|
Opracowanie: Marcin Gorączko, Aleksandra Gorączko
W przypadku wszystkich proponowanych tras punktem wypadowym jest miasto Uniejów, ze względu na najbardziej
kompleksowo rozwiniętą infrastrukturę turystyczną, w tym zwłaszcza bazę noclegową i gastronomiczną. Pozwala
to na efektywne i interesujące zagospodarowanie czasu wolnego w godzinach popołudniowych i wieczornych,
co może skłaniać turystę do wydłużenia swojego pobytu do dwóch, trzech dni.
Dzień I
(Atrakcje Uniejowa)
Wycieczka piesza lub rowerowa umożliwiająca zapoznanie się z wieloma różnorodnymi atrakcjami turystycznymi
występującymi w granicach administracyjnych miasta Uniejów. Sugeruje się aby planując ją unikać terminów
w których organizowane są na terenie Uniejowa duże całodzienne lub nawet kilkudniowe imprezy masowe (aktualne
informacje dostępne na www.termyuniejow.pl). Zwykle ich program jest wystarczająco bogaty aby stały się
one celem odrębnych wyjazdów. W ten sposób unikniemy sporych uciążliwości związanych ze wzmożonym napływem
turystów do miasta. Z kolei krótsze i bardziej kameralne eventy, których w Uniejowie organizuje się naprawdę
wiele, niewątpliwie przyczynią się do uatrakcyjnienia pobytu, którego głównym celem jest odkrywanie walorów
kulturowych miasta.
Najważniejszym zabytkiem Uniejowa i jednocześnie powiatu poddębickiego jest Zamek Arcybiskupów Gnieźnieńskich
(ul. Zamkowa 2). Został on wzniesiony w latach 1360-1365 z inicjatywy
arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorii Skotnickiego. W połowie XV
wieku zamek rozbudowano i dodatkowo ufortyfikowano przystosowując umocnienia do
użycia broni palnej. W tym czasie warownia pełniła funkcje rezydencjonalne,
kościelnego archiwum i biblioteki. Odbywały się w niej zjazdy duchowieństwa,
a od czasów wojny trzynastoletniej na zamku w Uniejowie wielokrotnie
przechowywano skarbiec kościoła gnieźnieńskiego (m.in. głowę św.
Wojciecha, głowę św. Gereona, relikwie towarzyszek św. Urszuli i męczenników
tebańskich, rękę św. Wojciecha, rękę św. Stanisława i jego pierścień).
Na zamku mieściło się także więzienie, gdzie przetrzymywano innowierców i
nieposłusznych księży. W 1525 roku zamek strawił pożar, po którym warownię
odbudował i przekształcił w renesansową rezydencję starosta Stanisław z
Gomolina. W pierwszej połowie XVII wieku za prymasów Jana Wężyka i Macieja
Łubieńskiego, zamek przekształcono w renesansowo-barokowe założenie, przez
co obiekt stracił ostatecznie cechy warowne. Pomyślny okres w dziejach
uniejowskiej rezydencji przerwany został po połowie XVII w. Przyczyniły się
do tego wydarzenia związane z najazdem szwedzkim w 1656 r. i rokoszem
Lubomirskiego. W początkach XVIII w. nastąpiły dalsze zniszczenia i
dewastacje. Po sekularyzacji dóbr prymasowskich przez władze pruskie zamek użytkowany
był w ograniczonym zakresie. Zmiana nastąpiła w 1836 roku gdy rząd carski
nadał uniejowskie dobra gen. Karlowi von Tollowi, szefowi sztabu głównej
armii rosyjskiej podczas tłumienia Powstania Listopadowego. On sam w Uniejowie
najprawdopodobniej nigdy się nie pojawił, za to jego syn Aleksander przyczynił
się do odbudowy świetności zamku. Tollowie pozostawali właścicielami zamku
do 1918 roku. W latach międzywojennych zabudowania zamkowe pełniły rolę
pensjonatu. Po ostatniej wojnie zamek początkowo wykorzystywany był jako
magazyn nawozów sztucznych i zboża. Dopiero w latach 1957-1967 przeprowadzono
tutaj prace konserwatorskie i adaptacyjne na podstawie projektu H. i Z. Ziętkiewiczów.
Zamek jest częściowo dostępny dla wszystkich zwiedzających (dziedziniec i międzymurze).
Jednocześnie jest to dogodne miejsce do organizowania kameralnych eventów
muzycznych (np. cykl koncertów "Muzyka na zamku" w 2016 r., w
wykonaniu pedagogów i wychowanków Akademii Muzycznej w Łodzi). Natomiast z
zabytkowymi wnętrzami, gruntownie wyremontowanymi w 2012 roku, można zapoznać
się odwiedzając zamkową restaurację
"Herbowa" lub jako gość znajdującego się tu hotelu i centrum konferencyjnego
(wewnątrz m.in. stylizowane sale Rycerska, Białej Damy, hr. Aleksandra i Tollów
oraz apartamenty Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełły i Kazimierza
Jagiellończyka). Dostępna dla zwiedzających jest zamkowa wieża (za niewielka
opłatą) z której roztacza się widok na Uniejów i jego najbliższe okolice.
Przed zamkiem od strony Warty zlokalizowany jest budynek Domu Pracy Twórczej,
obiekt pełniący funkcje artystyczno-kulturalne, hotelowe i gastronomiczne, ze
szczególnym przeznaczeniem dla Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Powstał on w
2012 roku. Odbywają się w nim plenery malarskie, warsztaty artystyczne,
seminaria naukowe oraz wystawy fotografii i obrazów. Tuż obok przy rzece
znajduje się plenerowa ekspozycja machin oblężniczych.
Zamek w Uniejowie stoi na skraju rozległego parku miejskiego o
powierzchni 34 ha. Został on założony w latach 1870-1870 jako park
krajobrazowy w stylu angielskim przez ówczesnego właściciela zamku hr.
Aleksandra von Tolla. Obecnie wyznaczone ścieżki edukacyjno - turystyczne umożliwiają
poznawanie walorów przyrodniczych tego pięknego założenia parkowego. Dominującą
szatę roślinną południowej, centralnej i północno-zachodniej części
parku stanowi las dębowo - grabowo - lipowy. We wschodniej części przeważa
park łęgowy jesionowo - olszowy. Na terenie parku znajdują się również
zachowane fragmenty łęgów wierzbowo - topolowych. Łącznie występuje tu około
30 zbiorowisk roślinnych, 81 taksonów drzew i krzewów. Park Zamkowy sąsiaduje
z dużym (77,67 ha) kompleksem leśnym, Zespołem Przyrodniczo-Krajobrazowym Uroczysko Zieleń.
Razem z parkiem przy zamku tworzy ono najcenniejszą pod względem przyrodniczym
strefę uzdrowiska, przygotowaną do uprawiania spacerów, nordic walking,
wycieczek rowerowych, biegów terenowych i tego typu innych form rekreacji, z
wyznaczonymi ścieżkami edukacyjnymi.
Przy ul. Zamkowej 3/5 mieści się kompleks basenowy Termy Uniejów,
najczęściej odwiedzany przez turystów obiekt w mieście. Oddany do użytku w
2008 roku, a w roku 2012 znacznie rozbudowany, w największym stopniu przyczynił
się do dynamicznego rozwoju gospodarczego miasta. Kompleks basenowy podzielony
jest na trzy funkcjonalne części: basenową zewnętrzną, basenowa wewnętrzną
oraz zespół odnowy biologicznej. Niecki zewnętrzne i osłonięte są zasilane
leczniczą solanką termalną. Takie rozwiązanie umożliwia funkcjonowanie
basenów przez cały rok - niezależnie od pogody w godzinach 10.00-22.00 (dni
powszednie) lub 9.00-22.00 (weekendy). W kompleksie mieści się również basen
solankowo - uzdrowiskowy z ciepłą wodą oraz niezależny basen wewnętrzny z
częścią ogólną i dziecięcą. Łączna powierzchnia lustra wody we
wszystkich strefach wynosi 1500 m2. Strefa saun (łaźnie parowe,
bania, łaźnia aromatyczna, sanarium), czynna jest w godzinach 16.00-22.00 (dni
powszednie) i 10.00-22.00 (weekendy). Na miejscu można skorzystać również z
kameralnej tężni solankowej. Szczytowe wykorzystanie uniejowskich term
przypada sezon wakacyjny, jednak aby w pełni docenić walory gorących kąpieli
warto skorzystać z basenów w chłodniejszych miesiącach roku a zwłaszcza w
sezonie zimowym. Ciekawym miejscem do zwiedzenia, po uprzednim umówieniu się,
jest zakład
Geotermia Uniejów Sp. z o.o., zajmujący się eksploatacją wód
geotermalnych i ich dystrybucją w mieście na cele ciepłownicze,
balneologiczne i rekreacyjne. Motyw naturalnie gorących wód wypływających
na powierzchnię jest wyeksponowany w wielu częściach miasta w postaci obiektów
małej architektury, fontann m.in. na uniejowskim rynku oraz przy kładce przez
Wartę oraz mini tężni przy kompleksie basenowym.
Przy ulicy Dąbskiej 49 w 2016 roku otwarty został stylowy Browar Wiatr.
To połączenie rzemieślniczego browaru z restauracją, której menu opiera się
na produktach pochodzących od lokalnych producentów i hodowców oraz
kameralnym hotelem. Właściciel nie ukrywa, że jego celem jest uczynienie z
Uniejowa regionalnej stolicy piwa rzemieślniczego. Warto sprawdzić czy
znajduje się na dobrej drodze do jego realizacji.
Centralną częścią miasteczka pozostaje nadal rynek, który wraz z
odchodzącymi od niego uliczkami w znacznym stopniu zachował swój pierwotny,
średniowieczny układ. Z trzech stron jest on otoczony kamienicami zbudowanymi
z kamienia wapiennego (obecnie w większości otynkowanymi), na parterze których
prowadzona jest drobna działalność handlowa, usługowa i gastronomiczna. Od
strony rzeki Warty znajduje się niewielki park. Najważniejszym zabytkiem tej
części miasta jest przyległa do rynku Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej
Marii Panny w Uniejowie, gotycka budowla z XIV wieku, przebudowana w XVI
wieku. Szczególną wartość historyczną w kościele przedstawia gotyckie
prezbiterium z XIV wieku, ołtarze boczne z XVII wieku a dodatkowo religijną
sarkofag błogosławionego Bogumiła, wykonany w brązie w 1666 roku w Gdańsku.
Świątynia w tej części Kotliny Kolskiej uchodzi za sanktuarium związane z
kultem bł. Bogumiła, który pod koniec XII lub na początku XIII wieku na
terenie sąsiedniego powiatu kolskiego (wieś Dobrów) miał swoją pustelnię.
Kult ten był rozpowszechniony we wschodniej Wielkopolsce już w XV wieku. Tuż
przy kolegiacie wznosi się okazała wolnostojąca wieża o wysokości
25 metrów, pełniąca rolę dzwonnicy i zegara. Została ona wybudowana w 1901
roku w stylu neobarokowym.
Na lewym brzegu Warty, na południe od drogi krajowej nr 72 znajduje się Zagroda Młynarska w Uniejowie.
Jest to zespół muzealno-noclegowy typu skansenowskiego w skład którego
wchodzą zarówno zabytkowe obiekty etnograficzne przeniesione z terenu województwa
łódzkiego, takie jak dwór z miejscowości Nagórki (gm. Grabów, pow. łęczycki),
dwa wiatraki - koźlaki z Chorzepina i ze Zbylczyc (gm. Świnice Warckie, pow.
łęczycki) i chałupa ze Skotnik (gm. Uniejów), jak również ich kopie:
budynek inwentarski z Uniejowa oraz stodoła z Besiekier (gm. Grabów, pow. łęczycki).
W chałupie ze Skotnik mieści się wyposażona w piec chlebowy stylowa karczma.
Z kolei we dworze urządzone zostały pokoje noclegowe dla turystów. Możliwość
skorzystania z noclegu istnieje także w oryginalnej scenerii zabytkowych urządzeń
napędowych młyna z Chorzepina. Drugi z wiatraków jest żywym muzeum młynarstwa,
w którym można obserwować, a pod okiem kustosza także uczestniczyć w
procesie produkcji mąki żytniej. W stodole odbywają się warsztaty rzemieślnicze:
kowalstwa, wikliniarstwa, garncarstwa, bukieciarstwa oraz imprezy
folklorystyczne. Ponadto znajduje się tutaj ekspozycja zabytkowych pojazdów
konnych oraz bogata kolekcja dawnych narzędzi stolarskich i ciesielskich.
Budynek inwentarski pełni funkcję stajni. W bezpośrednim sąsiedztwie
skansenu mieści się osada indiańska TATANKA. Organizowane są tutaj na
zamówienie warsztaty i prezentacje pozwalające na zapoznanie się ich
uczestników z życiem codziennym Indian Ameryki Północnej a także obejrzeć
bogatą kolekcję indiańskiego rękodzieła.
 Dzień II (Szlakiem kamienia wapiennego w budownictwie wiejskim gminy Uniejów - wycieczka rowerowa
lub samochodowa)
Celem wycieczki jest zapoznanie jej uczestników z coraz rzadszym zjawiskiem w budownictwie jakim jest
regionalizm występujący w technikach wznoszenia budynków. Cechą charakterystyczną murowanej zabudowy
wiejskiej, pochodzącej z okresu od II połowy XIX w. do końca lat 60. XX wieku, w Kotlinie Kolskiej wraz
z jej otoczeniem, jest wykorzystanie jako podstawowego materiału konstrukcyjnego kamienia wapiennego,
eksploatowanego w lokalnych kamieniołomach. W efekcie zagrody i inne budynki wzniesione z tego materiału
stały się bardzo charakterystycznym, unikalnym wręcz na skalę Niżu Polskiego, elementem tutejszego krajobrazu
kulturowego wsi. Wszystkie miejscowości na terenie gminy Uniejów położone wzdłuż proponowanej trasy cechuje
duża liczba zachowanych do dziś budynków z kamienia, reprezentatywnych dla ogółu, a więc o różnym przeznaczeniu,
wielkości i kształcie bryły.
Uniejów (Zagroda Młynarska - Boisko Sportowe im. E.Smolarka) - Felicjanów - Wielenin - Kolonia
Wielenin - rejon Dąbrowy, Zaborowa, Stanisławowa i Rożniatowa - Czepów - Wilamów - Skotniki - Orzeszków
-Ostrowsko (prom) - Wieścice - Człopy - Uniejów
W centralnej części Zagrody Młynarskiej w Uniejowie uwagę turystów zwykle zwracają nietypowe elewacje
dwóch budynków inwentarskich. W przeciwieństwie do dominujących w polskich skansenach obiektów, reprezentujących
architekturę drewnianą, te zostały wzniesione przy użyciu charakterystycznej porowatej skały, o barwie
biało-żółtawej, starannie formowanej ręcznie na kształt cegły. Jeszcze do niedawna materiał ten, eksploatowany
w pobliskich kamieniołomach, był na wsi najpopularniejszym budulcem, nie tylko w regionie uniejowskim
i powiecie poddębickim, ale również na terenach powiatów kolskiego i łęczyckiego. Wspomniane budynki
(jeden z nich jest kopią obiektu z II poł. XIX wieku znajdującego się przy rondzie) wraz z obiektami
socjalnymi przy Boisku Sportowym im. Euzebiusza Smolarka i pobliskimi straganami na ryneczku o
murowanych z kamienia ścianach są formą promocji tego dziedzictwa kultury materialnej i jednocześnie
zachętą do nawiązywania do tradycji we współczesnych realizacjach z zakresu budownictwa. Łącznie w różnych
częściach Uniejowa na chwilę obecną występuje blisko trzydzieści nie otynkowanych budynków z kamienia
wapiennego, zwłaszcza wzdłuż przyległych do Warty ulic Kościelnickiej i Sienkiewicza. Wśród mniej licznych
i bardziej rozproszonych zabudowań wiejskich budynki z kamienia są łatwiejsze do zauważenia. Tak jest
na przykład w przypadku wsi Felicjanów i Brzeziny (po 24 obiekty, głównie chałupy i budynki
inwentarskie). Materiał z kamieniołomów zwożony był na plac budowy furmankami. Obrabiano go za pomocą
prostych narzędzi ręcznych, głównie młotków kamieniarskich. Z kamienia konstruowano mury w całości, wiążąc
poszczególne elementy zaprawą glinianą. Jedynie dla wzmocnienia bardziej newralgicznych partii murów
(naroża, nadproża) stosowano pełną cegłę ceramiczną. W ten sposób uzyskiwano charakterystyczny efekt
dekoracyjny, zestawienie jasnożółtego kamienia z czerwienią ceramiki. Na ówczesne warunki kamień cechował
się optymalnymi właściwościami izolacyjnymi i estetycznymi. W związku z tym z reguły nie przewidywano
tynkowania ani dociepleń budynków.
Chociaż historia dużej wsi Wielenin (4km od Uniejowa) sięga średniowiecza, niemal cała zachowana
tutaj (wraz z wsią Wielenin-Kolonia) do dziś zabudowa zagrodowa wzniesiona do końca lat 60. XX wieku,
powstała z lokalnego kamienia (60 obiektów). Na szczególną uwagę zasługują dwie niewielkie chałupy w
Wieleninie o konstrukcji mieszanej (drewno i kamień), które najprawdopodobniej dokumentują etap przejściowy
w upowszechnianiu się budownictwa murowanego na tych terenach. W zachodniej części wsi w 1926 roku z
kamienia zbudowano duży kościół. Szczególne wrażenie robi masywna wieża świątyni, będąca namacalnym dowodem
na wysoki na kunszt i staranność dawnych rzemieślników budowlanych.
W okolicach leżących na północ od Wielenina wsi Stanisławów, Dąbrowa, Zaborów, Rożniatów
i Czepów wśród pól uprawnych dostrzec można z łatwością ślady po dawnych kamieniołomach. W przeszłości
był to rejon wzmożonej eksploatacji kamienia wapiennego, który w tym miejscu występuje bardzo płytko,
często już pod warstwą gleby. Materiał skalny był wydobywany z płytkich wyrobisk za pomocą prostych narzędzi
takich jak kilofy i łomy. W okresie największej popularności tego materiału w budownictwie zagrodowym
(lata 30-60. XX wieku) przy wydobyciu i obróbce kamienia pracowało kilkaset osób, najczęściej zamieszkujących
okoliczne wsie. Dziś eksploatacja prowadzona jest jedynie w części największego niegdyś wyrobiska w
Rożniatowie, przy drodze wojewódzkiej z Uniejowa do Dąbia. Warto jednak tam się udać (dostęp drogą polną
po uzyskaniu zgody właściciela) by zapoznać się z surowcem skalnym w warunkach in situ. Kamień
w złożu występuje warstwowo co bardzo ułatwiało jego eksploatację. Pobliskie zabudowania gospodarskie
(Karol Banasiak Kopalnia Kamienia Wapiennego pod adresem Stanisławów 32) reprezentują układ typowej
dużej zagrody wzniesionej z kamienia wapiennego w zabudowie czworobocznej z budynkiem mieszkalnym, dwoma
budynkami inwentarskimi oraz stodołą. Z kolei nowy budynek mieszkalny właściciela jest oddzielony od
szosy kamiennym parkanem, stanowiącym przykład współczesnego wykorzystania tego tradycyjnego materiału
w obiektach małej architektury. Na niektórych elementach ogrodzenia dostrzec można typowe skamieniałości
fauny wieku kredy sprzed 65-70 mln lat w postaci amonitów, belemnitów, ślimaków i ramienionogów itp.
Tym samym rejon kopalni można traktować jako cenne stanowisko geoturystyczne. Generalnie zabudowa wymienionych
wyżej wsi ze względu na bliskość surowca skalnego niemal w całości wzniesiona była z miejscowego kamienia.
W wielu przypadkach mógł być on wręcz eksploatowany bezpośrednio w miejscu budowy zagród.
Na terenie wsi Czepów, położonej po drugiej stronie DW 473, która do 1937 roku była siedzibą władz
gminy Skotniki, oprócz architektury kamiennej (ponad 80 obiektów) warto zwiedzić także wpisany do rejestru
zabytków podworski park z I poł. XIX wieku. Znajdująca się w pobliżu Czepowa (2 km) duża wieś Wilamów
do dziś reprezentuje wczesnośredniowieczny układ przestrzenny wielodrożnicy. Najważniejszym zabytkiem
miejscowości jest murowany z kamienia wapiennego i cegły kościół pw. Świętych Wojciecha i Stanisława.
Został on wzniesiony w 1894 roku dzięki pomocy ówczesnego właściciela miejscowości Stanisława Pieczyńskiego.
Wśród bogatego wyposażenia świątyni, na szczególną uwagę zasługuje licząca ponad 700 lat kropielnica.
Międzywojenna historia miejscowości jest szczególnie związana z dziejami rodziny młynarskiej Pelców.
Świadectwem tego jest zachowany do dziś młyn zbożowy, murowany częściowo z kamienia oraz tartak.
Obiekty te przejęte w czasie okupacji przez Niemów, znacjonalizowane po wojnie, w ręce pierwotnych właścicieli
powróciły dopiero w 1995 roku. W 2002 roku młyn zaprzestał działalności, zachowując jednak całe wyposażenie
techniczne. Do niedawna na terenie wsi funkcjonowała prywatna Izba Muzealna - Muzeum Etnograficzne
w Wilamowie. Obecnie większość gromadzonej przez lata kolekcji jest wyeksponowana w obrębie Zagrody
Młynarskiej w Uniejowie. W odległości dwóch kilometrów od Wilamowa znajduje się wieś Skotniki.
Cechą charakterystyczną tradycyjnej zabudowy miejscowości jest nietypowa dla regionu szczytowa orientacja
chałup względem drogi. Z kolei w pobliskich wsiach Orzeszków i Orzeszków Kolonia (łącznie blisko
50 obiektów murowanych z kamienia) jest okazja aby zapoznać się z ciekawym zwyczajem zdobienia kamiennych
elewacji elementami ceramicznymi układanymi w motyw krzyża, wzory geometryczne, sygnatury z datą budowy,
inicjałami właścicieli, wykonawców itp. Ostatnim etapem wycieczki jest Ostrowsko jedna z czterech
obok Spycimierza, Wilamowa i Wielenina największych wsi gminy Uniejów (ponad 300 mieszkańców). Mimo,
iż miejscowość ta wzmiankowana była w średniowieczu jej współczesny charakterystyczny układ (zwarta ulicówka
o długości ponad 1,5 km) wynika bezpośrednio z przeprowadzonej w XIX wieku regulacji gruntów. W obrębie
wsi (większość obejść bardzo zadbanych, co nie jest niestety jeszcze regułą w gminie) wśród licznych
budynków z kamienia (łącznie ponad 40 obiektów) zachowała się w dobrym stanie chałupa kryta strzechą.
To właśnie ten rodzaj pokrycia dachowego pierwotnie dominował w budownictwie murowanym regionu, natomiast
powszechny dziś eternit (w jego najmniej estetycznej falistej wersji) jest elementem późniejszym, wtórnym.
W centralnej części Ostrowska mieści się nowo wybudowana remiza strażacka miejscowego OSP. W przypadku
budynku oraz okalającego go ogrodzenia jako materiał elewacyjny został zastosowany kamień z Rożniatowa.
Jest to wzorcowy przykład jak harmonijnie współczesny budynek można wpisać w istniejącą zabudowę wsi,
dzięki nawiązaniu do miejscowej tradycji przy doborze materiałów budowlanych. Z Ostrowska można powrócić
do Uniejowa drogą przechodzącą w ulicę Kościelnicką. Pierwotnie ta część miasta stanowiła odrębną wieś
o nazwie Kościelnica. Warto jednak wybrać drogę bardziej okrężną, przez wieś Człopy (ponad 20
dobrze zachowanych budynków z kamienia wapiennego), korzystając z przeprawy promowej przez Wartę
łączącą wsie Ostrowsko i Wieścice.
Dzień III (Wycieczka objazdowa po powiecie poddębickim)
Uniejów - Spycimierz - Łęg Piekarski (prom) - Zapora Jeziorsko - Siedlątków - Pęczniew - Brodnia
- Borysew - Poddębice - Kałów - Tur - Stary Gostków - Wartkowice - Bronów - Biernacice - Uniejów
Położony na południe od Uniejowa Spycimierz znajduje się w strefie ochronnej uzdrowiska termalnego.
Układ przestrzenny wsi stanowi wyjątkowy w regionie łódzkim i rzadki w skali ogólnopolskiej relikt osadnictwa
średniowiecznego. Cechuje się on zwartą zabudową tzw. kupową, o nieregularnym wielodrożnym rozmieszczeniu
siedlisk. W miejscowości zachowało się sporo tradycyjnych budynków wzniesionych z kamienia rożniatowskiego.
Współczesny Spycimierz najbardziej znany jest z wyjątkowo pięknego zwyczaju związanego z obchodami
Bożego Ciała, którego tradycja sięga 200 lat. Mieszkańcy wsi przed swoimi posesjami układają barwny
dywan kwiatowy wzdłuż całej liczącej około dwa kilometry trasy procesji prowadzącej wokół wsi. Uroczystość
ta od lat przyciąga wielu turystów, nie tylko z całej Polski ale również z zagranicy. Na terenie miejscowości
zachowały się pozostałości grodu książęcego, które mimo iż obecnie raczej skromnie się prezentujące (niewielkie
wzniesienie wśród pól uprawnych), wymagają uwagi turysty kulturowego, ze względu na duże znaczenie strategiczne
i polityczne tej warowni we wczesnym średniowieczu. Innym zabytkiem militarnym są zachowane w obrębie
wsi oraz w jej okolicy bunkry z okresu II wojny światowej (5 obiektów). Warto wspomnieć, że ostatnio
Spycimierz znalazł się w elitarnej grupie 50 miejscowości wyróżnionych w ramach projektu Krajowej Sieci
Obszarów Wiejskich pt. "Tworzenie Sieci Najciekawszych Wsi". Jego celem jest nie tylko zachowanie dziedzictwa
kultury materialnej, krajobrazu i tradycyjnie pojmowanych walorów wiejskości najcenniejszych pod tym
względem wsi w Polsce, ale także budowanie jakości życia mieszkańców tych miejscowości.
Kolejnym etapem wycieczki jestznajdujący się na granicy województwa łódzkiego i wielkopolskiego
Zbiornik Jeziorsko. Ze Spycimierza można do niego dotrzeć szosą poprzez Piekary i Skęczniew (pow.turecki),
jednak w okresie od kwietnia do października warto urozmaicić sobie drogę korzystając z promu rzecznego
przez Wartę, łączącego miejscowość Łęg Piekarski (gm.Dobra w pow. tureckim) z Księżymi Młynami (gm.Pęczniew).
Zbiornik Jeziorsko jest drugim pod względem powierzchni zalewu (43,2 km2) i czwartym pod względem
pojemności (202 mln m3) wśród zbiorników retencyjnych w Polsce. Koncepcja jego budowy sięga
przełomu lat 50. i 60. XX w. Wynikała ona z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej doliny Warty, gdzie niemal
każdego roku w okresie wiosennym tworzyło się wielkie rozlewisko, powodując znaczne straty w rolnictwie.
Drugim istotnym powodem jego budowy było zapotrzebowanie na wodę do systemów chłodniczych powstającego
zespołu elektrowni Pątnów-Adamów-Konin. Zbiornik Jeziorsko powstał po przegrodzeniu doliny rzeki Warty
na linii wsi Skęczniew - Siedlątków zaporą ziemną o maksymalnej wysokości 20 m i długości 2730 m oraz
wybudowaniu zapór bocznych w dolinie rzek: Pichny i Teleszyny a także zapór cofkowych w rejonie miasta
Warta (pow.sieradzki). Należy on do zbiorników wielozadaniowych, przyczyniając się do zmniejszenia zagrożenia
powodziowego w dolinie rzeki Warty, zabezpieczając wodę dla systemów chłodniczych zakładów przemysłowych
oraz na potrzeby produkcji energii elektrycznej i urządzeń rolniczych. Ponadto umożliwia on zwiększenia
przepływów rzeki Warty w okresach niżówkowych oraz poprawia warunki żeglugowe na tej rzece. Koroną zapory
biegnie droga wojewódzka nr 478, prowadząca z Dąbrowy koło Dobrej (powiat turecki) do Krępy w okolicach
Poddębic. W środkowej części zapory znajduje się punkt widokowy obejmujący zasięgiem jej górne i dolne
stanowisko. Przy parkingu na obelisku umieszczono okolicznościową tablicę upamiętniającą postać hydrotechnika
inż. Józefa Głuszaka (1917-1989), pomysłodawcę i projektanta budowli. Znajdująca się poniżej zapory Elektrownia
Wodna "Jeziorsko" o mocy 4,89 MW nie jest co prawda udostępniona do zwiedzania przez turystów indywidualnych,
często jednak stanowi się cel wycieczek objazdowych po regionie poddębickim organizowanych w ramach imprez
grupowych, np. konferencji naukowych, zjazdów branżowych itp.
Elektrownia zlokalizowana jest na terenie gminy Pęczniew, która przylegając od wschodu do Zbiornika
Jeziorsko ma spore szanse na dynamiczny rozwój turystyki wodnej. Służyć temu może istniejąca już infrastruktura
w postaci przystani jachtowej i rybackiej (wieś Pęczniew), wypożyczalni sprzętu wodnego (Pęczniew i Brzeg),
kąpieliska (Pęczniew), letniskowych obiektów noclegowych oraz sezonowej gastronomii, której specjalnością
są potrawy z miejscowych ryb (stawy hodowlane w Pęczniewie). Uzupełnienie typowej oferty turystycznej
dla letników możliwe jest dzięki stosunkowo dużemu potencjałowi kulturowemu gminy.
W pobliżu zapory, na prawym brzegu Warty położona jest niewielka wieś Siedlątków. Niewiele brakowało
aby znajdujący się w jej obrębie kościół pw. św. Marka Ewangelisty z końca XVII wieku został zatopiony
podczas budowy zbiornika, podobnie jak około 350 wysiedlonych wcześniej gospodarstw w dolinie Warty,
które znalazły się w zasięgu zalewu. Ostatecznie zdecydowano się na pozostawienie kościoła na obwałowanym
cyplu, w efekcie czego obecnie znajduje się on w depresji, poniżej zwierciadła wody w zbiorniku. Na zabytkowe
wyposażenie świątyni składa się późnorenesansowy obraz z życia św. Izydora a także pieczołowicie odrestaurowany
ołtarz główny z kopią obrazu Matki Boskiej Siędlątkowskiej (oryginalny obraz renesansowy spłonął w 1957
r.). Inne zabytki kościoła to trzy krzyże procesyjne z XVIII wieku, rzeźba św. Jana Nepomucena, rokokowa
monstrancja z 1781 roku, kielich z XVII wieku, kielich z początku XVII wieku oraz ornaty z przełomu XVIII
i XIX wieku. Ciekawostką jest iż parafia w Siedlątkowie licząca 32 rodziny jest najmniejszą parafią
w Polsce. Pierwotnie kościół znajdował się w centralnej części miejscowości, która na w spisach województwa
sieradzkiego z XV w. figuruje jako miasto. W latach 60. XX wieku na zachód od świątyni odkryto pozostałości
rycerskiej siedziby obronnej z XIV w. Odnaleziono tu m.in. unikatową zbroję rycerską. Obecnie relikty
gródka znajdują się pod wodą, na dnie Zbiornika Jeziorsko. W Pęczniewie stoi drewniany kościół
św. Katarzyny z 1761 roku, z późnogotyckim ołtarzem głównym i barokowymi ołtarzami bocznymi, który
wraz z przyległym do niego parkiem jest wpisany do rejestru zabytków województwa łódzkiego. Z kolei pobliska
miejscowość Brodnia wsławiła się za panowania Władysława Jagiełły jako miejsce polowań władcy
na grubego zwierza, w trakcie których król przebywał w specjalnie na tą okoliczność zbudowanej siedzibie.
Jej relikty oraz przynależnego do niej folwarku kryje kopiec ziemny w centralnej części wsi. Zwiedzić
należy także drewniany kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa, zbudowany ok. roku 1556
a następnie rozbudowany w 1886, z barokowym wnętrzem i zabytkowym wyposażeniem. W południowej części
Zbiornika Jeziorsko nad którą między innymi znajduje się wieś Brodnia w 1998 roku ustanowiono rezerwat
wodny i faunistyczny. Jego zadaniem jest ochrona płytkiej, cofkowej części zbiornika wraz z ostojami
wielu często rzadkich ptaków wodnych i wodno-błotnych. Jest to jedno z najbardziej cenionych w Polsce
miejsc prowadzenia specjalistycznych ale też amatorskich obserwacji ornitologicznych (ang.birdwatching).
W 2008 roku w miejscowości Borysew pod Poddębicami (dojazd z gminy Pęczniew drogami gminnymi)
został otwarty ogród zoologiczny funkcjonujący pod nazwą "ZooSafari Borysew". Zajmuje on obszar
o powierzchni 25 hektarów, na którym zgromadzono ponad 500 egzotycznych zwierząt reprezentujących 90
gatunków z pięciu kontynentów. Największą atrakcją ogrodu są białe lwy (14 osobników spośród znanych
90 na świecie) oraz białe tygrysy (bardzo rzadki wariant kolorystyczny tego gatunku drapieżnika). Ogród
zoologiczny spośród innych tego typu jednostek wyróżniają także duże i bardzo dobrze wyeksponowane wybiegi
oraz możliwość uczestniczenia publiczności w pokazach karmienia zwierząt. Na zwiedzanie obiektu, czynnego
codziennie w godzinach 10.00-18.00 należy sobie przeznaczyć co najmniej 2-3 godziny. W sezonie (trwającym
od wiosny do późnej jesieni) ogród w Borysewie jest obecnie odwiedzany przez ponad 200 tys. turystów.
Najbardziej znanym zabytkiem znajdujących się po przeciwległej stronie doliny Neru Poddębic jest
Pałac Grudzińskich. Jest on zaliczany do najpiękniejszych zabytków renesansu środkowej Polski.
Budowę pałacu rozpoczął w roku 1610 dziedzic Poddębic, wojewoda rawski Zygmunt Grudziński, zaś ukończył
ją jego syn Stefan, starosta pilski i bolimowski. Zasadniczy, renesansowy trzon dworu poddębickiego to
trójkondygnacyjny, murowany na planie prostokąta budynek. Do ściany południowej korpusu dobudowana została
dwukondygnacyjna, otwarta loggia zwieńczona manierystycznym szczytem, ze sklepieniem krzyżowym w typie
lubelsko-kujawskim, składająca się w dolnej części z trzech arkad filarowych, w górnej z podobnie dostawionymi
do arkad półkolumienkami toskańskimi. W narożniku południowo-wschodnim tej elewacji dostawiona została
pięciokondygnacyjna wieża, w pierwszych dwóch kondygnacjach założona na planie kwadratu, wyżej ośmiokąta.
Z kolei w narożniku południowo-zachodnim dobudowano siedmioboczną kaplicę. W II połowie XIX wieku do
korpusu renesansowego od strony północnej dostawiono skrzydło poprzeczne. Całe założenie architektoniczne
nawiązuje swym stylem do małopolskich dworów renesansowych i porównywane jest do willi włoskich z tego
samego okresu. W latach 2014-2015 obiekt został poddany gruntownym pracom budowlanym i konserwatorskim,
od piwnic po dach. Wewnątrz pałacu spod warstw tynku i farb odsłonięto fragmenty pięknych siedemnastowiecznych
polichromii co umożliwiło ich częściową rekonstrukcję. Remont wynikał z planowanej zmiany sposobu
użytkowania obiektu, co częściowo ograniczyło możliwość zwiedzania jego wnętrz. Obecnie mieści się tutaj
Dom Pracy Twórczej Osób Niepełnosprawnych "Kraina Bez Barier" prowadzący działalność edukacyjną.
W kaplicy pałacowej pokrytej fragmentami XVII-wiecznych fresków do niedawna mieściła się Izba Muzealna
Ziemi Poddębickiej, jednak przed remontem eksponaty zostały z niej przeniesione do Muzeum Okręgowego
w Sieradzu. Występująca obecna niewielka ekspozycja prezentuje wczesnośredniowieczne przedmioty codziennego
użytku wydobyte w trakcie archeologicznych prac ratunkowych przy budowie autostrady A2. Pałac Grudzińskich
w Poddębicach jest laureatem tegorocznego konkursu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Generalnego
Konserwatora Zabytków "Zabytek Zadbany 2016" w kategorii "Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu".
Wokół pałacu zachował się duży blisko 4 hektarowy park. Wraz z rewitalizacją parku dokonano także remontu
znajdującego się na jego obrzeżach przy ul. Mickiewicza kościoła ewangelicko-augsburskiego, zbudowanego
w 1871 roku. Obecnie znajduje się w nim Pijalnia Wód Termalnych (otwarta w sezonie od środy do
niedzieli, poza sezonem jedynie w weekendy) oraz Teatr Integracji (nieregularne kameralne wydarzenia
artystyczne).
Także przy ul.Mickiewicza w 2011 roku w Poddębicach uruchomiono kompleks trzech basenów geotermalnych
o łącznej powierzchni lustra wody 880 m² i temperaturze od 28 do 35°C. Woda wypełniająca
niecki basenowe częściowo pochodzi z otworu eksploatacyjnego o głębokości ponad 2039 m, częściowo zaś
z sieci wodociągowej. Obiekt czynny jest w sezonie wiosenno-letnim.
Na uwagę zasługują dwa drewniane kościoły występujące w rejonie Poddębic. Pierwszy z nich pw. św.
Mikołaja Biskupa z 1786 roku znajduje się w Kałowie. Zbudowany został na planie krzyża w konstrukcji
zrębowej a następnie oszalowany. Wystrój wnętrza jest generalnie barokowy. Z wyposażenia ruchomego warto
wymienić wieżyczkową monstrancję z 1620 r. Przed kościołem wybudowano dzwonnicę, konstrukcji słupowej,
oszalowaną, o dwóch kondygnacjach, nakrytą czterospadowym dachem. W roku 2011 świątynia wraz z dzwonnicą
została poddana pełnej renowacji. Nieco starszy (1745) jest kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła
w Turze (gm.Wartkowice). Wewnątrz znajduje się późnogotycka chrzcielnica kamienna z drewnianą pokrywą
klasycystyczną. Wnętrze kościoła również barokowe. Jest to budowla drewniana, o konstrukcji zrębowej,
wzniesiona na planie prostokąta. Od frontu znajduje się ganek wsparty na czterech kolumnach, zwieńczony
tympanonem. Całość wieńczy dach naczółkowy, kryty gontem.
We wsi Stary Gostków, w bardzo dobrym stanie zachował się neoklasycystyczny pałac wzniesiony
na początku XIX w., według projektu znanego warszawskiego architekta Hilarego Szpilowskiego. Jest to
obiekt dwukondygnacyjny, z wejściem ozdobionym okazałym czterokolumnowym portykiem oraz półkolistym ryzalitem
od strony ogrodu. Mieści się w nim siedziba władz gminy Wartkowice. Pałacowe wnętrza można zwiedzać w
godzinach pracy urzędu, a warto ponieważ zachowały one wiele elementów dawnego wystroju (klasycystyczna
polichromia z lat 1809-1812, wykonana w technice temperowej, pokrywająca większość ścian i sufitów pałacowych
pomieszczeń, autentyczne drewniane podłogi i inne elementy stolarki oraz zabytkowe kominki). Oprócz samej
rezydencji w skład zespołu pałacowego wchodzą dwie klasycystyczne oficyny. Budynki sąsiadują z rozległym
pałacowym parkiem ciągnącym się w kierunku rzeki Ner (liczne drzewa pomnikowe, stanowisko bluszczu
drzewiastego). W pobliżu pałacu znajduje się obelisk upamiętniający bitwę stoczoną w październiku
1914 roku pomiędzy kawalerią rosyjską a żołnierzami II batalionu 1 Pułku Strzelców Legionów Polskich,
dowodzonych przez majora Mieczysława Norwid-Neugebauera. W 1937 roku wziął on udział w uroczystości
odsłonięcia pomnika. W pobliskich Wartkowicach do 1997 roku znajdował się drewniany kościół
z 1719 roku o konstrukcji zrębowej, kryty gontem. Świątynię tą przeniesiono do Wielkopolskiego Parku
Etnograficznego w Dziekanowicach koło Gniezna.
Z kolei w niewielkim Bronowie wśród starych pomnikowych drzew zlokalizowany jest niewielki dworek, w
którym siedzibę ma Muzeum Oświatowe i Izba Marii Konopnickiej. Został on zbudowany na miejscu
dawnej drewnianej siedziby szlacheckiej, w której w latach 1862-1872 mieszkała przyszła poetka wraz z
mężem Jarosławem i dziećmi. W izbie pamięci zgromadzono dokumenty, fotografie, publikacje jej utworów,
a także XIX. w. meble i przedmioty codziennego użytku. Druga część ekspozycji poświęcona jest szkolnictwu
(rekonstrukcja klasy wiejskiej szkoły z lat 50. XX w., zbiór dawnych podręczników, świadectw, legitymacji
uczniowskich oraz dzienników klasowych. Muzeum można zwiedzać po wcześniejszym umówieniu się.
Powracając do Uniejowa warto na moment zatrzymać się Biernacicach (gm.Wartkowice) gdzie znajduje
się malownicza ruina okazałego piętrowego dworu. W połowie XIX wieku miejscowość była w posiadaniu
Feliksa Lisickiego. Był on sąsiadem Marii i Jarosława Konopnickich i drużbą na ich weselu. Ofiarował
Biernacice jako wiano córce, żonie Artura Dzierzbickiego, który stał się właścicielem Bronowa wykupionego
od Konopnickich. On też wybudował murowany z cegły dwór. Obiekt wraz z zachowanym spichlerzem należy
do osoby prywatnej, jest on jednak dobrze widoczny z drogi, przez co zabytek bez trudu można obejrzeć
zza ogrodzenia.
|
