|
Karol Witkowski
W rezultacie przeprowadzonej analizy potencjału turystyczno-kulturowego stwierdzono znaczniejszą koncentrację na terenie mikroregionu zasobów stanowiących potencjalne atrakcje z punktu widzenia następujących form turystyki kulturowej: turystyki dziedzictwa kulturowego, turystyki industrialnej, turystyki religijnej, w tym pielgrzymkowej oraz turystyki kulturowo-przyrodniczej.
Turystyka dziedzictwa kulturowego
Niewątpliwie największą atrakcją turystyczną powiatu starachowickiego są zabytkowe obiekty dziedzictwa kulturowego. Najcenniejszym z nich jest zespół kościelno-klasztorny w Wąchocku. Architektura kompleksu odzwierciedla jego długą historię. W wąchockim klasztorze znajduje się romański kościół pw. Najświętszej Marii Panny i św. Floriana, z dobudowanymi XVI i XIX-wiecznymi obiektami. Zabudowania klasztorne zostały przebudowane w XVII w. w stylu barokowym, ale do dziś znajduje się tam romański kapitularz, karcer i fraternia. Wszystkie te obiekty są udostępnione do zwiedzania, również z miejscowym przewodnikiem. Wąchockie opactwo cystersów ubiega się o wpisanie zespołu na listę polskich Pomników Historii. Decyzja w tej sprawie ma zapaść jesienią 2015 roku.
Kolejnym obiektem dziedzictwa kulturowego przyciągającym zwłaszcza turystów zainteresowanych architekturą średniowieczną jest romański kościół św. Idziego w Tarczku Świątynia ta przypomina o średniowiecznej roli Tarczku jako centrum okolicznych dóbr biskupów krakowskich. Kościół wybudowany został z kamiennych ciosów na planie prostokąta. Wewnątrz znajdują się ślady renesansowych fresków, gotycki tryptyk w ołtarzu głównym oraz również gotycka chrzcielnica. Świątynia znajduje się pośród pomnikowego starodrzewu – lip i topól. Wnętrze kościoła oglądać można na codzień z kruchty oddzielonej od nawy kratą. Kościół otwarty jest podczas nabożeństw.
W odległości 1,5 km od w Tarczku znajduje się gotycka świątynia w Świętomarzy. Kamienną świątynię wybudowano na przełomie XIV i XV w. Wewnątrz znajduje się m.in. niski gotycki portal oraz XIII-wieczna chrzcielnica wykorzystywana jako kropielnica. Większość wyposażenia świątyni jest barokowa. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica oraz kilka XIX-wiecznych nagrobków. Kościół otwarty jest dla zwiedzających codziennie.
Przy drodze ze Świętomarzy nad zbiornik Wióry znajduje się kościół w Chybicach. Murowaną świątynię wybudowano w II poł. XIV w. Mimo kilkukrotnych przebudów kościół zachował gotycką bryłę. Wewnątrz znajduje się ośmioboczny filar podtrzymujący gotyckie sklepienie palmowe. Dookoła świątyni znajduje się ogrodzenie z zabytkową bramą i schodami. Poza czasem nabożeństw nie ma możliwości zobaczenia wnętrza kościoła choćby z przedsionka.
Kolejnym obiektem dziedzictwa kulturowego w południowej części powiatu starachowickiego jest drewniany kościół w Radkowicach. Świątynię przeniesiono tam z Miedzierzy (powiat konecki) w latach 60 XX wieku. W miejscowości znajduje się również szkoła podstawowa w stylu szwajcarskim wybudowana w latach 40 XX wieku.
W północnej części powiatu, w Mircu, znajduje się kościół pw. św. Leonarda. Trójnawową, orientowaną świątynię wystawiono w latach 40 XIX wieku. W pobliżu klasycystycznego kościoła znajduje się XIX-wieczny modrzewiowy dworek, w którego wnętrzach obecnie funkcjonuje sala bankietowa.
Spośród najcenniejszych obiektów turystyki dziedzictwa kulturowego tylko wąchockie opactwo jest miejscem przyjaznym turystom, które zwiedzać można każdego dnia. Pozostałe obiekty sakralne mimo swej wysokiej wartości architektonicznej są udostępnione do zwiedzania z reguły tylko przed i po nabożeństwach, co w praktyce na chwilę obecną wyklucza je z listy atrakcji dla turystów kulturowych.
Turystyka obiektów przemysłowych i technicznych
Przemysł na ziemiach dzisiejszego powiatu starachowickiego rozwijał się już na początku naszej ery. Między innymi w Świętomarzy odkryto liczne stanowiska z dymarkami, które datowane były na II wiek n.e. Na terenie powiatu znajduje się ponadto fragment rezerwatu archeologicznego Rydno, gdzie chronione są ślady gospodarczej działalności człowieka prehistorycznego.
Najważniejszym zabytkowym obiektem przemysłowym powiatu jest zespół zakładu wielkopiecowego w Starachowicach. W ramach jego zwiedzania, organizowanego pod auspicjami Muzeum Przyrody i Techniki, przyjrzeć można się instalacjom ponad 100-letniego wielkiego pieca. Na terenie muzeum znajduje się również ekspozycja paleontologiczna oraz archeologiczna. Listę muzealnych atrakcji dopełnia wystawa słynnych samochodów ciężarowych „Star”, które przyczyniły się do rozsławienia Starachowic w Europie Środkowo-Wschodniej.
Jeden z pomysłów Stanisława Staszica na rozwój efektywnego przemysłu w Staropolskim Okręgu Przemysłowym polegał na zorganizowaniu wzdłuż rzeki Kamiennej pełnego procesu technologicznego produkcji stali, który z jednej strony czerpałby z rzeki niezbędną energię, a z drugiej wykorzystywałby ją jako środek transportowy. Najcenniejszym obiektem tego okresu jest „jaz staszicowski” w Brodach Iłżeckich. Zaporę wybudowano w I poł. XIX wieku, ale już w 1903 większość instalacji wodnych na Kamiennej zniszczyła powódź. Konstrukcję odbudowano w latach 60 XX wieku. Niepełniący już żadnych funkcji obiekt wkomponowano w skarpę odpowietrzną nowej zapory, która piętrzy wodę w blisko 200-hektarowym zbiorniku brodzkim. „Jaz staszicowski” stał się na tyle charakterystycznym elementem krajobrazu brodzkiego, że znalazł się nawet w gminnym herbie. Koroną zapory w Brodach poprowadzony jest chodnik umożliwiający turystom przyjrzenie się współczesnym przelewom regulującym poziom wody w zbiorniku. Jest to interesujący obiekt turystyczny łączący w sobie cechy współczesnego obiektu przemysłowego, jak i obiektu postindustrialnego.
Inne obiekty hydrotechniczne w powiecie starachowickim nie są już tak spektakularne jak brodzka stara i nowa zapora. Dawne urządzenia przelewowe obejrzeć można również na Kamiennej w Starachowicach i na Żarnówce w Parszowie. Katalog turystycznych obiektów przemysłowych w powiecie starachowickim dopełnia kolejka wąskotorowa, która w sezonie letnim wozi turystów na trasie Starachowice – Lipie. Kolej jest tym elementem oferty turystycznej, który zdecydowanie mógłby zostać lepiej wykorzystany i stać się turystycznym magnesem.
Turystyka religijna i pielgrzymkowa
Najważniejszym celem pielgrzymek w powiecie starachowickim jest Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Pani Świętokrzyskiej w Kałkowie-Godowie. Choć obiekt powstał stosunkowo niedawno, bo w latach 80 XX wieku, to jego znaczenie jest już zdecydowanie ponadregionalne. Główne pielgrzymki, odbywające się cyklicznie, których celem jest Kałków to Pielgrzymka Narodowych Sił Zbrojnych oraz Ogólnopolska Pielgrzymka Głuchych. W niektórych latach w pielgrzymce osób niesłyszących uczestniczyli również goście z zagranicy. Zarówno sam kościół, jak i znajdujące się w jego pobliżu obiekty upamiętniają martyrologię narodu polskiego. Najbardziej wymowną budowlą jest 33 metrowa Golgota, w której na kilku piętrach, w kolejnych kaplicach, upamiętniono m.in. ofiary strajków robotniczych w latach 80, oficerów zamordowanych w Katyniu czy więźniów obozów koncentracyjnych. U podnóża Golgoty znajduje się 11-metrowy odlew samolotu Tu-154M, który rozbił się pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 roku. Na terenie sanktuarium znajduje się również mini zoo oraz Dom Jana Pawła II, w którym pielgrzymi znajdą nocleg oraz stołówkę.
Drugim celem pielgrzymek religijnych w powiecie starachowickim jest Opactwo Cysterskie w Wąchocku. Choć w wąchockim klasztorze brak znanych na szeroką skalę obiektów kultu, to przyciąga on pielgrzymów swą wielowiekową historią. Jest ono natomiast – ze względu na swoją metrykę oraz rzadką w Polsce obecność konwentu zakonnego cystersów – ważnym obiektem turystyki religijnej i tematycznej, uprawianej w ramach Szlaku Cysterskiego. Klasztor w Wąchocku oraz sanktuarium w Kałkowie są często pośrednimi celami pielgrzymów zmierzających na Święty Krzyż, leżący już na obszarze powiatu kieleckiego.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
Cennym walorem powiatu starachowickiego są Lasy Starachowickie nazywane również Puszczą Iłżecką. Ten kompleks leśny był w przeszłości częścią, obecnie dużo bardziej znanej, Puszczy Świętokrzyskiej. Puszcza Iłżecka zajmuje północną część powiatu, natomiast część środkowo-zachodnią porastają lasy Sieradowickiego Parku Krajobrazowego. Parkowe ścieżki udostępnione są turystom m.in. jako niebieski szlak PTTK z Wąchocka do Cedzyny (powiat kielecki), którym dotrzeć można na Wykus i Polanę Langiewicza. Na Wykusie ze szlakiem niebieskim spotykają się również szlak zielony ze Skarżyska-Kamiennej i czarny ze Starachowic. Węzeł szlaków powstał w pobliżu Rezerwatu Przyrody Wykus, w miejscu stacjonowania powstańców styczniowych Mariana Langiewicza oraz partyzantów drugiej wojny światowej z oddziałów „Hubala” i „Ponurego”. W pobliskim lesie znajdują się liczne żołnierskie mogiły.
Na północ od Sieradowickiego Parku Krajobrazowego, nad Kamienną, znajduje się Rezerwat Archeologiczny Rydno, na obszarze którego odkryto dotychczas ponad 400 obozowisk datowanych na epokę kamienia. Co roku na terenie rezerwatu odbywa się piknik archeologiczny. W pobliżu Rydna, już w Wąchocku znajduje się wąwóz Rocław, odsłaniający lodowcowe osady sprzed 300 tys. lat.
Turyści wypoczywający nad zbiornikiem brodzkim znajdą w pobliżu Rezerwat przyrody nieożywionej Skały pod Adamowem oraz Skały w Krynkach. Przez drugi przebiega czerwony szlak turystyczny z Kałkowa do Skarżyska-Kamiennej. Ponadto turyści mogą wędrować wieloma nieoznakowanymi a świetnie utrzymanymi ścieżkami i drogami.
|
