licznie wśród pól i przy leśnych rozdrożach. Obiekty te są bardzo zróżnicowane, zarówno pod względem rozmiarów jak i stylu wykonania. Do największych i zarazem najciekawszych z nich zaliczają się kapliczki domkowe. Wśród nich wyróżnić należy Zbójnicką Kapliczkę, wybudowaną w XVIII w. w Zawoi Policznem, kaplicę Konfederatów na górze Jasień w Suchej Beskidzkiej, która pochodzi z 1773 r., czy też mniejsze kapliczki w Żarnówce oraz Skawicy. Ponadto wartą odwiedzenia jest pochodząca z 1847 r. kapliczka w Śleszowicach, we wnętrzu, której znajduje się posąg Matki Bożej Bolesnej pochodzący z 1470 r. Natomiast spośród kapliczek słupowych oraz postumentowych zwieńczonych krzyżami bądź figurami świętych, warto zobaczyć te najstarsze wzniesione w XVII i XVIII w. w Suchej Beskidzkiej, Lachowicach, Stryszawie, Sidzinie czy też w Zawoi.
Potencjał tanatoturystyczny w powiecie suskim
Na obszarze powiatu suskiego znajduje się kilkanaście zabytkowych nekropolii, wśród których szczególnie cenny jest cmentarz żydowski w Jordanowie. Do dnia dzisiejszego na tym stosunkowo dużym kirkucie, otoczonym kamiennym murem, zachowało się jedynie kilka stojących macew, a inne zostały powalone bądź całkiem zniszczone. Ponadto w jego obrębie zachowały się ruiny budynku pogrzebowego. Natomiast przy wejściu do nekropoli znajduje się mogiła siedemdziesięciu dwóch osób, zamordowanych podczas II wojny światowej na przysiółku Strącze w Jordanowie. Innymi godnymi odwiedzenia nekropoliami, są tzw. cmentarze choleryczne, które utworzone zostały z dala od zabudowań, podczas kolejnych fal epidemii cholery, jakie nawiedzały Europę w XIX w. Do dnia dzisiejszego zachowała się pamięć o lokalizacji kilkunastu zbiorowych mogił, jednak ślady ich położenia w terenie przetrwały w nielicznych przypadkach. Na obszarze powiatu suskiego warto odwiedzić cmentarz choleryczny w Zembrzycach, który jako jedyny pochodzi z epidemii cholery panującej w 1831 r. Na jego miejscu znajduje się masywny krzyż z wykonanymi insygniami śmierci oraz datą budowy. Natomiast w niedalekiej odległości od niego mieści się znacznie później wykonana murowana kapliczka. Znacznie więcej cmentarzy zachowało się z okresu największej epidemii cholery jaka wystąpiła w latach 1847-1848. Największy z tych cmentarzy znajduje się w Białce, przy granicy z Grzechynią, na którym pochowano ok. 5 000 parafian makowskich. Na jego miejscu w 2012 r. wykonano symboliczne płyty nagrobne oraz umieszczono tablicę pamiątkową. Natomiast najładniej usytuowany z tych cmentarzy znajduje się w Skawicy, w której zlokalizowano go na uboczu wsi, na grzbiecie górskim zwanym Hyrbami. W miejscu tym umieszczono duży drewniany krzyż, a sam cmentarz ogrodzono.
Na obszarze Jordanowszczyzny warto natomiast odwiedzić cmentarze wojskowe z okresu I i II wojny światowej. W Jordanowie w sąsiedztwie kirkutu mieści się zapomniany cmentarz z okresu I wojny światowej gdzie pochowano jeńców wojennych. Natomiast mogiła żołnierzy z II wojny światowej mieści się na cmentarzu parafialnym. Także z okresu II wojny światowej pochodzi cmentarz w Wysokiej, na którym pochowano żołnierzy polskich poległych podczas kampanii wrześniowej, w bitwie pod Wysoką. Na cmentarzu tym mieści się pomnik poświęcony żołnierzom Wojska Polskiego i patriotom poległym w obronie ojczyzny w latach 1939-1945. Także w Suchej Beskidzkiej na cmentarzu parafialnym znajdują się kwatery żołnierzy polskich poległych podczas I i II wojny światowej, a także żołnierzy radzieckich, którzy zginęli w okolicy Suchej w 1945 r.
Turystyka literacko-filmowa Turystyka literacka oraz filmowa odgrywa na obszarze powiatu suskiego bardzo niewielkie znacznie. Jednakże także i z nią związane są pojedyncze obiekty. Najbardziej rozpoznawalną jest karczma „Rzym” stojąca przy rynku w Suchej Beskidzkiej. Adam Mickiewicz w swojej balladzie „Pani Twardowska” umiejscowił w niej spotkanie Pana Twardowskiego z Mefistofelesem.
Na obszarze powiatu suskiego zamieszkiwali, bądź przebywali przez dłuższy czas znani poeci i pisarze. W Zawoi zamieszkiwał Franciszek Henryk Siła-Nowicki, tworzący w okresie Młodej Polski. Prócz tworzenia poezji związanej z górami, był także taternikiem i autorem projektu najtrudniejszego tatrzańskiego szlaku turystycznego tzw. Orlej Perci. Z górami związany także był Stanisław Staszic, który wędrując przez Karpaty wyszedł na szczyt Babiej Góry, z której obserwował rozciągające się wokół góry „morze mgieł” i następujący z niego wschód słońca. Wykonany przez niego opis tego zjawiska był tak inspirujący, iż od tego czasu Babia Góra jest najczęstszym miejscem w Beskidach, z którego podziwiane są wschody słońca.
Natomiast z Suchą Beskidzką związana jest postać Billi Wildera, a właściwie Samuela Wildera, scenarzysty i reżysera, którego działalność twórcza rozwinęła się i została doceniona w Stanach Zjednoczonych. Twórca m.in. takich filmów jak „Pół żartem, pół serio” oraz „Bulwaru Zachodzącego Słońca” otrzymał nagrodę Irvinga G. Thalberga, a także został odznaczony Narodowym Medalem Sztuki (USA). Ten znany amerykański reżyser urodził się i swoje dzieciństwo spędził w Suchej Beskidzkiej, w której jego rodzice prowadzili restaurację dworcową.
Turystyka eventowa kultury popularnej
Na obszarze powiatu suskiego co roku odbywają się liczne eventy związane z kulturą popularną. Przybierają one głównie formę koncertów oraz festiwali. Do najważniejszych należy zaliczyć koncerty muzyki współczesnej odbywające się podczas „Dni Zawoi” oraz „Dni Ziemi Suskiej”. Natomiast występy zespołów regionalnych, związanych z kulturą góralską odbywają się podczas „Babiogórskiej Jesieni” w Zawoi oraz „Tygodnia Kultury Beskidzkiej” w Makowie Podhalańskim.
Ponadto na obszarze mikroregionu odbywa się kilka eventów związanych z tutejszym dziedzictwem kulturowym. W Stryszawie ma miejsce „Święto Zabawki Ludowej”, a w Sidzinie co roku odbywają się „Warsztaty tradycyjnego rzemiosła” oraz festyn „Czar smaków i czasów minionych”. Natomiast Zawoja jest miejscem ,,Zawojskich Sianokosów”. Z kulturą ludową związane są także coroczne dożynki powiatowe oraz gminne, wśród których największe odbywają się w Skawicy.
Podróże tematyczne wzdłuż szlaków
Najważniejszym szlakiem kulturowym mikroregionu jest fragment małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. Na obszarze powiatu na jego trasie znajduje się sześć obiektów. Prócz przedstawionych już wcześniej kościołów w Łętowni, Lachowicach i Zawoi, w jego skład wchodzą także drewniane zabudowania świeckie. Najsłynniejszym z nich jest wspomniana już wcześniej karczma „Rzym” w Suchej Beskidzkiej. Druga karczma w powiecie suskim mieszcząca się na szlaku, znajdowała się w centrum Zawoi, jednak w 2003 r. została rozebrana. Jednak w Zawoi, prócz wspomnianego już kościoła parafialnego w ramach szlaku włączono także Skansen im. Józefa Żaka na Markowych Rówienkach. W jego obrębie znajduje się kilka babiogórskich zabudowań, spośród których najstarszym jest pochodząca z 1840 r. „kurna chałupa”. Z kolei drugi skansen znajdujący się na szlaku mieści się w Sidzinie, na przysiółku Bieńkówka. Jest on większy od poprzedniego, a w jego skład wchodzi siedem zabudowań. Najstarszym z nich jest „chałupa wójta Maja” pochodząca z II poł. XVIII w. Ponadto ciekawymi zabudowaniami skansenu są: młyn, kuźnia, spichlerz oraz dzwonnica loretańska.
Drugim ważnym szlakiem przebiegającym przez obszar powiatu suskiego jest Bursztynowy Szlak Greenways, który przemierzany rowerowo wiedzie wśród największych atrakcji poszczególnych mikroregionów. Na obszarze powiatu suskiego przebiega m.in. przy kościele w Zawoi, czy karczmie i zamku w Suchej Beskidzkiej.
Spośród szlaków o znaczeniu regionalnym przez teren powiatu przebiega Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Małopolski, łącząc warsztaty regionalnych artystów i rzemieślników, m.in. garncarzy, plecionkarzy, rzeźbiarzy czy też zabawkarzy. Największa ich liczba na tym szlaku znajduje się w Stryszawie. Z kolei szlak „Ekomuzeum Podbabiogórskie” prowadzi wśród 56 obiektów rozproszonych na obszarze powiatu suskiego, które prezentują wartości przyrodnicze i kulturowe oraz dorobek jego mieszkańców.
|
