|
Armin Mikos v. Rohrscheidt, Paweł Franczak
Kraków wraz z okolicą to obszar realizacji niemal wszystkich form turystyki kulturowej, w tym najważniejsza w kraju destynacja turystyki dziedzictwa kulturowego i turystyki miejskiej, jeden z najważniejszych obszarów recepcji turystyki literackiej, muzealnej, tematycznej (w tym biograficznej), ważny ośrodek turystyki religijnej (z pielgrzymkową) militarnej, eventowej, studyjnej oraz kulinarnej. Najważniejsze ich walory zostaną przedstawione w kolejnych częściach niniejszego tekstu.
KLASYCZNE PODRÓŻE KULTUROWE
Turystyka dziedzictwa kulturowego
Kraków z występującymi na jego obszarze licznymi walorami dziedzictwa kulturowego uznawany jest za najważniejszą destynację tej formy turystyki w Polsce. Najważniejszym obszarem w mieście z punktu widzenia turystyki dziedzictwa kulturowego jest Stare Miasto wraz ze Wzgórzem Wawelskim oraz średniowiecznym obszarem dzielnicy Kazimierz i przedmieściami Stradomia, które wpisane zostały na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ponadto kolejnymi ważnymi obiektami dziedzictwa kulturowego Krakowa są ujęte wspólnie z historycznym centrum na liście krajowych Pomników Historii zespoły urbanistyczne Podgórza, Nowego Świata oraz Piasku. Na ich obszarze znajduje się kilkadziesiąt zabytków, z których każdy może wzbudzić zainteresowanie turystów dziedzictwa kulturowego. Większość z zabytków należących do historycznego zespołu miasta dostępna jest na co dzień dla zwiedzających z wyznaczonych i respektowanych godzinach. Wśród nich należy wymienić dawną rezydencję królewską na Wawelu wraz z reliktami wczesnośredniowiecznych budowli oraz katedrą krakowską - miejscem koronacji i cmentarzem polskich królów, Rynek Główny, największy plac średniowiecznej Europy, z Bazyliką Mariacką i Sukiennicami, Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego z jego muzeum, monumentalne gotyckie kościoły Franciszkanów i Dominikanów wraz z historycznymi pochówkami oraz zespołami klasztornymi, zachowane przedbramie (Barbakan) i fragmenty murów miejskich wraz z utworzonymi w miejsce fosy plantami, zespół klasztorny paulinów na Skałce z grobami wielkich postaci narodowej kultury, zachowane relikty romańskie: na Wawelu, w kościele Św. Andrzeja, zespole Norbertanek na Salwatorze, szereg historycznych klasztorów z wielusetletnią metryką, wśród nich opactwa benedyktynów na Tyńcu i cystersów w Mogile. Dużą rolę w potencjale turystyczno-kulturowym miasta odgrywa także niematerialne dziedzictwo, które stało się dobrem wszystkich Polaków: od prehistorycznych legend (o Wandzie, Smoku Wawelskim, hejnale krakowskim i innych), poprzez inspiracje literatów okresu Renesansu i baroku i centralną rolą w kulturze Młodej Polski, kończąc na kabaretach literackich okresu powojennego i współczesności. To dziedzictwo ma swoje kultowe miejsca (jak Smocza Jama, kawiarnia Jama Michalika czy Pałac Pod Baranami) i także one przyciągają turystów.
Turystyka muzealna
W Krakowie mieści się kilkadziesiąt placówek muzealnych zarówno o randze krajowej, jak i regionalnej. Na pierwszym miejscu w tej grupie walorów należy wymienić posiadając status Muzeum Narodowego Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, w którym wśród kilku ekspozycji można zwiedzić m.in. apartamenty królewskie, reprezentacyjne wnętrza królewskie, czy też Skarbiec Koronny oraz zbrojownię. Drugim najważniejszym obiektem tego rodzaju jest krakowskie Muzeum Narodowe, które zarządza 11 oddziałami. W modernistycznym Gmachu Głównym muzeum mieszczą się trzy galerie stałe, wśród nich m.in. „Galeria Rzemiosła Artystycznego”, natomiast w mieszczących się na Rynku Głównym Sukiennicach znajduje się Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku. Najsłynniejsza galeria Muzeum Narodowego w Krakowie, mieści się przy ulicy św. Jana, w Muzeum Książąt Czartoryskich. Tam, w Galerii Malarstwa Europejskiego zobaczyć można m.in. ”Damę z gronostajem” Leonarda da Vinci. Z kolei przy ul. Floriańskiej w oddziale Domu Jana Matejki prezentowane są eksponaty związane z życiem i twórczością najbardziej znanego polskiego malarza nurtu historyzmu.
Ważną placówką muzealną (założoną już w 1899 r.) jest Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, w którego strukturze działa kilka oddziałów. W gmachu głównym zlokalizowanym w Pałacu Krzysztofory mieści się ekspozycja „Z dziejów i kultury Krakowa”. Muzeum sprawuje również nadzór m.in. nad ekspozycją w Synagodze Starej, gdzie prezentowana jest historia Żydów krakowskich, Wieżą Ratuszową, czy też Fabryką Schindlera, w której zwiedzający mogą zapoznać się z życiem codziennym i wydarzeniami okresu okupacji hitlerowskiej. Z kolei w podziemiach Rynku Głównego w Krakowie prezentowana jest ekspozycja pt. „Śladem europejskiej tożsamości Krakowa”, która przedstawia historię miasta w kontekście jego związków (przede wszystkim gospodarczych) z innymi ważnymi średniowiecznymi ośrodkami Europy.
Kolejnym ważnym obiektem muzealnym jest Muzeum Lotnictwa Polskiego, którego wystawa stała prezentuje historyczne samoloty, śmigłowce, a nawet wyrzutnie rakiet. W Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK udostępniana jest z kolei międzynarodowa kolekcja sztuki najnowszej. Natomiast w Muzeum Armii Krajowej eksponowane są zbiory obrazujące polskie podziemie okresu II wojny światowej. Warte zobaczenia są również Muzeum Etnograficzne, Muzeum Archeologiczne oraz Żydowskie Muzeum Galicja, znajdujące się w budynku byłej żydowskiej fabryki mebli – jest tam prezentowana wystawa „Śladami Pamięci”, złożona z fotografii ilustrujących życie galicyjskich Żydów. Z kolei sztuka Dalekiego Wschodu prezentowana jest w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”.
Turystyka literacka
Z Krakowem związanych jest wielu literatów oraz ich dzieła, dlatego od października 2013 r. miasto posiada status Miastem Literatury UNESCO. Wśród kluczowych zasobów z tej grupy należy wymienić Muzeum Młodej Polski „Rydlówka”- w bronowickim dworze, mieszczącym obecnie muzeum odbyło się wesele L. Rydla, będące inspiracją dramatu S. Wyspiańskiego „Wesele”. Z autorem tego dramatu związane jest także Muzeum Stanisława Wyspiańskiego, mieszczące galerię twórczości S. Wyspiańskiego, w trym jego projektów scenografii, jak i wystawy dotyczące okresu Młodej Polski. Prócz Wyspiańskiego, z krakowską cyganerią okresu Młodej Polski związany był także Stanisław Przybyszewski, uznawany za jej założyciela i jednego z najbardziej znanych europejskich przedstawicieli cyganerii artystycznej. Historycznym miejscem spotkań krakowskiej bohemy była jedna z najstarszych krakowskich kawiarń – „Jama Michalika”, mieszcząca się przy ul. Floriańskiej, Często spędzali w niej czas m.in. Lucjan Rydel czy Kazimierz. Przerwa-Tetmajer, a od 1905 r. w kawiarni zaczął funkcjonować pierwszy na ziemiach polskich kabaret literacki „Zielony Balonik”. Z innym znanym krakowskim lokalem – „Piwnicą pod Baranami” – przez lata kojarzonym z ze znanym animatorem życia kulturalnego - Piotrem Skrzyneckim związana jest działalność takich twórców jak Marek Grechuta, Grzegorz Turnau czy Jerzy Pilch, autor m.in. „Spisu cudzołożnic”. Mieszcząca się w lokalu scena na tyle mocno ugruntowała się w świadomości mieszkańców Krakowa, iż „Piwnicy pod Baranami” poświęcono kilka książek. W kawiarni „Nowa Prowincja”, przy ul. Brackiej, dzięki funkcjonującemu tu Poetyckiemu Dyktafonowi można odsłuchać głosy dawnych stałych bywalców, wśród których byli: Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Adam Zagajewski czy Bronisław Maj. Z kolei przy ulicy Felicjanek mieści się niezwykle urządzona kawiarnia „Cafe Szafe”, do której chętnie zaglądali tacy pisarze i poeci, jak m.in. J. Pilch, M. Krajewski czy I. Karpowicz.
W ścisłym centrum miasta mieszczą się także dwa niezwykłe miejsca związane z krakowską literaturą. Na kamienicy przy skrzyżowaniu ulic Staszewskiego i Piłsudskiego mieści się tzw. mural Barceloński. W okresie PRL-u działał w tym miejscu studencki bar Barcelona, gdzie na przyległej do niego ścianie kamienicy artysta, Bartolomeo Koczenasz umieścił wielkoformatową fotografię baru oraz wiersz „Barcelona”. Z kolei na murach kamienicy mieszczącej się przy ul. Brackiej codziennie odbywa się spektakl poetycki „Wiersze na murach” , będący od 2002 roku projekcją 366 wierszy M. Zabłockiego.
Inną ważną inicjatywą w Krakowie są literackie ławki na Plantach. Na pięćdziesięciu z nich umieszczono tabliczki z przypisanymi im literackimi patronami. Obok nazwiska autora znajduje się kod QR, dzięki któremu czytelnik za pomocą własnego smartfona może zapoznać się z biogramem autora, poznać fragmenty jego tekstów oraz wysłuchać nagrania z jego głosem (o ile takie istnieje). Swoje ławki otrzymali m.in. W. Szymborska, Cz. Miłosz, A. Zagajewski, A. Mickiewicz czy W. Gombrowicz.
Walorami literackimi Krakowa są także miejsca, które „występowały” w dziełach różnych autorów. Do takich miejsc zalicza się ulica Bracka, o której powstała piosenka G. Turnaua „Bracka”, czy też ulica Kanonicza, o której można przeczytać w opowiadaniu J. Haška „Wśród włóczęgów”. Do innych ważnych miejsc związanych z krakowskimi literatami zalicza się gmach Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, mieszczący się przy ul. Gołębiej, gdzie studiowało, a później wykładało wielu wybitnych pisarzy. Przy ul. Wiślnej znajduje się kolejny cel turystyki kulturowej, redakcja Tygodnika Powszechnego, którego redaktorem przez wiele lat był Jerzy Turowicz, a na jego łamach w okresie cenzury publikowało wielu cenionych pisarzy i poetów. W tej grupie miejsc sa także ważne nekropolie: Panteon Narodowy w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła (gdzie spoczywają autor „Kazań Sejmowych” Piotr Skarga i współczesny dramaturg P. Mrożek, Katedra Wawelska ze swoją krypta wieszczów z sarkofagami J. Słowackiego i A. Mickiewicza oraz ziemią z grobu C.K. Norwida. Do miejsc pamięci związanych z wielkimi polskimi pisarzami należy także Krypta Zasłużonych na Skałce, gdzie spoczęli Jan Długosz, Wincenty Pol, Adam Asnyk, Stanisław Wyspiański, Teofil Lenartowicz, Józef I. Kraszewski, Czesław Miłosz, cmentarz Salwatorski, na którym mieści się grób Stanisława Lema, czy też cmentarz Rakowicki, na którym została pochowana m.in. Wisława Szymborska.
Elitarna turystyka eventowa
Kraków uznać należy bez wątpienia za jedną z najważniejszych destynacji elitarnej turystyki kulturowej w Polsce. W mieście corocznie odbywa się kilka prestiżowych eventów kultury wysokiej o znaczeniu międzynarodowym. Do grona najważniejszych z nich zalicza się Międzynarodowy Festiwal Literacki im. Czesława Miłosza, który pojawił się w kalendarzu ważnych krakowskich wydarzeń literackich w 2009 r. Od tego czasu, co dwa lata przez tydzień w Krakowie goszczą osobistości światowej literatury, które uczestniczą m.in. w spotkaniach autorskich oraz wieczorach poetyckich.
W listopadzie odbywa się Międzynarodowy Festiwal Literatury im. Josepha Conrada, którego gośćmi są twórcy ze wszystkich stron świata. Taka formuła festiwalu sprawia, iż przybywający do Krakowa pisarze pochodzący z różnych państw, piszący w różnych językach i reprezentujący różne kultury i światopoglądy współtworzą wydarzenie barwne i intelektualnie inspirujące.
Do innych międzynarodowych eventów kultury wysokiej należy zaliczyć odbywający się w grudniu Międzynarodowy Festiwal Teatralny Boska Komedia. W ciągu tygodnia jego trwania na scenach największych krakowskich teatrów odbywają się przedstawienia najlepszych polskich spektakli minionych lat. Ponadto, swoje dokonania teatralne prezentują tu twórcy z pozaeuropejskich kręgów kulturowych. Natomiast w okresie Świąt Wielkanocnych odbywa się festiwal poświęcony muzyce renesansu i baroku, Misteria Paschalia. Formuła festiwalu opiera się na prezentacji muzyki dawnej związanej z okresem Wielkiego Tygodnia oraz Świąt Wielkanocnych. Do eventów kultury wysokiej o znaczeniu międzynarodowym zalicza się również Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego Off Plus Camera, podczas którego prezentowane są oryginalne obrazy filmowe odnoszące sukcesy w międzynarodowych festiwalach filmowych. Na pograniczu kultury wysokiej i popularnej lokuje się organizowany na Kazimierzu Festiwal Muzyki Żydowskiej, który - będąc jednym z większych tego typu wydarzeń na świecie - popularyzuje kulturę żydowską i udział polskich Żydów w tworzeniu tego dziedzictwa.
Ponadto w Krakowie odbywa się corocznie kilkanaście mniejszych festiwali kultury wysokiej o znaczeniu krajowym oraz regionalnym. Zalicza się do nich m.in. projekt Opera Rara, w ramach którego na scenach krakowskich teatrów wystawiane są przedstawienia opery barokowej. Podczas festiwalu „Krakowskie Reminiscencje Teatralne” prezentowane są spektakle oddające charakter czasów współczesnych. Z kolei polska i zagraniczna sztuka współczesna prezentowana jest w Krakowie podczas Festiwalu Sztuk Wizualnych Grolsch ArtBoom. W trakcie trwania festiwalu, który odbywa się w czerwcu, najwybitniejsi współcześni twórcy prezentują swoje dzieła w przestrzeni publicznej miasta.
TURYSTYKA EDUKACYJNA
Podróże studyjne i seminaryjne
Kraków wraz z ziemskim powiatem krakowskim jest najatrakcyjniejszą krajową destynacją turystyczną dla turystów odbywających podróże studyjne oraz seminaryjne. Mikroregion wraz z wielowiekową stolicą państwa polskiego posiada na tyle bogatą historię oraz związane z nią obiekty architektoniczne zlokalizowane w historycznych układach urbanistycznych, że przybywający tutaj turyści mogą znacząco poszerzyć swoją wiedzę. Wizyta w regionie pozwala na poznanie nie tylko lokalnych dziejów, lecz znacznej części dziejów Polski, o to w kontekście innych ważnych ośrodków państwowych w Europie. Przybywający do Krakowa uczestnicy akademickich wyjazdów edukacyjnych, poznając poszczególne zabytki, historię miasta i liczne ekspozycje oraz kolekcje mogą pozyskać wieloaspektową znajomość zagadnień, związanych osadnictwem i ludnością, funkcjonowaniem organizmów państwowych w kolejnych epokach, z dziejami społeczności żydowskiej, osadzonej w Kazimierzu w XIV wieku, kluczowych wydarzeniach z polskiej historii średniowiecznej i nowożytnej (m.in. założenie pierwszej uczelni, insurekcja kościuszkowska, ruchy narodowe w okresie zaborów, dzieje regionu podczas I i II wojny światowej, plany gospodarcze i zrealizowane największe inwestycje okresu Polski Ludowej.
Wielka historia, bogate tradycje uniwersyteckie oraz lokalizacja zakładów naukowych i aktywnych instytucji muzealnych czynią z niego popularne miejsce turystyki seminaryjnej. W jej ramach również przybywający do mikroregionu fachowcy w dziedzinie architektury oraz sztuki mogą prześledzić rozwój wszystkich istniejących na ziemiach polskich stylów architektonicznych. Obszar wokół Krakowa ważny jest także dla specjalistów w zakresie geografii oraz geologii, ponieważ znajduje się na styku wielkich jednostek fizycznogeograficznych: Karpat i Wyżyn Polskich.
Podróże tematyczne: wzdłuż szlaków kulturowych i biograficzne.
Przez Kraków przebiega kilka ważnych szlaków kulturowych, w tym dwa o randze międzynarodowej odnoga małopolska Drogi św. Jakuba oraz pętla małopolska Szlaku Cysterskiego. Najważniejsze obiekty położone na trasie drogi św. Jakuba w Krakowie to (nadal obsadzone) Xi-wieczne opactwo benedyktynów w Tyńcu oraz kilka obiektów sakralnych na Starym Mieście. Z kolei na Szlaku Cysterskim leży nadal funkcjonujące opactwo cystersów w krakowskiej Mogile, założone w 1 połowie XIII wieku.
Przez obszar Krakowa i ziemskiego powiatu krakowskiego przebiegają ponadto liczne szlaki o znaczeniu krajowym i regionalnym. Do pierwszej grupy zalicza się Małopolski Szlak Architektury Drewnianej, w skład którego wchodzi kilkanaście obiektów z ziemi krakowskiej, najokazalsze z nich to kościół św. św. Małgorzaty i Judyty na Salwatorze powiązany z klasztorem Norbertanek, kościół p.w. św. Bartłomieja w Krakowie-Mogile, kościół p.w. św. Wojciecha i Matki Bożej Bolesnej w Modlnicy oraz Kaplica „Na Wodzie” w Ojcowie. Drugim ważnym szlakiem tematycznym przebiegającym przez mikroregion jest najstarszy polski system tego rodzaju - Szlak Orlich Gniazd. Do najważniejszych jego obiektów na omawianym terenie zalicza się pochodzący z I poł. XIV. Zamek w Pieskowej Skale, wybudowany przez Kazimierza Wielkiego jako jeden z elementów łańcucha obronnego na ówczesnej granicy Królestwa, innymi - ruiny XIV-wiecznego zamku w Ojcowie oraz odrestaurowany XIV w. zamek w Korzkwi.
Kraków jest atrakcyjną destynacją dla podróży biograficznych. Najczęściej wybierane są miejsca związane z biografią Jana Pawła II, który zanim został obrany papieżem studiował w Krakowie, a potem działał tu jako duszpasterz, biskup i metropolita przez blisko czterdzieści lat swojego życia. Miejsca te łączy trasa miejska „Szlak Śladami Jana Pawła II”, na trasie którego znajduje się m.in. Pałac Arcybiskupi w Krakowie (siedziba metropolitów) ze słynnym „oknem papieskim”, miejscem pamiętnych, osobistych spotkań pielgrzymującego do Polski Papieża z krakowianami i rodakami. Innymi ważnymi obiektami związanymi z życiem papieża są Krypta św. Leonarda na Wawelu (miejsce prymicji), Krakowskie Błonia, na których odprawiał masowe Msze Święte podczas pielgrzymek czy Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach którego był największym propagatorem. Zupełnie nowym obiektem poświęconym Janowi Pawłowi II, jest znajdujące się nadal w trakcie budowy, Sanktuarium św. Jana Pawła II w Krakowie-Łagiewnikach.
Stan turystycznego zagospodarowania przedstawionych szlaków jest różny. Szlak Orlich Gniazd oraz Małopolski Szlak Architektury Drewnianej są fizycznie oznaczone w terenie, natomiast trasa „Szlak Jana Pawła II” takich oznaczeń nie posiada. Istnieje natomiast „Linia papieskiego tramwaju” – tramwaj nr 8, specjalnie oznaczony, kursuje pomiędzy częścią obiektów związanych z Janem Pawłem II. Ponadto krakowskie biura proponują zwiedzanie miasta według koncepcji kilkunastu tematycznych tras wirtualnych. Są to między innymi: trasa uniwersytecka, trasa zabytków żydowskich, trasa nowohucka oraz szlaki miejskie wymienione w ramach opisu potencjału innych form turystyki kulturowej.
Wszystkie szlaki posiadają i trasy posiadają opracowania zamieszczone w internecie, a część posiada także wydane materiały promocyjne z mapkami i planami. Pilna koniecznością wydaje się wyznaczenie przebiegu najważniejszych wymienionych szlaków w terenie, z zachowaniem zasady jak najmniejszej ingerencji w historyczne części miasta oraz opracowanie materiałów promocyjnych dla pozostałych obiektów i tras.
Podróże językowe
Podróże językowe proponowane są na obszarze Polski w bardzo małej liczbie. Kraków zalicza się jednak do nielicznych miast, w których istnieje możliwość nauki języka polskiego przez obcokrajowców. Na Uniwersytecie Jagiellońskim organizowana jest Szkoła Letnia: Języka i Kultury Polskiej, zajmująca się nauką języka polskiego jako języka obcego, przez co miasto może być uznane za ważną destynację tej formy turystyki.
POWSZECHNA TURYSTYKA KULTUROWA
Turystyka miejska
Kraków jest obecnie jedną z głównych destynacji turystycznych w kraju pod względem liczby odwiedzających miasto turystów. W 2013 r. miasto odwiedziło 9,25 mln turystów spośród których ponad dwa i pół miliona stanowili goście z zagranicy. Stolica Małopolski uznawana jest również za jedno z najbardziej popularnych miast turystycznych w Europie. Tak duża popularność Krakowa wynika z zachowanego średniowiecznego układu urbanistycznego Starego Miasta z występującą na jego obszarze bardzo dużą liczbą zabytkowych obiektów. Obok historycznego centrum miasta występuje również kilka innych obszarów w mieście, chętnie odwiedzanych przez turystów.
Jak wcześniej wspomniano, główne walory kulturowe miasta, przyciągające do niego rzesze turystów znajdują się na Starym Mieście. Mieszczący się tam zabytkowy zespół architektoniczno-urbanistyczny Krakowa zaliczany jest do najwyższej w skali kraju klasy zabytków. Układ ten uformowany został w wyniku ustanowienia w 1257 r. przywileju lokacyjnego wydanego przez księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego. W lokowanym wówczas na prawie magdeburskim Krakowie wytyczono nowy układ urbanistyczny oparty na wzorze szachownicy, w tym Rynek wytyczony został na niemal idealnym planie kwadratu o długości każdego z boków ok. 210 m, z których wyznaczono po trzy ulice. Był to największy plac średniowiecznej Europy. Na Rynku mieści się też kilka spośród najważniejszych atrakcji turystycznych miasta. W jego centralnej części wznoszą się Sukiennice, a obok nich pochodząca z XIV-XV w. Wieża Ratuszowa, zachowana jako jedyny fragment zburzonego w 1820 r. Ratusza. Przy Rynku Głównym wznosi się także pochodzący z XIV-XV w. gotycki Kościół Mariacki (krakowska fara), z jednym z najważniejszych zabytków sztuki rzeźbiarskiej Środkowej Europy – Ołtarzem Mariackim autorstwa genialnego norymberczyka Wita Stwosza. Od północy, obszar Starego Miasta zamykają pozostałości murów miejskich wraz z Barbakanem i Bramą Floriańską. Od Placu Matejki przez całe średniowieczne miasto - ulicą Floriańską przez Rynek Główny i ul. Grodzką - prowadzi Droga Królewska. Wiedzie ona do kolejnej turystycznej wizytówki miasta - Wzgórza Wawelskiego, na którym znajduje się Zamek Królewski wraz z Katedrą.
Na Starym Mieście turystów przyciąga także kilkadziesiąt zabytkowych kościołów oraz Kwartał Uniwersytecki z historycznymi gmachami Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prócz zabytkowego centrum miasta jednym z głównych miejsc odwiedzanych przez turystów uprawiających turystykę miejską jest Kazimierz, który od XIV w. do początku XIX w. stanowił odrębne żydowsko-chrześcijańskie miasto. Jego najsłynniejszymi zabytkami są liczne synagogi, a także kościół p.w. św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa na Skałce oraz Ratusz wznoszący się na Placu Wolnica.
Ważnym obszarem turystyki miejskiej w Krakowie jest także Podgórze, z mieszczącym się tam Magistratem i kościołem p.w. św. Józefa. Z kolei na nowo odkrywana Nowa Huta jest uważana za najlepiej zachowane w Europie Środkowo-Wschodniej założenie urbanistyczne idealnego miasta socrealistycznego. Można ją zwiedzać w ramach tzw. trasy nowohuckiej obejmującej najciekawsze i najbardziej charakterystyczne obiekty, prezentującej rozwiązania urbanistyczne, ale ukazującej także kontrast prastarych legend i historycznego dziedzictwa z XX-wiecznymi przestrzeniami pracy i życia: kopiec Wandy z widokiem na… zakład metalurgiczny i opactwo mogilskie z otoczeniem pomiędzy stadionem a osiedlami z wielkiej płyty.
Bogactwo materialnego dziedzictwa dopełniają w Krakowie wszystkie typy zasobów rozwiniętej oferty turystyki miejskiej, w tym teatry i kina, kluby i kabarety, miejsca shoppingu (tak tradycyjnego jak i regionalnego), kolekcje muzealne, instalacje artystyczne, codzienna oferta artystyczna, infrastruktura rekreacyjna, w tym parki i całoroczne obiekty aktywnego wypoczynku.
Turystyka etniczna
Kraków jest miastem, w którym przez wieki przeplatały się elementy dwóch grup etnicznych. Prócz Polaków miasto zamieszkiwała bowiem bardzo liczna grupa Żydów. W krajobrazie kulturowym miasta, na obszarze Kazimierza wyraźnie zaznaczają się elementy żydowskiego dziedzictwa kulturowego Krakowa, spośród których wymienić należy przede wszystkim synagogi. Najstarszą z nich jest pochodząca z XV w. Synagoga Stara, będąca najstarszą w Polsce oraz jedną z najcenniejszych na świecie. Inną cenną żydowską świątynią jest Synagoga Remus z 1556 r. przy której znajduje się stary żydowski kirkut założony w 1535 r. Na Kazimierzu znajduje się także nowy cmentarz żydowski założony w 1800 roku oraz inne obiekty związane z kulturą żydowską. Przy ulicy Szerokiej mieści się zabytkowy budynek Wielkiej Mykwy (rytualnej łaźni). Natomiast w budynku dawnej fabryki mebli znajduje się Żydowskie Muzeum Galicja. Muzeum to przedstawia historię ponad 800-letniego dziedzictwa kultury żydowskiej w Polsce. Na przeciwległym brzegu Wisły, w dzielnicy Podgórze odnaleźć można ślady po istniejącym w latach 1941-1943 krakowskim getcie.
Liczne ślady obecności swoich grup narodowych znajdą w Krakowie także Niemcy i Austriacy, Ukraińcy oraz Włosi. Opis walorów dziedzictwa powiązanych ze wszystkimi grupami rozsadziłby ramy krótkiego opracowania dlatego tytułem przykładu wymienione zostaną miejsca „ukraińskie”. Związki z Rusią Kijowską rozpoczęły się we wczesnym średniowieczu i miały głównie charakter handlowy (Kraków leżał na szlaku z zachodniej Europy do Kijowa) oraz polityczny (już pierwszy władca, panujący z Krakowa Kazimierz Odnowiciel miał ruską żonę: Dobronegę, która tu żyła i prawdopodobnie została pochowana. Z okresu panowania Władysława Jagiełły pochodzi wschodni wystrój wawelskiej kaplicy Św. Krzyża– dzieło ruskich mistrzów. Z kolei w kaplicy Św. Trójcy pochowana jest Zofia (Sofia), żona tego władcy. W wiekach XV do XVII wielu Rusinów przybywało do Krakowa na studia, a ich elita na królewski dwór wspólnego państwa. W austriackiej Galicji Ukraińcy licznie pojawiali się w Krakowie, drugim po Lwowie ośrodku wspólnego z Polakami kraju koronnego. Dla nich funkcjonowała tu cerkiew unicka pod wezwaniem św. Norberta (przy plantach). Ikonostas do niej miał wykonać sam Jan Matejko. Tu wziął ślub jeden z liderów ukraińskiego podziemia, Stiepan Bandera. W ostatniej ćwierci XIX wieku zasłużonym prezydentem Krakowa był etniczny Ukrainiec, Mikołaj (Mykoła) Zyblikiewicz (autor pomysły krypty zasłużonych na Skałce i inicjator restauracji Sukiennic). Na Cmentarzu Rakowickim znajduje się jego grób, ma także swój pamiątkowy pomnik na Placu wszystkich Świętych. Najważniejszy ukraiński adres współczesnego Krakowa to kamienica przy ulicy Kanoniczej 15. Znajdują się tam biura Fundacji Św. Włodzimierza i kulturalne centrum życia ukraińskiego w tej części Polski, na które składają się wydawnictwo naukowe, księgarnia Nestor z publikacjami ukraińskimi i o Ukrainie, biblioteka z czytelnią, restauracja Ukraiński Smak z typowym menu tradycyjnej kuchni ukraińskiej, a także czasownia (mała cerkiewka) greckokatolicka pw. Św. Borysa i Gleba, z nowoczesnym ikonostasem autorstwa prof. Jerzego Nowosielskiego i kolekcją sztuki ukraińskiej cerkiewnej.
Turystyka religijna i pielgrzymkowa
Kraków jest jednym z głównych ośrodków turystyki religijnej i pielgrzymkowej w Polsce. Na obszarze miasta zlokalizowanych jest ponad 130 kościołów oraz kilkadziesiąt kaplic, spośród których duża część wyróżnia się wysokimi walorami architektonicznymi. W kilkunastu z tych zabytkowych świątyń znajdują się relikwie świętych i błogosławionych oraz słynące łaskami obrazy. Związanych z nimi jest wiele uroczystości kościelnych o znaczeniu krajowym oraz regionalnym. Za jedną z najstarszych i najważniejszych uznaje się doroczną procesję ku czci św. Stanisława. Pierwszy raz odbyła się ona już w XI w. i prowadziła ze Skałki do Katedry Wawelskiej. Później forma uroczystości uległa zmianie – obecnie procesja wyrusza z Katedry Wawelskiej do kościoła na Skałce, gdzie odbywa się msza, a następnie relikwie świętego ponownie przenoszone są na Wzgórze Wawelskie. W procesji corocznie bierze udział kilka tysięcy wiernych. Także sama Katedra Wawelska (m.in. miejsce pochówki świętej królowej Jadwigi Andegaweńskiej) stanowi jeden z głównych punktów w mieście odwiedzanych przez turystów religijnych i pielgrzymów. Do takich miejsc zalicza się także Pałac Arcybiskupi, stanowiący od XIV w. siedzibę biskupów krakowskich a kojarzony z miejscem, gdzie mieszkał jako biskup krakowski, a potem zatrzymywał się podczas pielgrzymek święty Jan Paweł II.
Najważniejsze z punktu widzenia turystów pielgrzymkowych obiekty zlokalizowane są poza ścisłym centrum miasta. W krakowskich Łagiewnikach mieści się Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, centralne sanktuarium tego kultu coraz mocniej rozpowszechniającego się w katolickim świecie, związane z życiem i działalnością świętej mistyczki, siostry Faustyny Kowalskiej. Od lat 40. XX w. jest to miejsce kultu słynącego łaskami obrazu Bożego Miłosierdzia oraz grobu Świętej. Aktualnie w pobliżu Sanktuarium powstaje nowy kompleks - Sanktuarium św. Jana Pawła II. Przybywający do Krakowa turyści i pielgrzymi mogą także skorzystać z przygotowanych i opracowanych ścieżek turystycznych, poświęconych krakowskim Świętym oraz Janowi Pawłowi II.
Kraków był także ważnym ośrodkiem pielgrzymek papieskich do Polski. Spośród ośmiu pielgrzymek Jana Pawła II do Ojczyzny, podczas siedmiu z nich papież odwiedzał Kraków. Ponadto Kraków był miejscem pielgrzymki jego następcy, Benedykta XVI. Większość publicznych celebr podczas tych papieskich wizyt odbywała się na krakowskich Błoniach (w 1979, 1983, 1997, 2002, 2006 r.), dlatego są one często odwiedzane jest przez turystów religijnych. Obecnie w miejscu gdzie budowano ołtarze mieści się głaz upamiętniający te wydarzenia. Kraków będzie także miejscem ważnych uroczystości religijnych w 2016 r. ponieważ odbędą się wówczas w nim Światowe Dni Młodzieży. Poza obiektami pielgrzymów przyciągają eventy religijne (jak Odpust Św. Stanisława w maju czy uroczystości z okazji Święta Miłosierdzia Bożego, w tydzień po Wielkanocy), a atrakcjami dla nich oraz pozostałych turystów zainteresowanych tematyką religijną trasy miejskie, takie jak: Trasa Św. Stanisława, Krakowski Szlak Świętych czy Trasa Św. Faustyny.
Popularna turystyka eventowa
W Krakowie każdego roku odbywa się kilkadziesiąt eventów tego typu o znaczeniu międzynarodowym i krajowym. Do największych festiwali odbywających się w Krakowie należy zaliczyć Live Music Festival, podczas którego można uczestniczyć w występach znanych gwiazd muzyki pop, rocka oraz hip-hop. Od początku organizowania festiwalu, czyli od 2006 r., na krakowskiej scenie można było zobaczyć m.in. Rihannę czy 50 Centa. W ostatnich edycjach festiwalu, odbywającego się na terenie Muzeum Lotnictwa Polskiego, uczestniczyło ok. 45 tys. fanów. Od 2003 r. pod koniec października odbywa się Unsound Festival, podczas którego rozbrzmiewa muzyka postępowa. Kolejnym ważnym krakowskim festiwalem muzycznym jest Festiwal Sacrum Profanum, na którym występują artyści reprezentujący muzykę współczesną oraz alternatywną. Stałym punktem programu dla miłośników muzyki są także organizowane we współczesnej formie od 1992 roku „Wianki”, które są jedną z największych imprez plenerowych w Polsce. Impreza ta łączy elementy koncertu i widowiska nawiązującego do tradycji nocy świętojańskiej. W wydarzeniu brało już udział wielu znanych polskich i zagranicznych artystów m.in. Maryla Rodowicz, Kayah, De Mono czy Lenny Kravitz. Kraków to jednak także Crossroads Festival, podczas którego prezentują się najlepsi polscy i zagraniczni artyści sceny ento i world music.
Kraków jest miejscem odbywanie nie tylko imprez muzycznych, ale także filmowych. Do największych z nich zalicza się Międzynarodowy Festiwal Filmowy Etiuda&Anima, podczas którego dochodzi do konfrontacji osiągnięć studentów szkół filmowych i artystycznych z całego świata. W ramach festiwalu prezentowany jest także dorobek twórców animacji artystycznej. Głównym wydarzeniem festiwalu są konkursy w dwóch tytułowych kategoriach imprezy, ponadto towarzyszą mu liczne dodatkowe wydarzenia. Drugim ważnym wydarzeniem filmowym jest Krakowski Festiwal Filmowy, w trakcie którego prezentowane są filmy dokumentalne, animowane oraz krótkie fabuły. W trakcie ośmiu dni trwania festiwalu prezentowanych jest ok. 250 filmów, wyświetlanych w specjalnych sesjach konkursowych oraz w pokazach specjalnych.
Poza tym w Krakowie odbywa się Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych - Street Art, podczas którego prezentowane są różne dziedziny sztuki, a także Krakowski Festiwal Górski, w trakcie którego odbywa się konkurs filmu górskiego. Ponadto w czerwcu odbywa się Jarmark Świętojański – w jego ramach nad Wisłą powstaje historyczne miasteczko, w którym rzemieślnicy i artyści prezentują staropolskie zwyczaje, tradycje, rzemiosło oraz taniec.
W Krakowie odbywa się także Małopolski Festiwal Smaku, promujący kulinarne produkty regionalne tego regionu Polski. W ramach festiwalu w sześciu miejscowościach województwa (w tym także w Krakowie) odbywają się półfinały: w ramach konkursu wyłaniane są najlepsze potrawy w poszczególnych regionach. Finał konkursu odbywa się w końcu sierpnia w Krakowie na Placu Wolnica.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
Kraków wraz z ziemskim powiatem krakowskim posiada bardzo wysokie walory środowiska, które wpływają na możliwość rozwijania turystyki kulturowo-przyrodniczej. Najcenniejszym obszarem przyrodniczym jest Ojcowski Park Narodowy, na obszarze którego od 1956 r. ochronie podlega fragment Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - część Doliny Prądnika i Sąspowskiej wraz z przyległą do nich wierzchowiną. Na obszarze parku narodowego ochronie podlegają liczne jaskinie a także, uznawane za wizytówki Parku formy skalne: Maczuga Herkulesa oraz Brama Krakowska. Obszar parku stanowi miejsce uprawiania speleologii oraz wspinaczki skałkowej.
Na terenie mikroregionu znajdują się cztery parki krajobrazowe: Bielańsko-Tyniecki, Tenczyński, Rodniański oraz Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie. Ponadto znajduje się tutaj 14 rezerwatów przyrody, spośród nich najbliżej Starego Miasta w samym Krakowie zlokalizowany jest Rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka. W rezerwacie tym ochronie podlegają odsłonięcia skał jurajskich, kredowych i trzeciorzędowych, a także kredowa powierzchnia abrazyjna. Do najważniejszych walorów przyrodniczych Krakowa zalicza się także Ogród Botaniczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ten najstarszy z ogrodów botanicznych w Polsce założony został w 1783 r. na powierzchni 9,6 ha. Na terenie mikroregionu zlokalizowanych jest także wiele ogrodów dworskich oraz rezydencjonalnych. Natomiast w samym Krakowie znajduje się kilkadziesiąt parków miejskich oraz innych terenów zielonych. Spośród zabytkowych układów ogrodowych do najcenniejszych zaliczają się Planty Krakowskie (założone w XIX wieku w miejscu dawnej fosy) otaczające Stare Miasto, Park im. Henryka Jordana oraz Park Krakowski. Natomiast spośród pozostałych parków warto odwiedzić największy w Krakowie Park Lotników Polskich o powierzchni przeszło 59 ha.
Na wschód od Starego Miasta znajduje się także ważny kompleks zieleni miejskiej – Błonia Krakowskie, będące jedną z największych (o powierzchni 48 ha) w Europie łąką mieszczącą się w centrum miasta. Naturalną kontynuację Błoń stanowi porastający na powierzchni 419 ha zrąb Słowińca - Las Wolski. Na jego obszarze mieszczą się dwa z krakowskich kopców – Piłsudskiego i Kościuszki oraz krakowskie ZOO.
Cenny obszar przyrodniczo-kulturowy miasta znajduje się także nad Wisłą. Rozciągające się tam Bulwary Wiślane stanowią bowiem ważny obszar rekreacyjno-wypoczynkowy dla mieszkańców miasta. Drugim takim obszarem w sąsiedztwie centrum miasta jest Zakrzówek. W obrębie mieszczącego się tam zrębu tektonicznego, w miejscu dawnego kamieniołomu znajduje się zalew o powierzchni ok. 12 ha, nad którym wznoszą się pionowe ściany skalne o wysokości dochodzącej do 40 m. Obszar wokół zalewu, a także sąsiednich Skałek Twardowskiego nie został dotychczas zagospodarowany turystycznie, a jedynym mieszczącym się tam ośrodkiem sportowym jest centrum nurkowania. Natomiast sporty wodne na terenie mikroregionu można także uprawiać na zalewie w Kryspinowie.
Ważnym walorem przyrodniczym Krakowa jest położenie na obszarze Swoszowic uzdrowiska z dwoma ujęciami wód mineralnych. Wody te bogate są w siarczany, wodór, węgiel, wapń i magnez. Ujęcie wód mineralnych znajduje się w Krakowie także w dawnym uzdrowisku Matecznym, jednak obecnie uzdrowisko funkcjonujące tam w przeszłości jest zamknięte.
Turystyka archeologiczna
Jedną z form turystyki możliwą do uprawiania na obszarze ziemi krakowskiej, a dotychczas bardzo słabo rozpowszechnioną w Polsce jest turystyka archeologiczna. Na obszarze miasta Krakowa do najcenniejszych obiektów związanych z pradziejami oraz początkami kształtowania się miasta zalicza się rezerwat archeologiczno-architektoniczny Wawel Zaginiony oraz nawiązująca do niego wystawa mieszcząca się w XX-wiecznym budynku wnoszącym się na Wzgórzu Wawelskim. Prezentuje ona historię średniowiecznego zagospodarowania tego wzgórza. Drugim ważnym miejscem archeologicznym w Krakowie są podziemia kościoła p.w. św. Wojciecha na Rynku Głównym. Mieszcząca się tam pierwotna świątynia pochodziła z przełomu X i XI w.
Liczną kolekcję znalezisk w ramach nowocześnie urządzonej multimedialnej ekspozycji prezentuje najnowsza wystawa historyczna Krakowa – podziemia krakowskiego rynku, stworzona in situ w ramach wielkoobszarowego terenu badań. W poszukiwaniu wątków prehistorii na terenie miasta warto odwiedzić owiane legendami dwa krakowskie kopce – Kraka oraz Wandy. Pierwszy z nich upamiętnia legendarnego założyciela miasta, Kraka. Natomiast kopiec Wandy powstał najprawdopodobniej ok. VII-VIII w.
Warte odwiedzenia są także stanowiska archeologiczne mieszczące się na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego oraz w jego sąsiedztwie. Jedno z najcenniejszych z nich znajduje się w Jaskini Wierzchowskiej Górnej, w której w czasie wykopalisk odnaleziono fragmenty naczyń, narzędzi i ślady ogniska z epoki neolitu. Warto także odwiedzić Jaskinię Ciemną w której odnaleziono ślady człowieka sprzed 125 tys. lat, grodzisko Okopy w Ojcowie funkcjonujące w neolicie i na początku średniowiecza oraz pozostałości zamku w Białym Kościele z początku XIV w.
Turystyka obiektów przemysłowych i technicznych
Kraków posiada także znaczny potencjał w rozwoju turystyki technicznej, czego przejawem jest wyznaczony w 2006 r. Krakowski Szlak Techniki. Jednym z największych dzieł inżynieryjnych na obszarze miasta są Bulwary Wiślane wybudowane w XIX i XX w. Na obszarze miasta w ich obrębie po obu brzegach Wisły wytyczonych zostało siedem bulwarów. To dzieło hydrotechniki wpłynęło na znaczne przekształcenie sieci hydrograficznej na obszarze miasta. Przed jego wykonaniem rzeka płynęła bowiem wzdłuż dzisiejszych Plant Dietlowskich i dalej Aleją Daszyńskiego, a po zasypaniu starego koryta nowy jej nurt skierowany został do tzw. Zakazimierki. Nad Wisłą pomiędzy Kazimierzem a Podgórzem rozciągnięty został niemal 150 metrowej długości łukowy most Piłsudskiego o konstrukcji z stalowej kratownicy. Wznosi się on na miejscu starego mostu Podgórskiego, który funkcjonował w latach 1850-1925 i zastąpił jeszcze starszą przeprawę zniszczoną podczas wielkiej powodzi w 1813 r. Do dnia dzisiejszego zachował się po tym moście jeden z kamiennych przyczółków. Natomiast zachowanym do dzisiaj ważnym krakowskim wiaduktem kolejowym jest wznoszący się nad starym korytem Wisły wiadukt na Grzegórzkach.
Ważnym obiektem związanym z historią rozwoju techniki w Krakowie jest gmach Głównego Dworca kolejowego wybudowanego w latach 1844-1847. W sąsiedztwie dworca przy ul. Lubicz wznosi się budynek Browaru Kraków, wybudowany w 1840 r. w stylu eklektycznym, który obecnie stanowi część stylizowanego osiedla handlowo-mieszkaniowego. Na jego obszarze zachowały się m.in. budynek administracyjny, dawna słodownia oraz 37-metrowy komin. Przy gmachu Teatru im. J. Słowackiego znajduje się elektrownia teatru miejskiego, wybudowana w stylu neorenesansowym w 1893 r. (obecnie w jej wnętrzu mieści się Scena Miniatura).
Przy Plantach Krakowskich wznosi się wybudowana z czerwonej cegły w latach 1877-1879 w stylu neogotyckim strażnica pożarnicza, natomiast przy ul. św. Wawrzyńca mieści się zabytkowa zajezdnia tramwajowa. Ważnym zabytkiem techniki w Krakowie jest także wybudowana w połowie XIX w. Gazownia Miejska, powstała końcem XIX w. elektrownia podgórska oraz wybudowana na początku XX w, elektrownia krakowska.
Jednak najważniejszym walorem turystyki industrialnej jest miasto w mieście, zbudowane w okresie PRL dla obsługi ówcześnie największego polskiego zakładu metalurgicznego - Nowa Huta. Jakkolwiek miasto jest pomnikiem nietrafionej polityki i reliktem walki z tradycyjnie antykomunistyczną metropolią, niektóre jego rozwiązania urbanistyczne do dziś budzą podziw także gości z zachodu. W nowej hucie organizowane są wycieczki po ulicach, odwiedza się także tematyczne ekspozycje, w tym Muzeum PRL urządzone w samym centrum socrealistycznej zabudowy dzielnicy - w dawnym kinie Światowid oraz wystawę Nowa Huta w nowohuckim oddziale muzeum historycznego m. Krakowa, przy Osiedlu Słonecznym 16. Turyści zainteresowani dziedzictwem industrialnym mogą zwiedzić Krakowski Szlak Techniki.
Kulturowa turystyka militarna
Kraków wraz z przyległym powiatem ziemskim posiada znaczne walory do uprawiania turystyki militarnej, co wynika z zachowania licznych budowli tworzących system obronny austriackiej Twierdzy Kraków. Jest to system zabudowań w większości wybudowanych w XIX i początkach XX wieku. Pierwsze elementy obecnej twierdzy powstały już w 1846 r. i obejmowały usypane przez Austriaków wokół Wawelu wały ziemne. Decyzję o budowie Twierdzy Kraków podjęto w 1850 r. W początkowej fazie rozbudowę systemu obronnego opierano na istniejących już umocnieniach, jednakże szybko przystąpiono do budowy nowych. Ogrom prac sprawił iż rozbudowa twierdzy trwała latami, i pełną moc bojową uzyskała ona dopiero po wybuchu I wojny światowej.
Centralną część Twierdzy Kraków stanowi Cytadela wzniesiona na Wzgórzu Wawelskim. Do dziś zachowany w bardzo dobrym stanie pozostał otaczający wzgórze front kleszczowy, dodatkowo wzmocniony dwiema bastejami-kaponierami od strony ul. Staszewskiego i pod Kurza Stopką. Natomiast wokół miasta rozciągały się dwa pierścienie fortyfikacji militarnych. Wewnętrzny liczył 34 bastiony, forty i szańce, natomiast rozbudowywany w II połowie XIX w. i na początku XX w. pierścień zewnętrzny składał się z 32 fortów różnego typu. Obiekty te wspierało ponadto kilkadziesiąt innych zabudowań militarnych. Zwiedzanie obiektów fortecznych ułatwia oznakowany żółto-czarno-żółtymi znakami „Szlak Twierdzy Kraków”. Obecnie jednak mieszczące się na szlaku obiekty pełnią różne przeznaczenie, co ogranicza możliwości ich zwiedzania. Szlak posiada swoją bogatą w szczegółowe dane broszurę informacyjną, którą można pobrać w punktach Informacji Turystycznej bądź bezpośrednio z internetu.
Istnieje też możliwość zwiedzania dwóch schronów obronnych wybudowanych podczas II wojny światowej. Pierwszy z schronów biernych Regelbau 668 dostępny przez cały rok znajduje się w Młynku, natomiast drugi otwarty w sezonie letnim mieści się w Rudawie. Znajduje się w nim ponadto częściowo odtworzone wyposażenie oraz wystawa poświęcona niemieckim fortyfikacjom z okresu II wojny światowej w okolicy Zabierzowa.
Obiektami interesującymi dla turysty militarnego są także Muzeum Lotnictwa z licznymi oryginalnymi egzemplarzami samolotów bojowych i innych elementów uzbrojenia, Muzeum Armii Krajowej na ul. Wita Stwosza, wawelska zbrojownia ze zbrojami królewskimi i jednym z najbardziej znanych eksponatów broni – legendarnym Szczerbcem, od XIV wieku koronacyjnym mieczem królów Polski. Jest takim obiektem także sama katedra wawelska, z miejscem pochówku słynnych wodzów: Władysława Jagiełły, Jana Sobieskiego, Tadeusza Kościuszki, Józefa Poniatowskiego, marszałka Józefa Piłsudskiego i wodza naczelnego, gen., Władysława Sikorskiego oraz z chorągwiami krzyżackimi spod Grunwaldu zawieszonymi tu niegdyś jako wota z okazji zwycięstwa. Poza Krakowem turystę zainteresują wyżej już wymienione historyczne warownie na Szlaku Orlich Gniazd.
Turystyka żywej historii
Jedną z form turystyki kulturowej, która obecnie na obszarze mikroregionu posiada bardzo marginalny charakter, a cechuje ją potencjał dalszego rozwoju jest turystyka żywej historii. Na obszarze regionu funkcjonuje Grupa Rekonstruktorów Historycznych – Wrzesień 39', gromadząca miłośników sprzętu i umundurowania z okresu II wojny światowej. Organizują oni także rekonstrukcje historyczne. W Krakowie działa także Stowarzyszenie rekonstrukcji historycznej „Poczet Krakowskiej Chorągwi Husarskiej” zajmujące się odtwarzaniem życia codziennego polskiej szlachty. Natomiast kolejną grupą o wielowiekowej tradycji jest Towarzystwo Strzeleckie „Bractwo Kurkowe”, biorące udział w wielu uroczystościach. Co roku organizuje ono konkurs na króla kurkowego.
Ponadto corocznie w czerwcu na Bulwarach Wiślanych organizuje się Jarmark Świętojański, ze wspomnianym powyżej średniowiecznym miasteczkiem, miejsce, w którym w którym rzemieślnicy i artyści odtwarzają staropolskie zwyczaje. We wtorek po Wielkanocy na Wzgórzu Lasoty w Krakowie odbywa się także tradycyjna impreza o nazwie Rękawka, wiązana z tradycją budowy kopca Kraka. Obecnie organizowany tam festyn nawiązuje do historycznego przebiegu tego święta.
Turystyka kulinarna
Kraków i sąsiednie gminy stanowią ważny teren odbywania podróży kulinarnych. Obszar ten posiada dwa produkty regionalne i tradycyjne wpisane prze Komisję Europejską do Rejestru Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznaczeń Geograficznych. Tymi produktami są Obwarzanek Krakowski oraz Chleb Prądnicki. W regionie znanych jest jednak wiele innych tradycyjnych produktów jak chociażby kiełbasa lisiecka czy barszcz czerwony krakowski. Okazją do zapoznania się z tymi produktami i tradycyjnymi daniami jest Małopolski Festiwal Smaku, którego finał odbywa się corocznie na Placu Wolnica. Z potrawami regionu krakowskiego można zapoznać się podczas jednego z półfinałów konkursu organizowanego w Krakowie. W sezonie letnim odbywa się także wiele mniejszych imprez o charakterze kulinarnym, jak np. „Najedzeni Fest!”
Inne formy turystyki kulturowej.
Ze względu na bogatą ofertę kulturalną, Kraków jest ośrodkiem turystyki kreatywnej (w tym warsztatów artystycznych i nauki tańca w Willi Decjusza). Wizyta w Krakowie jest także kulminacyjnym punktem kulturowej podróży regionalnej po Małopolsce. Jest on stolicą regionu i miejscem kluczowym dla formowania się jego historycznej tożsamości, posiadającym ważne kolekcje muzealne (m.in. Muzeum Etnograficzne). Odbywają się tu również eventy regionalnego rzemiosła i sztuki (Konkurs Szopek Krakowskich, Targi Sztuki Ludowej, Jarmark Świętojański), kulinariów (wspomniany Festiwal Smaku) oraz łączące folklor muzyczny z muzyką klasyczną i współczesną (krakowskie Wianki Święto Muzyki).
|
