|
Armin Mikos v. Rohrscheidt
Ze względu na swoją jednoznaczną koncentrację na dziedzictwie militarnym Szlak jest w pierwszym rzędzie atrakcyjnym obszarem recepcji dla militarnej turystyki kulturowej. Jednak w wyniku przeprowadzonego badania można wskazać także na jego atuty jako potencjalnie interesującej propozycji dla uczestników turystyki regionalnej, eventowej i kulturowo-przyrodniczej.
Militarna turystyka kulturowa.
W odniesieniu do tej gałęzi turystyki kulturowej unikatową wartość Szlaku tworzy w pierwszym rzędzie obecność w grupie jego obiektów polowych kwater dowódczych z okresu II wojny światowej, które tworzą największy historyczny kompleks dowodzenia w skali kontynentu i odegrały znaczącą rolę w przebiegu II wojny światowej na kontynencie europejskim. Wśród nich zdecydowanie wyróżnia się Wilczy Szaniec w Gierłoży, wojenna kwatera wodza III Rzeszy i miejsce historycznego zamachu na niego z dnia 20 lipca 1944. Z kolei obiekt „Quelle” w Mamerkach, dawna kwatera Dowództwa Wojsk Lądowych, jest unikatowy ze względu gigantyczne betonowe schrony – należące do najlepiej zachowanych budowli tego rodzaju i przeznaczenia na kontynencie. Gorzej zachowane – ze względu na ich planowe zniszczenie przez użytkowników podczas ewakuacji - są kwatery polowe w Pozezdrzu (Hochwald), Gołdapi (Robinson) i koło Radziejów (Wendula). Drugim interesującym aspektem dziedzictwa eksploatowanego przez szlak jest przegląd form terenowych fortyfikacji jednolitego pochodzenia (w tym wypadku – niemieckiego) z okresu około pół wieku, w tym dwóch wojen światowych. Szlak prezentuje dzięki temu obraz XX-wiecznej wojskowej myśli inżynierskiej i technicznej oraz pomysłowości rozwiązań służących skutecznemu osiąganiu celów obronnych przy zmieniających się realiach pola walki i rodzajach broni. Trzecim aspektem dziedzictwa zagospodarowanego w ramach Szlaku Fortyfikacji Mazurskich, aktualnie niekompletnym, ale możliwym do rozwinięcia w ramach ewentualnej reorganizacji systemu jest rozmaitość materialnych świadectw historycznych form fortyfikowania wykorzystywanych w regionie na długiej przestrzeni czasu: począwszy od połowy wieku XIV (Reszel, oba obiekty w Kętrzynie), przez wiek XIX (z kluczową atrakcją w postaci twierdzy Boyen w Giżycku) aż do połowy wieku XX (głównie, ale nie wyłącznie obiekty w okolicach Pisza). Wszystko to wspólnie czyni Szlak fortyfikacji Mazurskich potencjalnie atrakcyjnym obszarem prezentacji, eksploatacji i interpretacji dziedzictwa militarnego.
Kulturowa turystyka regionalna.
W regionie odbieranym powszechnie (a niesłusznie) jako obszar recepcji turystyki rekreacyjnej (teren Wielkich Jezior Mazurskich) Szlak jest logicznie opracowanym systemem eksploatacji wskazującym na dziedzictwo antropogeniczne, ściśle związane tak z jego własną historią (w tym walkami o jego opanowanie i utrzymanie) jak i jego strategicznym znaczeniem dla historycznej organizacji państwa (w tym wypadku pruskiego, a potem zjednoczonego niemieckiego). Aktualnie Szlak prezentuje wprawdzie walory o jednostronnym profilu (co jest związane z jego konsekwentną tematyzacją), niemniej w jego przestrzeni znajduje się kilka historycznych miejscowości, które – dzięki posiadaniu zabytków względnie muzeów z systematycznymi kolekcjami - przy okazji jego zwiedzania mogą stanowić obszar zainteresowania i aktywności turystów. Do takich można zaliczyć Mikołajki z ich unikatowym Muzeum Reformacji (obiektem ważnym dla zrozumienia dziejów Mazurów jako mieszkańców i gospodarzy tej ziemi), Owczarnię k. Kętrzyna z Muzeum Mazurskim, sam Kętrzyn z jego urozmaiconym zestawem zabytków (w tym własnym muzeum regionalnym) oraz Węgorzewo z muzeum etnograficznym. Ponadto dla systematycznych turystów Szlak – wspólnie z innymi regionalnymi tematycznymi systemami tego rodzaju: Szlakiem Kopernikowskim, Szlakiem Zamków Gotyckich (odcinek warmińsko-mazurski) i Szlakiem Kanału Elbląskiego - może składać się na szereg komplementarnych, gotowych propozycji zwiedzenia regionu (województwa), które łącznie umożliwiają zapoznanie się z najważniejszymi elementami jego dziedzictwa kulturowego.
Turystyka kulturowo-przyrodnicza.
Duża część przestrzeni Szlaku (gminy Ruciane-Nida, Mikołajki, Orzysz i Pisz) znajduje się na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego oraz jego otuliny. Większość jego obiektów zlokalizowana jest na terenach leśnych lub na brzegach jezior, jeden nawet na wyspie objętej ochroną przyrody. Obok Parku Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie w przestrzeni Szlaku funkcjonuje ponad 20 rezerwatów przyrody. Kilka ścieżek dydaktycznych (w Pozedrzu, Kruklankach) zlokalizowanych wokół obiektów Szlaku koncentruje się m.in. na walorach przyrodniczych. W Popielnie (gm. Ruciane-Nida) funkcjonuje systematyczna kolekcja: Muzeum Przyrodnicze. Wszystko to wspólnie, w powiązaniu z możliwościami odbycia rejsów po Wielkich Jeziorach powoduje, że w ramach zwiedzania Szlaku można odbyć ciekawą wyprawę przyrodniczą, zapoznając się relatywnie dokładnie z uwarunkowaniami środowiska, florą i fauną tego regionu. W swojej przyrodniczej ofercie przestrzeń Szlaku z pewnością ustępuje najważniejszym polskim destynacjom (w tym dobrze zorganizowanym propozycjom parków narodowych), jednak w odniesieniu regionalnym może być atrakcyjna dla miłośników przyrody– zarówno tej (jeszcze) dzikiej, jak i uporządkowanej przez człowieka.
Turystyka eventowa.
Aktualnie sam Szlak nie posiada własnej oferty imprez tematycznych dla turystów. Jednak z jednej strony w obiektach Szlaku (jak Twierdza Boyen) lub w ich otoczeniu (jak w Parczu k. Gierłoży i w Orzyszu) organizowane są eventy o tematyce militarnej, z drugiej zaś aspekt dziedzictwa, który eksploatuje badany system oraz możliwości lokalowe jego obiektów i organizacyjne jego interesariuszy mogą być podstawą i punktem wyjścia dla wykreowania serii innych imprez stacjonarnych - przykładowo w Gierłoży (związanych z zamachem na Hitlera), w Rucianem (z rekonstrukcją epizodu walk I wojny światowej) a także imprez cyklicznych o zmiennym miejscu realizacji, kierowanych do nowej grupy turystów zgodnie z (zaprezentowanymi w Raporcie) rekomendacjami rozwijania Szlaku o warstwę tzw. eksplorerską. Należy nadmienić, że w przestrzeni Szlaku organizowanych jest kilkadziesiąt imprez cyklicznych o ponadlokalnym charakterze niezwiązanych tematycznie z eksploatowanym przez ten system aspektem dziedzictwa.
Turystyka dziedzictwa kulturowego?
Niestety, obiekty Szlaku (w tym zdecydowanie do tego predestynowane Twierdza Boyen i Wilczy Szaniec) nie posiadają statusu formalnie uznanych obiektów dziedzictwa wyższej klasy (np. Pomników Historii lub choćby parków kulturowych). Pozyskanie statusu Pomnika Historii przez wymienione obiekty, a statusu parku kulturowego przez obiekty w m.in. Piszu i Rucianem-Nidzie oraz zorganizowane wokół nich trasy kulturowo-turystyczne umożliwiłoby wpisanie Szlaku do grupy obszarów docelowych atrakcyjnych wypraw również turystyki dziedzictwa kulturowego.
|
