|
Szymon Czajkowski, Armin Mikos v. Rohrscheidt
Z przeprowadzonej analizy potencjału turystyczno-kulturowego oraz jej zestawienia z zasobami i walorami
sąsiednich obszarów wynika, że badany mikroregion jest lub może być atrakcyjnym obszarem docelowym dla
następujących form turystyki kulturowej: turystyki kulturowo-przyrodniczej, tematycznej, dziedzictwa
kulturowego, etnicznej, muzealnej, eventowej oraz - w mniejszym stopniu - industrialnej.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza
Wspomniane powyżej powiązanie walorów Słowińskiego Parku Narodowego eksponujące symbiozę przyrody i bliskiej
jej kultury lokalnej grupy etnicznej tworzy dobre podstawy do konstruowania na terenie Parku i jego obrzeżach
produktów turystyki kulturowo-przyrodniczej. Głównym magnesem i ośrodkiem takiego produktu będzie zapewne
Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach, a jej uzupełnieniem - wycieczki terenowe, z elementami edukacyjnymi,
aktywnymi i rekreacyjnymi. Wyjątkowa jest przy tym możliwość udania się na plaże Słowińskiego Parku Narodowego.
Brak rozbudowanej infrastruktury turystycznej oraz komercyjnych punktów sprzedaży zdecydowanie odróżnia
tamtejszy fragment Wybrzeża Słowińskiego od większości nadbałtyckich plaż. Atrakcje przyrodnicze i magnesy
dla turystyki kulturowo-przyrodniczej Słowińskiego Parku Narodowego nie ograniczają się jedynie do możliwości
spokojnego odpoczynku nad Bałtykiem. Wśród najbardziej znanych walorów tego obszaru należy wymienić Jezioro
Łebsko i Jezioro Gardno. Ich znaczenie kulturowe jest mocno związane z dziedzictwem Słowińców. Z kolei
Wzgórze Rowokół, związane z kulturą wcześniejszych mieszkańców tego terenu także w okresie przedchrześcijańskim,
wpisało się w późniejsze tradycje kaszubskie. Najszerzej chyba rozpoznawalnym walorem Słowińskiego Parku
Narodowego są tamtejsze ruchome wydmy. Co prawda część turystów kojarzy je z Łebą, położoną już na terenie
powiatu lęborskiego, niemniej same wydmy znajdują się w granicach powiatu słupskiego. Ta pomyłka dotyczy
zresztą zdecydowanej większości parku, którego obszar niemal w całości znajduje się terenie analizowanej
jednostki administracyjnej. Słowiński Park Narodowy posiada także punkty edukacyjne, ścieżki przyrodnicze,
wieże widokowe, a także Muzeum Przyrodnicze w Smołdzinie i jego filię w Rowach. Tradycja wypoczynku nad
brzegiem Morza Bałtyckiego na ziemiach powiatu słupskiego sięga XIX w. Wtedy odkrywano korzyści wynikające
z kąpieli w morzu i z wypoczynku na plaży. Przez następne dziesięciolecia i przy zmieniającej się sytuacji
politycznej, miejscowości leżące na wybrzeżu niezmiennie przyciągały gości.
Poza obszarem parku turyści kulturowi zainteresowani walorami przyrodniczymi z pewnością docenią uroki
rzeki Słupi, tamtejszego parku krajobrazowego czy jednego z licznych rezerwatów przyrody. Prócz pierwotnej
natury w Słowińskim Parku Narodowym w powiecie słupskim, można zapoznać się także z miejscami, gdzie
przyroda została ukształtowana przez człowieka. Warto w tym kontekście odwiedzić ogrody przy siedzibie
Książąt Pomorskich czy rezydencji Bismarcka. Z kolei po drodze na plaże w Ustce można zapoznać się z
atrakcjami Doliny Charlotty.
Obecnie dwoma najważniejszymi ośrodkami, do których, zwłaszcza w sezonie letnim, tłumnie przyjeżdżają
turyści spragnieni tej formy odpoczynku, są Ustka i Rowy. Pierwsza z tych miejscowości posiada status
uzdrowiska, dlatego kuracjusze są goszczeni przez tamtejsze sanatoria cały rok. Jednak powiat słupski
ze swoimi atrakcjami daje przyjezdnym szerszy wachlarz wariantów wypoczynku nad morzem. Ciekawą formą
poznawania relacji człowieka z przyrodą powiatu słupskiego, może być korzystanie z oferty szlaku, umożliwiającego
poznawanie elektrowni wodnych. Na koniec warto podkreślić, że zgodnie z najnowszym, opublikowanym na
koniec 2015 r., raportem Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, powietrze w Słupsku jest najczystsze
z wszystkich miast w Polsce [http://www.gios.gov.pl/pl dostęp: 31.01.2016 r.].
Turystyka obiektów przemysłowych i technicznych
Omawiając wyżej potencjał turystyczny elektrowni wodnej w Krzyni, należy wskazać także inny szlak tematyczny,
stanowiący atrakcję dla gości, zainteresowanych historią techniki. Szlak Latarni Morskich to jeden z
lepiej rozpoznawalnych linearnych systemów penetracji turystycznej. Na terenie powiatu słupskiego, znajdują
się aż dwa czynne i dostępne obiekty tego systemu: latarnia w Ustce i latarnia w Czołpinie. Ich położenie
pozwala porównać przy okazji skutki zabiegów adaptacji wybrzeża przez człowieka na jego potrzeby (Ustka)
z pierwotnymi formami wybrzeża i plaż na terenie Słowińskiego Parku Narodowego (Czołpino).
Turystyka tematyczna
W trakcie badań waloryzacyjnych odnotowano funkcjonowanie przynajmniej kilka szlaków kulturowo-turystycznych.
Takie systemy, o ile są sprawnie koordynowane i konsekwentnie promowane [Mikos v. Rohrscheidt 2010b],
a także gwarantują rzeczywistą dostępność do atrakcji, mają znaczący potencjał przyciągania tych turystów
i odwiedzających, których uwaga i aktywności koncentrują się wokół wybranej tematyki czy konkretnego
zagadnienia. Rozpoznawalnym produktem turystycznym jest Szlak Latarń Morskich. W powiecie słupskim są
położone dwa obiekty tego systemu. Podczas obserwacji terenowych stwierdzono iż szlak przyciąga do nich
sporą liczbę turystów, zarówno tych wypoczywających w jednym miejscu, jak i osoby podróżujące wzdłuż
wybrzeża (np. rowerzyści czy motocykliści). Prostym, ale wartym podkreślenia sposobem zachęcenia gości
do odwiedzin w każdej z latarni szlaku jest przygotowanie i dystrybucja tematycznego programu lojalnościowego,
na przykład wydanie paszportów latarnika Bliza. Dzięki naturalnej ludzkiej skłonności do kolekcjonowania
i jednoczesnemu budzeniu zainteresowania kolejnymi obiektami z listy możliwość nabycia lub darmowego
pozyskania takich książeczek może zwiększyć ruch turystyczny w każdym obiekcie szlaku. Jednocześnie potwierdzona
pieczątką wizyta w poszczególnych obiektach może przełożyć się na wymierne korzyści dla turystów w postaci
rabatów na ceny biletów lub inne usługi w samych obiektach lub w ich otoczeniu. Inicjatorami takiego
programu w skali całego szlaku mogliby być odpowiedzialni za turystykę w Słupsku lub powiecie, jako że
dużo zyskałyby na nim atrakcje położone na ich terenie. Kolejnymi znanymi systemami, przebiegającymi
przez powiat słupski są Pomorska Druga Świętego Jakuba, Europejski Szlak Gotyku Ceglanego i pętla pomorska
Szlaku Cysterskiego. Każdy z tych systemów posiada międzynarodowy potencjał turystyczny (jednak na dziś
dzień niekoniecznie optymalnie wykorzystywany). Wśród regionalnych tras na czoło dzięki interesującemu
i unikatowemu wysuwają się z kolei Szlak Elektrowni Wodnych i Pomorski Szlak Bursztynowy. Swój potencjał
mają także wirtualne trasy turystyczno-kulturowe o zasięgu lokalnym, jak np. ta wytyczona przez Jarosława
Ellwarta i Petera Olivera Loew wokół zabytków związanych z Ottonem von Bismarckiem. Promocja tego produktu
może przełożyć się na realne korzyści powiatu w postaci zwiększania zainteresowania i lepszego turystycznego
wykorzystania pamiątek po kanclerzu Rzeszy, znajdujących się w Warcinie. Warto wspierać także inne lokalne
produkty turystyczne, jak chociażby pakiety proponowane w formie Słowińskiego Szlaku Rybackiego.
Turystyka dziedzictwa kulturowego
Powiat słupski posiada zasoby pozwalające na - niedostępną nigdzie indziej - możliwość zapoznania się
z dziedzictwem kulturowym Słowińców. W tym kontekście dość szeroką ofertę tworzy kilka ośrodków, m.in.
w Klukach, Smołdzinie, samym Słupsku i w Swołowie. Składają się na nią zróżnicowane atrakcje: stałe wystawy
muzealne, obiekty typu skansenowskiego, układ urbanistyczny i zabudowa wsi, a także sama przyroda, która
pozwoliła na wykształcenie się w przeszłości enklawy żywiołu kaszubskiego na obszarze zdominowanym przez
ludność niemiecką. Zabytki pozostałe po Słowińcach spełniają wszystkie warunki, umożliwiające zakwalifikowanie
ich jako atrakcje turystyki dziedzictwa kulturowego [Mikos von Rohrscheidt 2010, s. 70-72]:
-
Stan zachowania i estetykę obiektów w trakcie badań terenowych uznano za wysoce zadowalającą, obiekty
są w atrakcyjny sposób prezentowane dla odbiorców, a umieszczenie ich w katalogach zbiorów Muzeum Pomorza
Środkowego, pozwoliło na objęcie ich ochroną poprzez opiekę konserwatorską. Co więcej regulacje wynikające
z objęcia terenów słowińskich w obszar parku narodowego, umożliwiło zachowanie wysokiej estetyki i pierwotnego
charakteru.
-
Oryginalność i unikalność walorów - w przypadku dziedzictwa Słowińców mają one szansę być największymi
magnesami, przyciągającymi turystów nie tylko w przypadku tej atrakcji turystycznej, ale dla całego powiatu
słupskiego. Ponieważ jeśli chodzi o oba wyróżniki, spełnienie tych kryteriów nie podlega żadnej wątpliwości.
-
Odniesienie obiektów do wydarzeń i postaci historycznych - wydaje się, iż narracja o życiu Słowińców
może wyjaśniać dawną codzienność mieszkańców Pomorza, z kolei kres ich dziejów w cieniu Wzgórza Rowokół
może obrazować skomplikowane losy i procesy narodowościowe w okresie II wojny światowej.
-
Dostępność - zabytki słowińskie prezentowanie są w ramach stale dostępnych wystaw muzealnych, a z
drugiej strony ich dostępność na otwartej przestrzeni zapewnia ciągłą możliwość obcowania z dziedzictwem
powiatu słupskiego.
-
Infrastruktura turystyczna - spełnienie tego wymogu wprost wynika z uwarunkowań opisanych wyżej i
związanych z poziomem i różnorodnością usług kierowanych do wczasowiczów.
-
Stopień znajomości dziedzictwa - za spełnienie tego kryterium należy uznać wpisanie tematu Słowińców
w narrację kilku atrakcji turystyki kulturowej: muzeów, wystaw, park narodowy, podkreślających znaczenie
dziedzictwa kaszubskiego, chociażby przez ujęcie ich w nazewnictwie tychże podmiotów. Dzięki temu przymiotnik
słowiński może zaistnieć w świadomości zarówno turysty ukierunkowanego kulturowo, jak i szerokiego
odbiorcy.
Turystyka etniczna
Dziedzictwo Słowińców ma potencjał przyciągać do powiatu słupskiego nie tylko odwiedzających zainteresowanych
kulturą kaszubską, ale także osoby związane pochodzeniem z dawnymi mieszkańcami terenu Słowińskiego Parku
Narodowego. Znaczna część Słowińców została wywieziona lub sama zadecydowała o wyjeździe do Niemiec tuż
po II wojnie światowej lub w latach 70-tych ostatniego wieku. Możliwe, iż dobrze zachowane i ciekawie
prezentowane zabytki po tej grupie etnicznej mają szansę stać się atrakcją dla dzisiejszych mieszkańców
Niemiec, których bliscy wyemigrowali z tych terenów przed kilkudziesięcioma laty. Niniejszy tekst ma
za zadanie omówienie obszarów rozwojowych dla turystyki kulturowej w okolicach Słupska. Możliwie, iż
Muzeum Pomorza Środkowego prowadzi już tego typu starania, dlatego tym bardziej wskazane jest wsparcie
takich inicjatyw.
Adresatami oferty podróży etnicznych mogą stać się nie tylko potomkowie Słowińców, ale także inni mieszkańcy
Niemiec, których przodkowie byli związani z Pomorzem Środkowym. Dla tej grupy odbiorców atrakcyjne ma
szansę być także wyeksponowanie związków powiatu słupskiego z osobami Ottona Freundlicha czy Heinricha
von Stephena. Innych Niemców może przyciągnąć na te tereny turystyczne zagospodarowanie (w postaci produktów
turystyki biograficznej) Warcina, ulubioną rezydencję Ottona von Bismarcka i jego rodziny. Żelazny Kanclerz
to postać wprawdzie negatywnie oceniana z perspektywy losów Polaków w II połowie XIX w., ale przez olbrzymi
sukces polityki zjednoczenia mająca kluczowe znaczenie dla historii państwa niemieckiego i przez to niezwykle
atrakcyjna z perspektywy przyjazdowej turystyki kulturowej.
Turystyka eventowa: elitarna i popularna
Imprezy, które z całą pewnością można zakwalifikować jako eventy kultury wysokiej o dużym potencjale
dla turystyki, to imprezy muzyczne Komeda Jazz Festival i Festiwal Pianistyki Polskiej. Ponadto osoby
motywowane kulturowo mogą przyjechać nad Słupię ze względu na Słupską Wiosnę Literacką, koncerty organowe
w kościele św. Jacka, a także Festiwal Witkacy pod Strzechy. Stolica powiatu jest także siedzibą
stałego teatru, filharmonii i kina, które posiadają również sezonową ofertą turystyczną. Z tego względu
Słupsk z pewnością może promować się jako atrakcyjny cel wyjazdów turystów zainteresowanych kulturą wysoką.
Jednak powiat Wybrzeża Słowińskiego posiada także interesującą ofertę imprez popularnych. Ostatnimi laty
głośniej zrobiło się o Dolinie Charlotty, gdzie co roku odbywa się Festiwal Legend Rocka, na który przyjeżdżają
fani elektrycznej gitary, nie tylko z Polski, ale także z zagranicy. W tym samym miejscu odbywa się Polska
noc Kabaretowa a także szereg innych eventów, szczególnie w trakcie sezonu turystycznego. Nad samym morzem
organizowany jest festiwal sztucznych ogni. Z kolei w stolicy powiatu corocznie odbywa się Jarmark
Gryffitów, festiwal Niemen Non Stop, czy Święto Ryby. Wszystko to każe ocenić Słupsk
jako miasto z relatywnie bogatą ofertą imprez mających znaczenie turystyczne. Tym bardziej, że powiat
słupski może poszczycić się swoim markowym produktem, jakim jest Czarne Wesele w Klukach. Kilkudniowa
impreza w sercu Słowińskiego Parku Narodowego ma szansę stać się osią wokół, której co sezon będzie popularyzowane
dziedzictwo Słowińców. Wyraźnym punktem na eventowej mapie powiatu, chociażby na ogólnopolski zasięg
imprezy, a także liczbę odbiorców jest także Disco Polo Hit Festival w gm. Kobylnica w Kwakowie. Dobitnie
obrazuje to, że powiat słupski wypracował ofertę zarówno dla melomanów, zainteresowanych kulturą elitarną,
jak i fanów muzyki rozrywkowej.
Turystyka muzealna
Na terenie powiatu słupskiego znajduje się kilka jednostek wystawienniczych wartych uwagi zainteresowanego
turysty. Najbardziej znaczącą placówką jest Muzeum Pomorza Środkowego z główną siedzibą w Zamku Książąt
Pomorskich w Słupsku oraz zewnętrzną ekspozycją w Młynie Zamkowym. Oddziałami zamiejscowymi tego muzeum
są - wcześniej kilkukrotnie już wspomniane -Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach i Muzeum Kultury Ludowej
Pomorza w Swołowie. W samej stolicy powiatu osoby zainteresowane sztuką mogą ponadto zapoznać się z ofertą
Bałtyckiej Galerii Sztuki i Baszty Czarownic. Sezonowe wystawy czasowe niejednokrotnie organizowane są
również w słupskim ratuszu. W drugim z najważniejszych ośrodków powiatu - Ustce - działają dwie placówki
muzealne: Muzeum Ziemi Usteckiej i Muzeum Chleba. Ponadto nad wybrzeżem Morza Bałtyckiego znajdują się
kolejne dwie instytucje posiadające ekspozycje. Te z kolei są atrakcyjne dla odwiedzających zainteresowanych
turystyką militarną: to Bunkry Ustka/Bateria Blüchera i Sala Tradycji w Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej
im. wiceadmirała Józefa Unruga. Ponadto dla pasjonatów odnośnej tematyki (po uprzednim zgłoszeniu) dostępne
są - i bez wątpienia ciekawe - nie spełniające na dziś wymogów Ustawy o Muzeach wystawy tematyczne na
temat kryminalistyki (przy słupskiej Szkole Policji, dostępną po zgłoszeniu i dla zorganizowanych grup)
oraz - prywatne - tzw. Muzeum Wędkarstwa przy sklepie specjalistycznym "Jaxon Club", zlokalizowane również
w Słupsku. Wszystkie wymienione placówki tworzą w sumie dość różnorodną ofertę wystawienniczą, odpowiadającą
różnym zainteresowaniom turystów.
Bibliografia:
Bielicki K., Ellwart J., 2014, Latarnie polskiego wybrzeża, Region, Gdynia.
Czerner M., 1986, Latarnie morskie polskiego wybrzeża, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Czerwiński B., 1971, Słupsk i okolice, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Ellwart J., 2009, Kaszuby, Region, Gdynia.
Ellwart J., 2013, Ustka, Region, Gdynia.
Ellwart J., Loew P. O., 2008, Śladami Bismarcka po Pomorzu, Region, Gdynia.
Kawałek P., 2011, Spacerownik środkowopomorski, Agora, Warszawa.
Lindmajer J., Machura T., Spors J., Wachowiak B., 1986, Dzieje Słupska, Polskie Towarzystwo Historyczne,
Słupsk.
Mikos von Rohrscheidt A., 2010a, Turystyka kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, (Wyd.2)
Wyd. KulTour.pl, Poznań.
Mikos v. Rohrscheidt, 2010b, Regionalne szlaki tematyczne. Potencjał, idea, organizacja, Wyd.
Proksenia, Kraków
Rybicki H., 2014, Kluki. Zarys dziejów, Muzeum Pomorza Środkowego, Słupsk.
Rybicki H., 1995, Nazywano ich Słowińcami, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Słupsk.
|
