Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 9 grudnia 2014, redaktor prowadzący numeru: Jacek Borzyszkowski

Numer 12/2014 (grudzień 2014)

Opracowanie: Tomasz Duda

Pomorska Droga Świętego Jakuba, jako system o charakterze pielgrzymkowym, jest bardzo specyficznym rodzajem szlaku kulturowego. Z jednej strony miejscowości i obiekty położone na trasie umożliwiają uprawianie różnych form turystyki kulturowej, z drugiej istotą Drogi Jakubowej jest wędrówka i wpisywanie się tym samym w wielowiekową tradycję pielgrzymowania do grobu świętego Jakuba w Santiago de Compostela. W odpowiedzi na zapotrzebowanie pielgrzymów-turystów na PDSJ, w stanie zaawansowanym są prace nad stworzeniem certyfikatu (tzw. Compostelki - na wzór podobnego dokumentu z Santiago), którą uczestnik wędrówki będzie mógł otrzymać po dotarciu do lokalnego celu trasy - katedry Św. Jakuba w Szczecinie. Póki co istnieje możliwość zdobycia odznaki PTTK (ustanowionej przez oddział PTTK w Słupsku) Pomerania Camino de Santiago, w stopniach brązowym, srebrnym i złotym.
Wędrówkę szlakiem PDSJ można zacząć z dowolnego miejsca i w dowolnym miejscu skończyć. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z tradycją za ważne uważa się pielgrzymowanie szlakami jakubowymi po pokonaniu pieszo 100 km lub rowerem 200 km. Szlak oznakowany jest charakterystycznymi znakami żółtej muszelki na niebieskim tle. Nieodłącznym "dokumentem" wędrówki jest tzw. Paszport Pielgrzyma (ryc.1), w którym wędrowiec zbiera okolicznościowe pieczątki upoważniające później do zdobycia "Compostelki" lub do taniego noclegu w specjalnie przystosowanych do tego noclegowniach. Warto przy okazji zaopatrzyć się w przewodnik turystyczny i mapę (ryc.2), w którym oprócz opisów mijanych miejsc są zawarte informacje o przebiegu trasy, miejscach noclegowych i możliwościach uzyskania stempla do paszportu pielgrzyma.


Ryc.1. Paszport Pielgrzyma Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba


Ryc.2. Przewodnik turystyczny po PDSJ

Propozycja dwóch kilkudniowych (pieszo) lub jednodniowych (samochodem) tras wzdłuż zachodniopomorskiej części Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba.

Propozycja I
Darłowo - Iwięcino - Koszalin
Dzień 1: Darłowo i przejście (przejazd) do Iwięcina (20,3 km).

1. Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej - największa świątynia w mieście. Potężna bryła gotyckiej świątyni dominuje w krajobrazie miasta. Powstała w XIV w. wielokrotnie uległa pożarom i zniszczeniom wojennym, po których była odbudowywana lub przebudowywana. To wszystko spowodowało, że oryginalne wyposażenie zachowało się jedynie w szczątkowej formie. Niemniej jednak kilka z elementów zasługuje na szczególną uwagę. W kruchcie pod wieżą, przy wejściu do kościoła, znajduje się kaplica grobowa z sarkofagami króla Eryka pomorskiego (króla Danii, Szwecji i Norwegii) oraz księżnych Jadwigi i Elżbiety. To jedno z ważniejszych miejsc związanych z historia Pomorza i Skandynawii. We wnętrzu nawy głównej warto zwrócić uwagę na bogato rzeźbioną ambonę z początku XVIII w., na której wśród wielu scen starotestamentalnych przedstawiono scenę… powodzi w Darłowie z XV w.

2. Zamek Książąt Pomorskich wzniesiony przez księcia Bogusława V w połowie XIV wieku był jedną z najważniejszych siedzib książęcych Gryfitów na całym Pomorzu. Otoczony fosą oraz zakolem rzeki Wieprzy do dziś zachował się w kształcie podobnym do pierwotnego. Najsłynniejszą mieszkanka zamku była księżna Zofia, żona Eryka II, która była wielka zwolenniczką zbliżenia politycznego Księstwa Pomorskiego z Polską i małżeństwa księcia Bogusława X z polską królewną Anną Jagiellonką. Obecnie na zamku mieści się ciekawe Muzeum Regionalne, w którym zobaczyć można m.in. szczątkowo zachowane elementy wyposażenie zamkowego kościoła.

3. Kaplica Świętej Gertrudy położona jest już za murami średniowiecznego miasta, na niewysokim wzgórzu na terenie miejskiego cmentarza. Oryginalna bryła świątyni powstała na planie dwunastoboku z oszkarpowaniem, w stylu skandynawskim nawiązującym do wczesnogotyckiej architektury angielskich zakonów rycerskich. Legenda głosi, że kaplicę ufundował król Eryk za uratowanie jego flotylli z burzy.

4. Rynek Staromiejski na planie prostokąta z okazałym gmachem ratusza miejskiego i charakterystyczna fontanna z postacią rybaka, wzniesiona w 1919 roku. Na cokole fontanny płaskorzeźby przedstawiają ważne wydarzenia z historii miasta i całego Pomorza, w tym powódź, wywołana… tsunami na Bałtyku w XV wieku.

Z Darłowa udajemy się znakowanym szlakiem (PDSJ) w kierunku Bukowa Morskiego (8,6 km) - ulicami Kościelną, Powstańców Warszawy i Wojska Polskiego i dalej przez wsie Rusko, Porzecze, Pęciszewko i Leśnicę.

5. Bukowo Morskie położone jest na Europejskim Szlaku Cysterskim i od XIII do XVI w. stanowiło jedno z najważniejszych ośrodków zakonnych w tej części Pomorza. Przed gotyckim kościołem (który jednak nie jest pozostałością kompleksu klasztornego - ten był obok i nie pozostały po nim żadne ślady) parafialnym stoją dziś tablice z informacjami na temat cystersów, ich własności, działań i wpływu na historię Pomorza. Niestety, nie zachowało się oryginalne wyposażenie kościoła, a szczątkowe jego elementy zobaczyć można w Muzeum w Słupsku.

Bukowo Morskie opuszczamy drogą betonową (lub samochodem asfaltową drogą wojewódzką nr 203) i kierujemy się w stronę Iwięcina (11,7 km). Trasa pieszo-rowerowa wiedzie przez Boryszewo i Bielkowo.

6. Iwięcino jest jedną z kilku tzw. wiosek tematycznych Pomorza Środkowego. Ze względu na niezwykłe XVII-wieczne malowidło stropowe tutejszego kościoła (sceny Sądu Ostatecznego) zwana jest wioska końca świata. Wiejska świątynia została wzniesiona z cegły w XIV w. w stylu tzw. gotyku pomorskiego z inicjatywy cystersów z pobliskiego Bukowa Morskiego (do których należało m.in. Iwięcino). Kościół został przykryty gontem, a charakterystyczna wysoka wieża jest lekko nachylona w kierunku zachodnim (celowy zabieg mający na celu ochronę przed zawaleniem na skutek silnych i częstych wiatrów właśnie z tego kierunku). Najcenniejszym elementem kościoła jest jednak jego wyposażenie oraz wspaniałe polichromie z 1697 r przedstawiające sceny Sądu Ostatecznego. Wielkim zainteresowaniem cieszą się zwłaszcza postaci diabłów, które zostały m.in. przedstawione z rybimi ogonami. Cenny jest również zachowany renesansowy ołtarz z gotycką sceną ukrzyżowania oraz bogato rzeźbiona i malowana ambona. Uwagę zwracają także malowane policzki ławek.

W Iwięcinie funkcjonuje schronisko młodzieżowe PTSM, które czynne jest w sezonie letnim i mieści się w Szkole Podstawowej (Iwięcino 7). Tutaj można przenocować, a uczestnicy wycieczki samochodowej mogą dalej podążać drogą nr 203 w kierunku Koszalina.

Dzień 2: Iwięcino - Osieki - Sucha Koszalińska - Sianów - Koszalin (23,1 km)
Znakowanym szlakiem PDSJ kierujemy się z Iwięcina w stronę Osieków (3,8 km)

1. Osieki są wsią malowniczo położoną nad wschodnimi brzegami Jeziora Jamno. W średniowieczu stanowiła jeden z najważniejszych centrów pielgrzymkowych Pomorza. Cud hostii odnotowany został w historycznych kronikach, chociaż nie został nigdy oficjalnie uznany przez Kościół. Dzięki pielgrzymkom i wpływom od wędrujących tu pątników, lokalny kościół uznawany jest jako jeden z najpiękniejszych przykładów tzw. gotyku pomorskiego. Wnętrze kryje renesansowy ołtarz z rzeźbionymi postaciami Apostołów i obrazem "Ostatnia Wieczerza".

Z Osieków lokalna droga prowadzi przez wieś Kleszcze w kierunku Suchej Koszalińskiej (5,1 km).

2. Sucha Koszalińska poszczycić się może jednym z najładniejszych wiejskich kościołów Ziemi Koszalińskiej i tej części Pomorza. Podobnie jak świątynie w Osiekach i Iwięcinie reprezentuje styl tzw. gotyku pomorskiego i posiada wieżę zakończoną spiczastym hełmem krytym gontem (charakterystyczne dla budowli tych okolic). Elementem nietypowym jest komin stojący przy południowej ścianie kościoła. Powstał w XIX w i służył do centralnego ogrzewania.

Opuszczając Suchą Koszalińską udajemy się znakowanym szlakiem PDSJ (żółte muszelki na niebieskim tle) do Skibna, a następnie do Sianowa (4,3 km).

3. Sianów jest jednym ze starszych grodów pomorskich, kojarzonych jednak niemal zawsze z nieistniejącą już fabryką zapałek. W średniowieczu znajdował się tu zamek obronny, który przetrwał do połowy XVIII w. Jego właścicielami na przemian byli rycerze z rodu Święców, biskupi kamieńscy i książęta pomorscy. W centrum, ukryty w zieleni starodrzewu, znajduje się ryglowy kościół z XVIII w, postawiony na miejscu wcześniejszej, gotyckiej świątyni. Oryginalne wyposażenie pochodzi jednak z czasów dawnego kościoła i składa się z renesansowego ołtarza, ambony i empory organowej. Najstarszym obiektem jest gotycki krucyfiks.

Z Sianowa drogą kierujemy się w stronę Koszalina i leśnym szlakiem docieramy do wzgórz morenowych Krzyżanki, znanej bardziej pod nazwą Góry Chełmskiej - jednej z trzech (obok Góry Polanowskiej i Rowokołu) Świętych Gór Pomorskich.
Koszalin jest dużym miastem na prawach powiatu, bogatym w atrakcje kulturowo-turystyczne, począwszy od kilku ważnych obiektów zabytkowych po wydarzenia, muzea i galerie. Na uwagę zasługują przede wszystkim:

4. Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej na Górze Chełmskiej mieści się w niewielkiej kaplicy na szczycie Krzyżanki (Góry Chełmskiej - 136,6 m n.p.m.). Obok kaplicy widoczne są fundamenty świątyni z XIII wieku oraz fragmenty nigdy nie ukończonego kościoła z XV w. Nad całością, nieco z boku, góruje ceglana wieża widokowa o wysokości 31,5 m. Została ona wzniesiona w 1888 r. i widać stąd nie tylko pobliski Koszalin i Jezioro Jamno, ale przy dobrej pogodzie również Darłowo, Białogard i Kołobrzeg.

5. Katedra pw. Niepokalanego Poczęcia NMP jest największą i najważniejszą świątynią Koszalina i całej diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Gotycki kościół został wzniesiony w pierwszej połowie XIV w. jako trzynawowa bazylika z monumentalną wieżą od strony zachodniej. Odrestaurowane po zniszczeniach wojennych, jasne wnętrze kryje kilka zabytkowych obiektów. Wywołujący wrażenie okazały tryptyk ołtarzowy powstał dopiero w… 2012 r., ale figury stojące w szafach tryptyku pochodzą z pierwotnego ołtarza z 1512 r. Wykonane zostały przez lokalnego artystę Andreasa Wenzla z Iwięcina. Do cennych elementów wyposażenia należy również gotycki krucyfiks, pochodzący oryginalnie z kaplicy na Górze Chełmskiej, zawieszony na łuku tęczowym. Ciekawostką są witraże w prezbiterium przedstawiające m.in. ojców reformacji jak Marcina Lutra i Filipa Melanchtona. Pochodzą z początku XX w., kiedy to kościół był własnością pomorskich protestantów.

6. Domek Kata i mury obronne są jednymi z nielicznych zachowanych elementów średniowiecznych fortyfikacji miejskich, które niegdyś otaczały miasto na długości około 1600 m. Zostały wznoszone już od XIII w z cegły i kamieni. Ich grubość miejscami osiągała nawet 1,4 metra, a wysokość do 7 m. Niestety, po pożarze miasta w pierwszej połowie XVIII w., mury rozebrano a kamień i cegły wykorzystywano do odbudowy miasta. Tuż przy murach od XV w. w niewielkim domku mieszkał miejski kat. Funkcja taka istniała tu aż do lat 30. XX w., jednakże ostatnia tego typu "usługa" została wykonana w Koszalinie 1893 roku. Ściany budynku przetrwały zawieruchę wojenną, a w jego wnętrzu znajduje się obecnie Teatr Propozycji "Dialog".

7. Muzeum Narodowe i Wioska Jamneńska mieszczą się w zabudowaniach dawnego młyna i okazałego pałacu młynarza z końca XIX wieku. Wystawy muzeum przedstawiają bogatą historię miasta i najbliższych okolic (działy - archeologiczny, etnograficzny, numizmatyczny i sztuki współczesnej). Tuż obok, na terenie podwórka muzealnego stoi zrekonstruowana chata jamneńska, w której mieści się wystawa poświęcona tradycjom, kulturze i folkloru ludności znad jeziora Jamno i bezpośrednich okolic Pomorza Środkowego.

Propozycja II
Kołobrzeg - Trzebiatów - Kamień Pomorski (91,6 km).
Trasa jest długa i w opcji przemierzania pieszego szlaku Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba zajmie 3 dni. Przedstawiono zatem propozycję pokonania tego szlaku samochodem, odbiegając nieco od przebiegu samej trasy, ale odwiedzając wszystkie warte zobaczenia miejsca.

1. Kołobrzeg jest jednym z najstarszych miast nie tylko Pomorza, ale również całego kraju. To także prężnie rozwijający się kurort, w którym jednocześnie może przebywać blisko 40 tys. kuracjuszy! Ponadtysiącletnia historia miasta oraz liczne, niezwykle cenne zabytki i unikatowe walory przyrodnicze sprawiają, że miasto stanowi jedną z największych atrakcji turystyczno-kulturowych regionu i całego szlaku Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba. Tutaj w 1000 r założono pierwsze na Pomorzu biskupstwo, utaj także od początku istnienia grodu zajmowano się warzelnictwem soli, dzięki której miasto szybko stało się jednym z najbogatszych wśród nadmorskich portów Hanzy. Od XVII w. Kołobrzeg był ufortyfikowana twierdzą, obleganą m.in. przez wojska napoleońskie. Obecnie miasto przezywa swoje odrodzenie. Stare Miasto zostało odbudowane po zniszczeniach wojennych, a liczne parki i zieleńce sprawiają, ze Kołobrzeg postrzegany jest jako miasto-ogród.

• bazylika konkatedralna pw. Wniebowzięcia NMP jest jednym z najbardziej okazałych przykładów gotyku ceglanego w Polsce. Jeden z nielicznych kościołów pięcionawowych w kraju. Zniszczona podczas ostatniej wojny została pieczołowicie odbudowana. Wnętrze katedry kryje prawdziwe arcydzieła, cudem zachowane od zniszczeń. Do najważniejszych (i najcenniejszych) elementów wyposażenia należą m.in. potężny mosiężny kandelabr - siedmioramienny świecznik z 1327 r., dzieło Jana Apengetera, zbiór średniowiecznych żyrandoli w tym Korona Schlieffenów z 1523 r i Korona Holków z XV w., XIV-wieczna, bogato zdobiona chrzcielnica z brązu, stalle rajców miejskich oraz predella ołtarza głównego - fragment dawnego ołtarza św. Jakuba. Ściany katedry ponadto zdobią liczne płyty nagrobne oraz obrazy, m.in. XV-wieczny "Rycerz na cmentarzu".

• Ratusz miejski stojący przy rynku, tuz obok katedry powstał w XIX w. według projektu słynnego pruskiego architekta Karla Friedricha Schinkla. Został zbudowany na oryginalnych, pochodzących jeszcze ze średniowiecznego domu rajców fundamentach. Fragmenty dawnej budowli widoczne są w jednej ze ścian obecnego ratusza.

• Muzeum Oręża Polskiego należy do najbardziej znanych i popularnych obiektów muzealnych na całym Pomorzu i poza jego granicami. Zajmuje kilka budynków w mieście i przedstawia dzieje i tradycje Wojska Polskiego, prezentuje unikatowy zbiór mundurów wojskowych oraz sprzętu bojowego, łącznie z samolotami i okrętami (stoją w suchym doku przy Reducie Solnej). W centrum miasta mieści się również oddział Historii Miasta Kołobrzeg, gdzie przedstawiono zabytki archeologiczne oraz sprzęty codziennego użytku mieszczan używanych na przestrzeni wieków. Nowoczesna, multimedialna wystawa ukazuje również najcenniejsze znaleziska, m.in. cenne znaki pielgrzymie pochodzące z wczesnego średniowiecza.

• Pozostałości twierdzy Kołobrzeg znajdują się w różnych punktach miasta i obejmuję redutę Morast, Redutę Solną, Fort Kleista oraz Fort Ujście, z powstałą później na jego cokole latarnią morską.

• Źródło solanki, z którego tryska naturalna woda solankowa, używana przez turystów i mieszkańców m.in. do kiszenia ogórków.

2. Gosław jest niewielką wsią, do której warto nieco zboczyć z głównej drogi (Kołobrzeg-Trzebiatów, na wysokości Gołańczy) by zobaczyć kamienny kościół wczesnośredniowieczny z XIII w. W jego wnętrzu kryje się okazały kamienny portal prowadzący z zakrystii do wnętrza kościoła. Należy do najpiękniejszych tego typu obiektów na Pomorzu. Zachowały się na nim tajemnicze znaki szachownicy, a także charakterystyczne guzy kamienne (tzw. perły).

3. Trzebiatów należy do najładniejszych i najlepiej zachowanych grodów średniowiecznych na Pomorzu. Początkowo jako osada zakonu norbertanów z pobliskich Białoboków szybko rozwinęła się w bogate miasto z portem w Regoujściu i prawem swobodnej żeglugi na Redze. W 1534 r. w mieście zwołano sejmik stanów pomorskim, na którym decyzją książąt wprowadzono oficjalnie w Księstwie Pomorskim protestantyzm.

• kościół farny pw. Macierzyństwa NMP góruje nad Starym Miastem swoja 90-metrowa wieżą, służącą niegdyś za punkt nawigacyjny dla statków przybijających do portu w odległym o 10 km Regoujściu (dziś Mrzeżynie). Wnętrze jest dość bogate, chociaż większość elementów pochodzi z XIX w. W ołtarzu głównym widnieje obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem.

• Kaplica Świętego Ducha, w której wnętrzu zebrał się sejmik trzebiatowski, decyzją którego wprowadzono protestantyzm na Pomorzu.

• Mury obronne i Baszta Prochowa, zwana Kaszaną - zachowane elementy średniowiecznych fortyfikacji miejskich. Baszta Kaszana swoją nazwą nawiązuje do popularnej legendy o wylanej kaszy przez wartownika siedzącego na szczycie baszty, co pomogło w obronie miasta przed najeźdźcą.

• Sgraffito ze słoniem należy do najbardziej niezwykłych pamiątek dawnego Trzebiatowa. Pochodzi z XVII wieku i przedstawia słonia wraz z treserem, upamiętniając przejście zwierzęcia przez miasto wraz z trupą cyrkową.

4. Cerkwica jest dziś senna wsią, która jednak była świadkiem chrztu Pomorzan przez biskupa Ottona z Bambergu podczas jego misji chrystianizacyjnej w 1124 roku. Na pamiątkę tego wydarzenia postawiono w 1924 r, w 800-letnią rocznice wydarzenia, studzienkę, która stoi do dziś. Legendy mówią, że stoi na miejscu źródła, które wytrysnęło podczas chrztu.

5. Świerzno - mała wieś pomiędzy Trzebiatowem a Kamieniem Pomorskim niemal od początku swojego powstania w XIV w aż do końca XVIII stulecia należała do jednego rodu Flemmingów, szlacheckiej rodziny, z której wywodziło się wielu rycerzy, zakonników, pastorów oraz wysoko postawionych polityków pomorskich. Do dziś stoi tu okazały dwór myśliwski zbudowany w konstrukcji szkieletowej. Budynki rozlokowano wokół trzech boków prostokątnego dziedzińca z dużym parkiem od strony północnej. Obiekt przechodzi obecnie proces rewitalizacji i jest niedostępny do zwiedzania. W centrum wsi znajduje się również szkieletowy kościół fundowany przez rodzinę Flemmingów w XVIII w.

6. Kamień Pomorski jest najstarszym lub jednym z najstarszych miast Pomorza. Już za czasów Mieszka I, w X w., istniał tu gród a w XI w swoja siedzibę wybudował tu pierwszy władca Pomorza - książę Warcisław I. Znaczenie grodu wzrosło za czasów Bolesława Krzywoustego, kiedy to przybyła tu misja chrystianizacyjna Ottona z Bambergu. Niedługo potem, w 1175 r., miasto stało się siedzibą biskupstwa, z która to związało na wieki swoje losy, aż do czasów współczesnych (centrum archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej obejmuje również historyczną katedrę w Kamieniu).

• zespół osiedla katedralnego z konkatedrą św. Jana Chrzciciela sięga czasów powołania biskupstwa w drugiej połowie XII wieku. Wówczas to rozpoczęto budowę świątyni, początkowo w stylu romańskim, a następnie kontynuowano w stylu gotyckim. Za unikatowy w skali kraju uważa się przykatedralny wirydarz, jedyny tego typu w Polsce. Do najcenniejszych elementów wystroju katedry należą z pewnością okazałe barokowe organy z XVII w. Składają się z 3300 piszczałek, mają 9 m wysokości i ponad 13 m szerokości! Z tego samego okresu pochodzi krata lektoryjna oraz metalowa kuta krata otaczająca kamienna chrzcielnicę. Do ważnych elementów zabytkowych należą również ołtarz główny, ambona oraz dwa obrazy z warsztatu Łukasza Cranacha Starszego. Każdego lata w katedrze odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej, przyciągający rzesze turystów z całego kraju i z zagranicy. Cały zespół osiedla katedralnego, niegdyś odrębnego od miasta i otoczonego swoim murem terytorium, zostało wpisane na listę Pomników Historii.

• Ratusz gotycki wzniesiony w XIV w. z wyraźnymi cechami stylu renesansowego.

• Baszta i Brama Wolińska jako jedyne z zachowanych (za wyjątkiem fragmentu murów) elementów fortyfikacji miejskich. W baszcie mieści się znane w okolicy Muzeum Kamieni.

• Port żeglarski (marina) jest jedną z najnowocześniejszych w Polsce i stanowi część Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego.

• Potężny głaz narzutowy, tzw. Głaz Królewski leży w wodach Zalewu Kamieńskiego przy brzegu Wyspy Chrząszczewskiej, około 5 km od Kamienia Pomorskiego.

Propozycja wycieczki szlakiem Pomorskiej Drogi Świętego Jakuba w tym miejscu się kończy, jednakże turyści mają wiele możliwości kontynuacji podróży w duchu turystyki kulturowej. Około 20 km na południe od Kamienia Pomorskiego znajduje się Wolin z tradycją dawnych Słowian i Wikingów i festiwalem odbywającym się każdego lata. Nieco dalej, już na terenie wyspy Wolin zajrzeć można do dawnego grodziska w Lubinie lub pojechać dalej do Międzyzdrojów na Festiwal Gwiazd, podczas którego odsłaniana jest kolejna dłoń na nadmorskiej promenadzie.
 

Nasi Partnerzy