|
Armin Mikos v. Rohrscheidt, Michał Suszczewicz
Wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji i waloryzacji wskazują na znaczniejszą koncentrację w powiecie
żarskim typowych walorów następujących form turystyki kulturowej: wypraw kulturowo-przyrodniczych, biograficznych,
oraz wycieczek tematycznych ukierunkowanych na historyczne rezydencje.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
Główną atrakcją dla uczestników tej formy turystyki jest Park Mużakowski: olbrzymie (ponad 700-hektarowe)
założenie parkowe, położone w Dolinie Nysy Łużyckiej, po obu stronach rzeki. Zostało no wpisane w 2004
roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Jego twórca, książę Hermann von Pückler-Muskau (1785-1871),
był jednym ze światowych pionierów tworzenia krajobrazów, w których zmodyfikowane elementy naturalne
ściśle wiązały się z siedzibami i miejscami pracy człowieka oraz kultywowanymi przezeń i służącymi jego
potrzebom terenami rolnymi. Sam Pückler uważał swoją pracę koncepcyjną za "malarstwo przyrody", w którym
w miejsce farb wykorzystywane były lasy, góry, łąki i rzeki. Przez Park, w tym jego kanały i mosty, wiedzie
sieć dobrze opisanych dróg ścieżek. W jego niemieckiej części znajduje się historyzująca rezydencja założyciela
(dzieło znanego architekta Karola F. Schinkla), ogrody, znakomicie wkomponowane w przyrodnicze tło zabudowania
gospodarcze (dziś służące turystom) oraz malowniczo rozplanowane miasteczko- kurort Bad Muskau.
Obszar po polskiej stronie Doliny Nysy Łużyckiej noszący nazwę "Łuku Mużakowa" to unikalna w skali naszej
części kontynentu struktura geologiczna ukształtowana na skutek formowania się moreny czołowej lodowca.
Jednocześnie jest to pierwszy Krajowy Geopark w Polsce (certyfikowany w roku 2009). Krajobraz terenu
współtworzy swego rodzaju antropogeniczne (stworzone przez człowieka) pojezierze, powstałe na skutek
niegdysiejszej działalności odkrywkowych kopalń węgla. Jego poszczególne akweny charakteryzuje rozmaitość
zabarwienia wody. Kulturowo-przyrodniczy aspekt potencjału powiatu stara się eksploatować działające
w Łęknicy Stowarzyszenie Geopark Łuk Mużakowa. , zrzeszające przewodników i pasjonatów przyrody. Ich
działalność zapewnia obsługę przewodnicką turystów i przyczynia się do popularyzacji tego obszaru.
Warto zauważyć, że dydaktyczna ścieżka geoturystyczna po terenie dawnej odkrywkowej kopalni węgla brunatnego
Babina w Nowych Czaplach jest pierwszym profesjonalnie przygotowanym elementem systemu organizacji zwiedzania,
który może wpłynąć na popularyzację zwiedzania tego obszaru także wśród zwolenników turystyki industrialnej.
Miejscem mogącym zainteresować uczestników wypraw kulturowo-przyrodniczych będzie także rozległy park
przy rezydencji Bibersteinów-Promnitzów w Żarach. Jest on częścią nie zachowanego większego założenia
rezydencjonalno-parkowego istniejącego do II wojny światowej, na które składały się jeszcze pałac letni,
pałacyk myśliwski i obiekty małej architektury.
Turystyka biograficzna
Na wstępie wyliczenia atrakcji tej formy turystyki należy zaznaczyć, że jej bardzo znaczny potencjał
jest ograniczony faktem niedostępności miejsc biograficznych (takich jak historyczne rezydencje na terenie
powiatu) a także brakiem działań zmierzających do utworzenia nowoczesnych ekspozycji biograficznych.
Po usunięciu tych mankamentów ziemia żarska może stać się jedną z ciekawszych destynacji turystyki biograficznej
w kraju.
Wśród potencjalnych atrakcji bohaterów tej formy turystyki, obok żarskiej rezydencji - siedziby
znakomitych rodów łużyckich (Dewinów, Biebesteinów i Promnitzów), znajdzie się zamek w Brodach - siedziba
wszechwładnego ministra polskich królów z dynastii saskiej - Heinricha Brühla. Długoletnie
wpływy tego wybitnego i kontrowersyjnego polityka odcisnęły swoje piętno na polskiej i saskiej historii.
Utworzenie tu poświęconej mu wystawy biograficznej lub poświęconej relacjom polsko-saskim w epoce Wettinów
powinno leżeć w interesie właścicieli pałacu, jako że powiększy atrakcyjność ośrodka hotelowego i umożliwi
mu aplikowanie do członkostwa w elitarnej sieci hoteli historycznych.
Z kolei Łęknica i jej wspaniały park (jak jeszcze bardziej położone już za graniczną rzeką Bad
Muskau) są miejscami życia i działania jednego z pionierów idei łączenia natury i kultury w wielkich
założeniach krajobrazowych, księcia Hermanna Pücklera. Wędrówka śladami tej nietuzinkowej (a w
prywatnym życiu także barwnej) postaci po obszarze jej największego dzieła pozwala zainteresowanym zapoznać
się z ważnym etapem w historii relacji człowieka z natura a także dziejami założeń parkowo-ogrodowych.
Z dziejami żarskiego pałacu, prócz jego historycznych właścicieli, związana jest także postać znanego
barokowego kompozytora Georg Philippa Telemanna, który przez dwa lata (1704-1706) był kapelmistrzem
na dworze Promnitzów. Jego pobyt upamiętnia ławka-pomnik Telemanna w żarskim śródmieściu, z pewnością
żarski okres jego życia i twórczości wart jest upamiętnienia w odrębnej wystawie biograficznej, która
powinna bezwzględnie powstać w rezydencji Promnitzów po ukończeniu jej remontu.
Przez osiem lat swojego dzieciństwa w Lubsku (w domu przy ulicy Gazowej 6) mieszkał i tu uczęszczał do
szkoły Gerhard Domagk, późniejszy laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny, odkrywca chemicznej
metody zwalczania chorób powodowanych przez bakterie i jeden z pionierów chemioterapii. Z kolei Walter
Hermann Nernst (laureat nagrody Nobla w dziedzinie chemii, odkrywca zjawiska termomagnetycznego,
ale także współtwórca gazów bojowych) zmarł w roku 1941 w Niwicy. Miejsca związane z oboma tymi wybitnymi
postaciami współczesnej nauki mogą zostać włączone do grupy atrakcji postulowanego tu szlaku biograficznego
ziemi żarskiej, kiedy tylko taki powstanie. Konieczne jest jednak ich oznaczenie.
Po drugiej wojnie światowej w polskich już Żarach urodził się Tadeusz Ślusarski, mistrz olimpijski w
skoku o tyczce z Montrealu. Tutaj mieszkał do 18 roku życia, uczęszczał do szkoły podstawowej i średniej,
a także rozpoczął karierę sportową, w miejscowym klubie "Sokół". Na jego domu rodzinnym umieszczono upamiętniającą
go tablicę. I to miejsce może należeć do obiektów szlaku biograficznego, przydając mu polskiego charakteru.
Innymi bohaterami szlaku, po ich upamiętnieniu w miejscach z nimi związanych, mogą być także literaci
języka serbsko-łużyckiego Jan Rak (w Lubsku) oraz Mikołaj Jakubica (w Lubanicach, gdzie był pastorem),
a także inny wybitny muzyk dworu Promnitzów, Wolfgang Prinz (w Trzebielu).
Inny wątek turystyki tematycznej - historyczne rezydencje
Głównymi atrakcjami tej formy turystyki kulturowej są historyczne rezydencje magnackie, Najważniejszą
z nich jest znajdująca się w samej stolicy powiatu monumentalna rezydencja rodów władających ziemią żarską:
Dewinów, Biebersteinów i Promnitzów, na którą składa się zespół: zamku (pierwotnie Dewinów, potem Biebersteinów)
z wieżą, pałacu (Promnitzów) i park.
Listę atrakcji dla miłośników historycznych rezydencji uzupełnia częściowo odbudowany pałac w Brodach,
a po odbudowie może ją wzbogacić również zniszczony i niedostępny aktualnie pałac w Trzebielu, także
należący niegdyś do Biebersteinów i Promnitzów).
Jako zespół rezydencjonalno-parkowy i jednocześnie element transgraniczny na styku polskich i niemieckich
szlaków w historycznych Łużycach mogą być potraktowane wspólnie Łęknica i Bad Muskau, z siedzibą i największym
założeniem krajobrazowym Hermanna Pücklera.
Turystyka miejska
Wprawdzie same Żary, ze swoim urbanistycznym założeniem oraz historycznymi świątyniami i mniejsze Lubsko
posiadają zestaw typowych walorów cenionych przez turystów miejskich (jak zabytkowe ratusze, kamienice,
elementy miejskich fortyfikacji), jednak duża i posiadająca lepiej znane atrakcje konkurencja w sąsiednich
mikroregionach zarówno po polskiej, jak i niemieckiej stronie granicy znacznie ogranicza szanse wypromowani
miast ziemi żarskiej dla tej formy turystyki. Ich historyczne śródmieścia mogą zatem służyć raczej jako
uzupełnienie dla uczestników wyżej wskazanych form turystyki kulturowej - nie tyle cel wycieczki, co
raczej przestrzeń dla ciekawego spaceru.
|
