|
Michał Suszczewicz
Pobyt został zaplanowany na dwa dni, z uwagi na największe zainteresowanie turystyką w dni wolne od
pracy, w tym weekendy. Z uwagi na rzadkie kursy komunikacji publicznej w dni wolne proponuje się pokonanie
trasy własnym środkiem transportu (samochodem bądź rowerem). Wycieczkę po powiecie zaleca się rozpocząć
w Żarach.
 Dzień I.: W siedzibie Promnitzów. Żary i Lubsko
Przyjazd do Żar
Obiektem, od którego warto rozpocząć zwiedzanie miasta jest dworzec kolejowy. Do tego miejsca
już w XIX w. docierały pociągi jadące z Wrocławia do Berlina. Obecnie do miasta można dojechać z 4 kierunków:
Węglińca, niemieckiego Forstu, Legnicy oraz Zielonej Góry.
Z dworca kolejowego należy skierować się na Stare Miasto, do którego można dojść przez ulice: Pocztową,
Wrocławską, Buczka i Bolesława Chrobrego. Po drodze można zobaczyć zabytkowe XIX-wieczne kamienice
i wille mieszczańskie. Najpiękniejsze z nich znajdują się przy ulicy Wrocławskiej, umieszczono w
nich m. in. bibliotekę publiczną oraz żarski dom kultury.
Po przejściu ulicą Bolesława Chrobrego zwiedzający znajdą się przed ratuszem. Pierwszy budynek
o tej funkcji zbudowany tu został już w XV wieku. W późniejszych wiekach dokonano jego wielokrotnych
przebudów. W XIV w. był to mały budynek, który od południowej strony posiadał sukiennice. Od północy
zbudowano natomiast domki budnicze, miejsce pracy i zamieszkania rzemieślników. Po uszkodzeniu zachodniej
części ratusza, przebudowano zespół w XVII w. nadając mu obecny wygląd z wieżą i reprezentacyjnym portalem.
Jednakże kolejne przebudowy w następnych wiekach poważnie zatarły styl budowli, która obecnie jest siedzibą
Urzędu Miasta Żary. W południowej i zachodniej części budynku można obejrzeć m. in. zachowane barokowe
sklepienia.
Wokół Rynku znajduje się wiele zabytkowych kamienic, pochodzących głównie z XVIII i XIX wieku. Jeden
z tych budynków, przebudowany przed II wojną w stylu modernistycznym mieścił duży dom handlowy, którego
handlowa funkcja zachowana została do dziś.
Z rynku należy skierować się w ulicę Kościelną, którą dochodzi się do kościoła farnego. Pierwszy
kościół w Żarach istniał już na początku XIII wieku. Jednak najstarsze relikty kościoła w ramach zabudowy
dzisiejszego kościoła parafialnego p.w. Najświętszego Serca Jezusowego pochodzą z lat 30. XIII wieku.
Była to pierwsza i najważniejsza świątynia miejska. Jej główna bryła została ukształtowana w XIV i XV
wieku. Dzisiejsza fara to budowla murowana, trzynawowa, halowa z wydzielonym prezbiterium. Kościół jest
orientowany, posiada wieżę podmurowaną kamieniami polnymi. Od północnego wschodu do prezbiterium przylega
barokowa kaplica Promnitzów pochodząca z XVII wieku. Posiada ona bogaty wystrój sztukatorski wykonany
przez Jana Joachima Vogela. Została odbudowana po zniszczeniach wojennych, podobnie jak cała świątynia.
Zbudowana jest w stylu gotyckim z późniejszymi elementami barokowymi.
Obok kościoła można oglądać wieżę dzwonnicy, która była również jednym z elementów fortyfikacji
miejskich. Jest to budowla XIV-XV wieczna, murowana z kamienia i cegły. Dzwonnica została odbudowana
po znacznych zniszczeniach wojennych.
W bliskiej odległości od obu budynków znajdują się zabudowania dawnej plebanii oraz nadintendentury
(budynku mieszkalnego wyższych duchownych ewangelickich - odpowiedników katolickich dziekanów). Budynek
plebanii położony bliżej murów miejskich powstał w XV wieku. Ma charakter gotycki, a nadintendentura
powstała na początku XVI w. i posiada styl gotycko-renesansowy. Oba budynki były przebudowywane w wiekach
XVII XVIII. Są to budowle z kamienia i cegły, częściowo nieotynkowane, z zachowanymi kilkoma oknami ostrołukowymi.
Po wojnie znajdowało się tu rejonowe archiwum, obecnie trwają przygotowania do ulokowania w tych budynkach
Muzeum Pogranicza Śląsko-Łużyckiego.
Z placu pod kościołem farnym należy skierować się w ulice Plater, Zaściankową i Kaczy Rynek.
Miejscem kolejnego przystanku jest kościół p.w. Podwyższenia Św. Krzyża. Jest to jedna z pozostałości
po istniejącym w Żarach od XIII w. klasztorze franciszkanów. Zakon sprowadzili tu pierwsi właściciele
miasta - Dewinowie. W ramach założenia klasztornego przed wojną istniał dom sierot i szkoła powszechna.
Po ostatniej wojnie oba zniszczone budynki wyburzono. Kościół, który pozostał po tym założeniu, to budynek
jednonawowy, wybudowany po pożarze w XVIII w. oraz przebudowy na początku XX wieku. Od strony północnej
posiada zabytkowy gotycki portal. Od strony wschodniej wznosi się wieża, na której znajduje się rzeźba
głowy konia, o której krążą liczne legendy.
Spod kościoła należy się kierować na północ w kierunku zamku i pałacu - ulicą Zamkową.
Po kilku chwilach można zobaczyć założenie pałacowo-zamkowe. Niestety wejście do obu obiektów
(pałacu i zamku) jest zabronione ze względu na prowadzone prace remontowe. Pierwsze zabudowania zamkowe
powstały już w XIII w., jednak największa rozbudowa miała miejsce w wieku XIV. Ostateczne ukształtowanie
zarysu zamku nastąpiło w XVI w., gdy budowli nadano charakter renesansowy. Wtedy wybudowano m. in. arkadowe
krużganki oraz sgraffitowe dekoracje elewacji zewnętrznych. Zamek to budynek trzykondygnacyjny, gotycko-renesansowy
w kształcie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem z krużgankami. W jego południowym skrzydle znajduje
się wieża z zegarem. W niektórych częściach zamku zachowały się gotyckie malowidła z XV w., a także renesansowe
i barokowe sztukaterie. Dawniej zamek był otoczony fosą, której relikty zachowały się od strony północnej.
Zamek po opuszczeniu go przez właścicieli miasta przez pewien czas pełnił rolę więzienia.
Od wschodniej strony zamku został zbudowany w XVIII w. pałac. Został on zaprojektowany na potrzeby Promnitzów
przez Giovanniego Simonettiego. Pałac był częścią dużego kompleksu pałacowo-parkowego, który ulokowano
w północnej części miasta. Trzykondygnacyjny gmach jest połączony z zamkiem na wysokości drugiej kondygnacji.
W niektórych częściach pałacu zachowały się zabytkowe XVIII-wieczne malowidła i zdobienia. Przez wiele
lat pałac pełnił rolę urzędu. Także po II wojnie światowej - pomimo znacznych zniszczeń - został zaadaptowany
na starostwo powiatowe. Obecnie prowadzony jest remont obiektu z przeznaczeniem usługowym.
Po obejrzeniu zamku i pałacu należy skierować się przez ulicę Mieszka I do parku zamkowego przylegającego
do pałacu od północy.
Park został założony w XVIII w. w stylu geometrycznym. Przecięto go w połowie aleją wybiegającą
w kierunku północnym z pałacu Promnizów. Na końcu tej alei zbudowano na początku XVIII w. tzw. Błękitną
Bramę. W parku zlokalizowano m. in. pałac letni, który posiada cechy barokowe. Mieściła się w
nim dawniej Szkoła Rycerska (miejsce nauki synów okolicznej szlachty), pałac zabaw, później stacjonowały
tam wojska pruskie. Przed wojną mieścił się w budynku szpital psychiatryczny, a po wojnie szpital wojskowy.
Obecnie jest niedostępny do zwiedzania, pozostając w przeciągającym się remoncie.
Przechodząc dalej w kierunku wschodnim dochodzi się do fragmentów murów miejskich. Są to pozostałości
obwarowań miasta wybudowanych w XIV wieku. Mur składający się z kamieni polnych uzupełnionych cegłami,
posiada wysokość 8 m. W niektórych miejscach na murach nałożone były drewniane ganki. W ciągu murów miejskich
znajdowały się dwie bramy: Dolna i Górna oraz dwie furty (po północnej i południowej części obwarowań).
Obie bramy zlikwidowano i rozebrano w 1820 roku. Jedną z zachowanych wież na terenie miasta jest
znajdując się przy dawnej bramie dolnej wieża strażnicza wybudowana w XIV w. z kamienia polnego.
Po drugiej stronie Placu Żagańskiego znajduje się najstarszy dom w mieście. Jest to budowla wzniesiona
w stylu późnorenesansowym w 1638 roku. Budynek jest murowany z cegły i posiada zabytkowy renesansowy
portal wejściowy. Nakryty mansardowym dachem dom jest obecnie w trakcie remontu.
Po zwiedzeniu zabytków Żar, na posiłek można udać się do zajazdu-restauracji "Stary Rynek" znajdującego
się w Rynku pod numerem 13, bądź restaurację "Złoty Lew" ze stylowym wnętrzem nawiązującym do stylu kamienicy,
w której znajduje się lokal.
Po posiłku zaleca się wyjazd z miasta drogą nr 287 w kierunku Jasienia. Po drodze mija się miejscowość
Drożków, w której znajduje się kościół gotycki z II połowy XIII wieku.
Po kilkunastu kilometrach drogi dojeżdża się do Jasienia. Miasto powstało historycznie dość późno,
bo prawa miejskie otrzymało dopiero w XVII w.. Jego powstanie było związane ze znaczącym napływem ludności
ewangelickiej, emigrującej na skutek prześladowań religijnych z ziem pod władaniem Habsburgów, austriackich,
m. in. ze Śląska. Na terenie tolerancyjnej Saksonii mogli się oni osiedlić bez przeszkód. Zabudowa Jasienia
ulokowała się głównie przy trójkątnym rynku oraz wzdłuż drogi Lubsko-Żary.
Wśród zabytków, które można obejrzeć w mieście są kościół parafialny z XVIII w. w stylu barokowym
oraz zespół pałacowo-parkowy z końca XVIII wieku. Od końca XIX w. od II wojny światowej w pałacu
urzędował burmistrz i rada miejska. W mieście budynki pochodzą głownie z XIX wieku.
Po drodze z Jasienia do Lubska można obejrzeć jeden z pomników postawionych w miejscu, gdzie przechodzi
15 południk szerokości wschodniej, wyznaczający strefowy czas środkowoeuropejski.
Ostatnim przystankiem pierwszego dnia wycieczki po powiecie żarskim jest Lubsko. To dość duże
miasto po wojnie w latach 1954-1975 było stolicą powiatu lubskiego. Obecnie jest stolicą gminy miejsko-wiejskiej
Lubsko, znajdującej się w północno-wschodniej części powiatu żarskiego. Miasto zostało założone w XIII
w. , a jego lokacja była wzorowana na pobliskim Gubinie. Od XVI w. Lubsko było miastem prywatnym rządzonym
przez kolejne rody szlacheckie. Kształt średniowiecznego centrum został w dużej mierze zachowany.
W Lubsku można obejrzeć szereg ciekawych zabytków:
1) Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP znajdujący się w Rynku. Jego pierwotne mury powstały już w XIII
w., jednak już w XIV w. został powiększony. Odbudowany po pożarze w XVI w., wielokrotnie później remontowany.
Jest to obiekt gotycki z elementami późnoromańskimi, trójnawowy, halowy. Na sufitach naw zabytkowe sklepienia.
Poziom wnętrza kościoła jest położony 1,5 m pod poziomem obecnej płyty rynku. Kościół posiada wieżę z
bogatymi zdobieniami z XV-XVI w. oraz zdobienia frontowe z tego samego okresu. We wnętrzu relikty polichromii
gotyckiej z XV w. oraz kilka elementów wyposażenia pochodzące z XVI wieku.
2) Ratusz. Pierwotna forma ratusza, posiadającego średniowieczną metrykę (z XIV wieku) była gotycka.
Po pożarze miasta w końcu XV wieku ratusz odbudowano w stylu renesansowym (w XVI w.). Wewnątrz budynku
wiele pomieszczeń posiada zabytkowe sklepienia kolebkowo-krzyżowe. Nad wejściem znajduje się zabytkowy
portal z kartuszem z herbem miasta. Na piętrze zachowały się zabytkowe renesansowe drzwi z 1582 roku.
3) Dawny zamek. Znajduje się w północnej części miasta. Powstał w średniowieczu, jednak brak jest
dokładnej daty jego budowy. Obecny zamek to bezstylowy obiekt, który był wielokrotnie przebudowywany.
Relikty wcześniejszych założeń można zauważyć jeszcze w parterowej części zamku. Obecnie obiekt pełni
funkcje społeczne.
4) Wieża Bramy Żarskiej (zwanej inaczej Wieżą Pachołków) jest jedyną pozostałością po obwarowaniach
miejskich Lubska. Jest to budowla z XV-XVI w. posiadająca zegar. Jest zbudowana na planie koła niemurowana
z cegły. W XIX w. mieściło się w niej więzienie.
W Lubsku kończy się pierwszy dzień wycieczki po powiecie żarskim.
W mieście można skorzystać z dość dobrej bazy noclegowej. Wart polecenia jest m. in. Hotel "Duet"
przy ulicy Reja 3, bądź Hotel "Zodiak" przy Placu Wolności 3.
 Dzień II: U Brühla i Pücklera : Brody, Trzebiel
i Park Mużakowski
Wyjazd z Lubska drogą wojewódzką 289 w kierunku Brodów.
Miejscowość Brody była miastem od XVIII do 1945 roku. Widoczny jest jeszcze zarys średniowiecznej
osady zlokalizowanej przy lokalnym szlaku handlowym. Wieś była związana z rodami panującymi w Żarach,
a mianowicie z Bibersteinami oraz Promnitzami. Jednak największy rozwój miejscowości przypada na wiek
XVIII, gdy w 1740 r. Brody otrzymuje Henryk Brühl, wszechwładny saski minister na dworze króla polskiego
Augusta III. Wówczas Brody zostają miastem i otrzymują status rezydencji. Niestety zniszczenia związane
z wojną siedmioletnią (1756-63) oraz II wojną światową pozbawiły miejscowość wielu zabytków, a zniszczenia
i utrata ludności przyniosły utratę statusu miasta. Obecnie jest to siedziba gminy wiejskiej Brody.
W Brodach można obejrzeć:
1) Pałac Brühlów wraz z zabudową dworską oraz parkiem. Pierwszy pałac
został wybudowany przez Promnitzów w 1680 roku. Jednak po zmianie właścicieli przebudował go w stylu
barokowym J. K. Knöffel. Po zniszczeniach w 1758 r. pałac odbudowano tylko częściowo. Zrekonstruowany
w latach 1919-1920, by znów lec w gruzach w 1945 roku. Pałac jest zbudowany w kształcie podkowy, posiada
dach mansardowy z lukarnami i bogatą szatę sztukatorską na ścianach frontowych. Obecnie jest własnością
prywatną i został przystosowany do działalności hotelowej.
Przed pałacem znajdują się budynki dworu oraz inne zabudowania pochodzące głównie z XVIII wieku. Wokół
kompleksu znajduje się park założony w 1680 r. w stylu francuskim. Po zniszczeniach w czasie wojny północnej
park został odnowiony w stylu romantycznym. Włączono do niego m. in. jezioro znajdujące się niedaleko
pałacu. Obecnie właściciele starają się przywrócić mu pierwotny stan po zniszczeniach z 1945 roku.
2) Brama miejska jest usytuowana w kierunku traktu na Zasieki. Brama, wybudowana w 1753 r., składa
się z trzech części. Przez środkową przebito przejazd dla pojazdów, natomiast dwie skrajne części posiadają
ciągi przejść dla pieszych. Pierwotnie w tych miejscach mieściły się budki strażników miejskich. Nad
przejazdem od strony zachodniej zachował się kartusz herbowy Brühlów wraz z mottem.
3) Kościół parafialny z XVII w., barokowy, przebudowany w wieku XVIII. Budowla murowana z cegły,
w formie wnętrza salowego, z wieżą od strony zachodniej. Wewnątrz kościoła empory pozostałe po ewangelickich
użytkownikach..
4) Zabudowa mieszkalna z XIX w., wpisana w plan założenia rezydencji pałacowej.
Z Brodów należy kierować się w stronę Tuplic i Trzebiela. Trasa wiedzie przez kilka kilometrów malowniczych
lasów, obejmujących znaczną część gmin Tuplice i Brody.
Kolejny przystanek znajduje się w Trzebielu. To miasto istniało już od XIV w. i przez pewien okres
pozostawało we władaniu rycerzy-rozbójników z rodu Hackenborn. W późniejszym okresie włączono miasto
wraz z przyległościami do państwa (księstwa) stanowego Żary-Trzebiel, od tej pory swoje dzieje dzieli
z Żarami. Miasto było otoczone kamiennymi murami obronnymi, które jednak nie zachowały się do chwili
obecnej. W 1945 roku Trzebiel utracił prawa miejskie, podobnie jak nieodległe Brody i Tuplice.
W Trzebielu można obejrzeć dwa ciekawe obiekty. Pierwszym jest wieża mieszkalna wybudowana w XIV
wieku. Budynek pierwotnie mógł mieć nawet trzy kondygnacje. Wewnątrz znajdują się relikty zdobień średniowiecznych
wykonanych z cegły. W okresie nowożytnym obiekt funkcjonował jako więzienie. Ze względu na nieużytkowanie
od czasów drugiej wojny światowej obiekt popadł w ruinę. Obecnie jest ona zabezpieczona przed dalszym
zniszczeniem i oczekuje na remont.
W Trzebielu znajduje się również pałac. Pierwotnie w tym miejscu mógł się mieścić zamek, zlokalizowany
poza obrębem murów miejskich. Na początku XVII w. Henryk Promnitz przebudował budynek na styl późnorenesansowy
zdobiony sgraffitem. Następnej przebudowy dokonał Erdmann Promnitz w XVIII w. ,nadając mu charakter barokowej
willi. Obecnie pałac znajduje się w stanie ruiny, pomimo trwających od 1991 r. prac remontowych.
W okolicach Tuplic i Trzebiela prowadzono eksploatację odkrywkową i głębinową węgla brunatnego, dzięki
czemu po zakończeniu wydobycia powstały tu liczne stawy. Można je oglądać m. in. na północ oraz
południe od Trzebiela.
Po zwiedzeniu Trzebiela należy skierować się do Łęknicy drogą krajową nr 12. Po kilkunastu kilometrach
turyści znajdą się na miejscu.
Łęknica to dawna część miasta-kurortu Bad Muskau, położonego na obydwu brzegach Nysy Łużyckiej.
Powstała w 1945 r., gdy ustalono, że granicą państwową pomiędzy Polską a Niemcami będzie właśnie Nysa
Łużycka. Był to ośrodek związany z przemysłem zarówno szklarskim jak i wydobywczym węgla brunatnego.
Górnictwo w Łęknicy było prowadzone do 1973 r., gdy zamknięto ostatnią kopalnię - Babinę.
W Łęknicy można obejrzeć dużą część Parku Mużakowskiego, który obejmował powierzchnię po dwóch
stronach Nysy. Planowany przez księcia Hermanna Pücklera park naturalistyczny miał obejmować wiele elementów,
m. in. zamek, miasto oraz zakłady różnych dziedzin wytwórczości. Ambitny projekt nie został w całości
zrealizowany. Park posiada powierzchnię ponad 700 ha, założony został na terasie i wzgórzach Łuku Mużakowa
- pozostałości po działalności morfologicznej lądolodu skandynawskiego. Posiada liczne rzeźby oraz budowle,
które nadają mu romantyczny charakter. Po II wojnie światowej przekazany stronie polskiej - na długo
został zaniedbany. Dopiero z biegiem czasu, na skutek nawiązania współpracy transgranicznej rozpoczęto
zagospodarowywanie i przywracanie mu dawnej świetności. Jego piękno zostało docenione nie tylko na skalę
krajową (przez nadanie tytułu Pomnika Historii) ale i międzynarodową. W 2004 r. Park Mużakowski w całości,
czyli w niemieckiej i polskiej części, wpisano na światową listę dziedzictwa kultury UNESCO. Rezydencja
i zespól miejski znajdują się p;o stronie niemieckiej, natomiast wśród elementów parku po polskiej stronie
można oglądnąć wiadukt, most arkadowy i kamień pamiątkowy Hermanna Pücklera.
W okolicach Łęknicy na dawnym terenie eksploatacji kopalni Babina poprowadzono ścieżkę geoturystyczną.
Pokazuje ona krajobraz po wydobyciu surowca oraz pozostałości zabudowań kopalni w okolicach Nowych Czapli
oraz Łęknicy. Niedawno wzniesiona została wieża widokowa, z której można oglądać okolicę kopalni oraz
dostrzec przy dobrej pogodzie Sudety. Wzdłuż dawnej linii kolejowej do Trzebiela została utworzona ścieżka
rowerowa.
W Łęknicy można posilić się m. in. w Barze Minus przy ulicy 1 Maja 115 b lub barze gastronomicznym
na ulicy XX-lecia.
Z Łęknicy należy skierować się na drogę wojewódzką 350 do Przewozu.
Przewóz był małym miastem, które istniało nad Nysą już od XIV wieku. Przez wiele wieków było ono
związane z księstwem żagańskim i Śląskiem. W mieście znajdował od XIII w. zamek książęcy, który obecnie
nie istnieje. Miejscowość była otoczona murami miejskimi, których fragmenty można oglądać do dziś. Prawa
miejskie Przewóz stracił w 1945 roku.
Najważniejszym zabytkiem w Przewozie jest ruina wieży zamkowej, zwanej też głodową. Ta nazwa wiąże
się z historią zamknięcia w wieży Baltazara - księcia piastowskiego przez jego brata Jana w XV wieku.
Wieża ma 22 m wysokości, 11 m średnicy, a grubość murów dochodzi do 4 m.
W Przewozie kończy się drugi dzień wycieczki po powiecie żarskim. Z miejscowości należy wyruszyć drogą
krajową nr 27 do Żar, a stamtąd w drogę powrotną.
Ukazana trasa jest tylko propozycją, turyści mogą wybrać również inne warianty i obejrzeć zabytki
w innych miejscowościach, jednak może to zająć więcej niż 2 dni.
|
