Główna :  Dla autorów :  Archiwum :  Publikacje :  turystykakulturowa.ORG

Data wydania 29 grudnia 2018. Redaktor: Agnieszka Matusiak

Numer 6/2018 (listopad-grudzień 2018)

PROPOZYCJA SYSTEMU WALORYZACJI TURYSTYCZNO-KULTUROWEJ

Za: Armin Mikos von Rohrscheidt
TURYSTYKA KULTUROWA. FENOMEN, POTENCJAŁ, PERSPEKTYWY, Wydanie drugie, rozszerzone i uzupełnione, Poznań 2010,
s. 447-472

Użyteczność oceny potencjału turystyczno-kulturowego obszarów. Proponowany poniżej system analizy potencjału turystyczno-kulturowego mikroregionów, zastosowany w skali całego kraju może przynieść trzy zasadnicze korzyści.
Po pierwsze istnienie takiej oceny dla konkretnego (mikro) regionu może uświadomić nie tylko skalę potencjalnych możliwości, ale także istnienie braków i niedociągnięć w dziedzinie obsługi turystyki i infrastruktury jej służącej. To z kolei ułatwi odpowiedzialnym na miejscu stworzenie listy potrzeb, których stopniowe zaspokajanie (począwszy od tych, które nie wymagają wielkich nakładów) będzie coraz bardziej otwierać region na turystów kulturowych i powiększać jego siłę przyciągania w stosunku do tej grupy. Nawet w przypadku, jeśli przeprowadzona analiza nie zostanie wykorzystana dla konkretnych działań w skali regionu, jej publikacja może przyczynić się do uwrażliwienia miejscowej społeczności na jego atuty turystyczno-kulturowe. Tym samym przeprowadzenie i opublikowanie analizy, a także publiczna dyskusja nad jej wynikami może okazać się jednym z czynników, które doprowadzą w efekcie do powstania społecznego popytu na takie działania a przynajmniej zapewnią im szerszą akceptację.
Po drugie, wyniki analizy potencjału mogą także - niezależnie od podjęcia lub nie działań w skali regionu - zwrócić uwagę odpowiedzialnych za poszczególne placówki i obiekty na ewentualne niedociągnięcia i braki w sposobach ekspozycji, obsłudze turystów na miejscu, promocji lub w dziedzinie materiałów informacyjnych, a tym samym przyczynić się do poprawy istniejącego stanu w niektórych choćby aspektach.
Po trzecie, dokonywana zgodnie z przyjętymi jednolitymi kryteriami ocena potencjału turystyczno-kulturowego, może także w skali większych regionów (np. województw) i docelowo w skali całego kraju doprowadzić do powstania mapy potencjału turystyczno-kulturowego. To z kolei pozwoli na podstawie empirycznego badania, a nie uznaniowego zaszeregowania stworzyć całościowy obraz Polski jako destynacji turystyki kulturowej i wyodrębnić w odniesieniu do reszty kraju rodzaj „mocnych punktów” - regionów o najsilniejszym potencjale dla rozwoju turystyki kulturowej, a nawet jej poszczególnych typów. W oparciu o taki obraz można kształtować ofertę turystyczno-kulturową makroregionów (województw) i planować oferty dla turystyki regionalnej. Istnienie tego rodzaju mapy ułatwi w konsekwencji zintegrowane działania na rzecz rozwoju oferty przyjazdowej oraz krajowej w tym segmencie turystyki, w tym planowanie nowych szlaków tematycznych w oparciu o rozwijające się nowe jej rodzaje. Mapa potencjału turystyczno-kulturowego umożliwiłaby także organizatorom turystyki planowanie nowych tras wypraw kulturowych oraz wszelkich imprez o charakterze turystyczno-kulturowym, czyli tworzenie nowych produktów turystycznych w omawianym w niniejszym opracowaniu segmencie.
Z tego powodu należy stwierdzić, że podjęcie w każdym regionie takiej wstępnej oceny potencjału, nie wymagającej przecież zaangażowania wielu osób ani znacznych środków, jest działaniem ze wszech miar wskazanym i opłacalnym. Dokonywane zgodnie z przyjętymi jednolitych kryteriami może ono także w skali makroregionów (województw) a także docelowo w skali całego kraju doprowadzić do powstania mapy potencjału turystyczno-kulturowego, ułatwiającej zintegrowane działania na rzecz jej rozwoju ale także konkretne planowanie tras wypraw i imprez o charakterze turystyczno-kulturowym.

Obiekty analizy: powiaty. Za obiekt naszej analizy wybraliśmy jednostkę podziału terytorialnego średniej wielkości, czyli powiat (w przypadku miast wydzielonych należy analizować ich potencjał wraz z otaczającym je powiatem ziemskim). U podstaw takiego wyboru leży kilka czynników. Po pierwsze terytorium powiatu często - zwłaszcza w regionach o silnie wyodrębnionej lokalnej tożsamości kulturowej - pokrywa się z mikroregionem w jego historycznym lub kulturowym znaczeniu, co umożliwia opracowanie jednolitego planu rozwoju turystyki regionalnej na jego terenie. Po drugie, powiat jest najczęściej także jednostką o silnych wewnętrznych powiązaniach komunikacyjnych, jak komunikacja kolejowa czy autobusowa, co ma duże znaczenie w organizacji turystyki indywidualnej. Po trzecie, kompetencje władz powiatowych w dziedzinie kultury i ochrony dóbr kultury umożliwiają działania na rzecz tworzenia wspólnej oferty kulturowej, kształcenia kadry dla turystyki (np. szkoleń przewodników terenowych), działań w zakresie małej infrastruktury około-turystycznej (jak parkingi). Po czwarte: odległości pomiędzy siedzibą powiatu (czyli z reguły jego centrum kulturalnym i infrastrukturalnym) a poszczególnymi obiektami na jego terenie są na tyle niewielkie (nie przekraczają w zasadzie 20 kilometrów), że umożliwiają utworzenie pełnej oferty kulturowo-turystycznej, która da się zrealizować w ciągu jednego dnia. Jednocześnie większe odległości zniechęcają turystów indywidualnych do odwiedzenia kolejnych obiektów w jeden dzień, a tym samym zachęcają ich do pozostania na terenie powiatu i skorzystania z jego oferty noclegowej i gastronomicznej, kulturowej lub rekreacyjnej. Po piąte, na terenie powiatów istnieją z reguły wszystkie najbardziej potrzebne dla turystyki elementy infrastruktury, jak hotele, restauracje, dworce kolejowe i autobusowe, nie każda zaś gmina nimi dysponuje. Po szóste wreszcie promocja powiatu - będąca zadaniem własnym jego władz - umożliwia wspólne akcje w dziedzinie popularyzacji turystyki, w tym kulturowej na jego terenie.

Kryteria oceny: Proponowana poniżej metoda analizy obejmuje cztery podstawowe kategorie: potencjalne cele turystyki kulturowej, elementy obsługi turystycznej, pozostała oferta czasu wolnego oraz inne czynniki wpływające na turystykę kulturową. Punktacja poszczególnych czynników powinna zostać przeprowadzona najpierw osobno w poszczególnych kategoriach, a następnie zestawiona w ogólnym wyniku. Warto przy tym zastosować następujące ograniczenie: Jeśli w kategorii pierwszej (najistotniejszej z punktu widzenia atrakcyjności mikroregionu dla turystyki kulturowej) mikroregion uzyska zbyt małą liczbę punktów, należy zrezygnować z dalszej analizy. Zalecane jest robić to nawet w takim przypadku, gdy na badanym terenie znajdzie się pojedynczy obiekt o wysokiej punktacji. Wówczas można ten obiekt przedstawić jako pojedynczy ważny punkt na mapie turystyczno-kulturowej. Ma to związek z powszechną praktyką zorganizowanej turystyki: grupowe wyprawy turystyczne mogą wprawdzie uwzględniać taki cel w swoim programie, jednak poza jego zwiedzaniem nie korzystają z oferty turystyczno-kulturowej mikroregionu, zatem pojedynczy obiekt nie jest w stanie znacząco wpłynąć na zapotrzebowanie na usługi około-turystyczne i tym samym na rozwój gospodarczy regionu. Pozostałe kategorie mają znaczenie pomocnicze, określając stopień rozwoju infrastruktury służącej turystyce (kategoria II), ogólną atrakcyjność regionu w aspekcie kulturowym i czasu wolnego, bezpośrednio związanymi z turystyką kulturową i turystyką w ogólności (kategoria III) oraz obecność dodatkowych czynników, wpływających pośrednio na rozwój turystyki kulturowej w regionie. Punktacja, wyznaczona za obiekty z kategorii II, III i IV nie odzwierciedla ich rzeczywistej wartości dla regionu a jedynie ich ograniczoną rolę i komplementarne znaczenie w tym segmencie turystki. Dlatego faktyczną oceną potencjału turystyczno-kulturowego jest kategoria pierwsza i to liczba punktów w tej kategorii decyduje o zasadniczej kwalifikacji regionu.

Zastosowanie wyników analizy: Z uwagi na ograniczone ramy tego opracowania i jego zamierzony podręcznikowy charakter, nie jesteśmy w stanie dokonać całościowej analizy potencjału Polski czy choćby jednego z wielkich regionów naszego kraju. Stworzenie takiej mapy potencjału turystyczno-kulturowego pozostawiamy jako zadanie w ramach specjalnej pracy badawczej. Poniżej przedstawione zostaną jednak nie tylko teoretyczne kryteria analizy, ale także trzy przykłady ich zastosowania w odniesieniu do trzech typów mikroregionów z obszaru Wielkopolski: metropolitalnego (Poznań wraz z powiatem ziemskim), miejsko-wiejskiego o silnym potencjale turystyczno-kulturowym (powiat gnieźnieński) oraz miejsko-wiejskiego o średnim potencjale turystyczno-kulturowym (powiat wolsztyński). Zamieszczone przykłady umożliwią samodzielną analizę innych obszarów w Polsce w oparciu o przedstawione tu kryteria oraz istniejący materiał informacyjny, dotyczący konkretnego powiatu, dostępny w siedzibie władz a także zebraną na miejscu w poszczególnych obiektach dokumentację. Ocena potencjału może być także wykonywana w ramach ćwiczeń terenowych w trakcie studiów specjalistycznych turystyki kulturowej.

Zalecana częstotliwość przeprowadzania oceny: Wyniki raz dokonanej analizy potencjału turystyczno-kulturowego nie pozostają niezmienne. Dotyczy to wszystkich kategorii analizy, choć w stopniu najmniejszym pierwszej i najistotniejszej z nich. Zmiany w tej dziedzinie zachodzą stosunkowo rzadko, jednak na przykład otwarcie nowego muzeum czy galerii albo znacząca modernizacja istniejących, udostępnienie rewaloryzowanego zabytku, otwarcie szlaku turystycznego, pojawienie się nowego eventu kulturalnego czy zmiana kategorii ważnego obiektu (jak np. nadanie mu statusu Pomnika Historii) zmienia ocenę tej sfery niejednokrotnie nawet w znacznym stopniu. Częściej jeszcze zachodzą zmiany w pozostałych kategoriach: pojawiają się nowe autostrady i drogi ekspresowe, otwierane i zamykane są połączenia kolejowe, buduje się hotele i otwiera restauracje, pojawiają się nowe publikacje i otwierane są, rozbudowywane lub zamykane obiekty kulturalne, rozrywkowe czy sportowe. Z uwagi na to, dla zachowania względnej aktualności, należałoby powtarzać analizę przynajmniej w odstępnie 3-5 lat, uzupełniając poszczególne jej punkty o zyski, zmiany i straty. Powtórne przeprowadzenie analizy jest znacznie mniej pracochłonne, ponieważ może opierać się na wynikach poprzedniej, weryfikując je tylko i uzupełniając o nowe obiekty lub zmiany w poszczególnych kategoriach.


Kategorie i elementy oceny turystyczno-kulturowego potencjału mikroregionów

Wyznaczając kategorie oceny oraz liczbę punktów przyznawanych za poszczególne elementy uwzględniono najważniejsze oficjalne listy obiektów kultury (jak lista obiektów Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO i listę Pomników Historii (por. rozdz. 2.1.1.), natomiast w ocenie znaczenia obiektów kulturowych (międzynarodowego, krajowego i regionalnego), autor kierował się zasadniczo zestawieniem i trójstopniową hierarchią opartą na podziale Lijewskiego, Mikułowskiego i Wyrzykowskiego [2002, s, 181 i 185], w przypadkach muzeów i galerii także dwustopniowym podziałem zaproponowanym przez A. Steinecke¹ ustalając znaczenie pozostałych obiektów i wydarzeń zgodnie z podawaną w opracowaniach monograficznych lub na oficjalnych stronach internetowych liczbą odwiedzających w ostatnich latach. W klasyfikacji obiektów infrastruktury turystycznej i komunikacyjnej uwzględniona została oficjalna kategoryzacja (jak w przypadku hoteli), wielkość i oferta (jak w przypadku restauracji, ale także obiektów sportowych) oraz oficjalne dane użytkowe, np. rozkłady jazdy, czy odległość zgodna z atlasami drogowymi (jak w przypadku połączeń komunikacyjnych i dystansów drogowych). W kategoryzacji mniej znanych obiektów kulturowych pomocne są także dane dostępne w urzędach konserwatorów zabytków oraz urzędach władz samorządowych (gminnych i powiatowych).
Wewnętrzny podział poszczególnych kategorii na mniejsze grupy (np. IA, IIC itd.) ma dwie przyczyny. W przypadku kategorii głównej (I) ma to na celu ułatwić ocenę potencjału turystycznego w odniesieniu do poszczególnych typów turystyki kulturowej i tym samym dopomóc w ustaleniu preferencji oraz strategii rozwojowych dla turystyki w danym regionie, które mogą w ten sposób zostać zorientowane na rodzaj turystyki o faktycznie najwyższym potencjale. Wyniki liczone osobno dla poszczególnych typów obiektów mogą także zasygnalizować ewentualną tematykę szlaków turystyczno-kulturowych (por. 4.6.), do których tworzenia lub rozszerzania region może się przyłączyć na podstawie posiadanych atrakcji. W przypadku pozostałych kategorii (II, III, i IV) podział dodatkowy ma umożliwić lepszą orientację w ewentualnych brakach w poszczególnych dziedzinach potrzebnej turystyce infrastruktury lub innych powiązanych z nią ofert spędzania czasu wolnego.
W procesie oceny potencjału w przypadku niektórych miejsc i obiektów zastosowana została zasada punktowania tylko określonej liczby obiektów tego samego rodzaju. W odniesieniu do obiektów atrakcyjnych turystycznie wiąże się to z faktem, że turyści z reguły nie są w stanie zwiedzić wszystkich takich obiektów, zwłaszcza w dużych ośrodkach miejskich. Ponadto ich decyzja podjęcia podróży do danej miejscowości wynika zazwyczaj ze świadomości istnienia jednego lub najwyżej kilku takich obiektów, pozostałe zatem nie grają istotnej roli jako potencjalne „magnesy turystyczne”. W przypadku obiektów z pozostałych kategorii (np. hoteli lub restauracji) ograniczenie do kilku obiektów danej kategorii wynika z faktu, że dla turystyki kulturowej (jako zjawiska o skali mniejszej niż np. turystyka rekreacyjna) bardziej od liczby obiektów infrastruktury istotny jest fakt, że oferta noclegowa zawiera wszystkie kategorie i tym samym kieruje się do rożnych grup turystów kulturowych, a także, że oferta gastronomiczna posiada cechy autentyczności regionalnej (kuchnia regionalna, tradycyjna), mniej zaś znacząca jest liczba samych obiektów i miejsc noclegowych lub miejsc restauracyjnych, o ile tylko nie są to obiekty pojedyncze, nie gwarantujące stałej możliwości skorzystania z ich usług.

Kategoria I: Potencjalne cele turystyki kulturowej
I.A: Zabytki:
I.A. a) Obiekty sakralne:
Historyczna katedra² (12 punktów),
Historyczna bazylika³ (za pierwsze dwie, punkty tylko wówczas, jeśli nie są katedrami) (6),
Historyczny zespół sakralny⁴ dużej wielkości Z (pierwsze dwa) (6)
Mniejszy lub częściowo zachowany historyczny zespół sakralny (pierwsze dwa) (3)
Historyczna znacząca świątynia innych religii ZD⁵ (za pierwsze dwie) (6)
Sanktuarium historyczne⁶ o znaczeniu międzynarodowym⁷ (10)
Sanktuarium historyczne o znaczeniu krajowym lub regionalnym (diecezjalnym)⁸ (jedno pierwsze) (6)
Sanktuarium o znaczeniu ponadregionalnym bez historycznego kultu (za pierwsze dwa) (7)
Inne sanktuarium tej rangi lub sanktuarium o znaczeniu regionalnym bez historycznego kultu (za pierwsze dwa) (3)
Inna historyczna stale dostępna świątynia innych wyznań i religii (4)
Inna świątynia innych wyznań i religii Z (2)
Aktualna siedziba biskupia⁹ (6)
Inny obiekt sakralny o znacznych walorach architektonicznych (pierwsze trzy) (4)

I.A. b) Zamki i pałace:
Monumentalny zamek lub pałac historyczny¹⁰, miejsce ważnych wydarzeń¹¹ ZD (za pierwsze trzy) (12)
Monumentalny zamek lub pałac historyczny, ZD (za pierwsze trzy) (10)
Zamek lub pałac historyczny, miejsce ważnych wydarzeń ZD (za pierwsze trzy)(5)
Zamek lub pałac historyczny ZD (za pierwsze trzy) (3)
Zamek lub pałac stylizowany¹² D (za pierwsze dwa*) (2)
Dwór lub inna rezydencja, miejsce ważnych wydarzeń ZD (za pierwsze trzy) (6)
Ruina historycznego zamku/grodu/pałacu D (za pierwsze trzy***) (2)
Ruina historycznego zamku, pałacu, grodu niedostępna (za pierwsze trzy****) (1)

I.A. c) Inne zabytkowe obiekty architektoniczne i techniczne:
Średniowieczny cenny zespół urbanistyczny¹³ z rynkiem i ulicami, zachowany w znacznej części (za pierwsze trzy) (12)
Inny cenny zespół urbanistyczny na przynajmniej krajową skalę (10)
Historyczny zespół urbanistyczny z rynkiem, zachowany we fragmentach (pierwsze dwa) (3)
Budynek o znacznych walorach architektonicznych¹⁴, miejsce ważnych wydarzeń ZD (pierwsze trzy) (6)
Budynek o znacznych walorach architektonicznych, miejsce ważnych wydarzeń*¹⁵ Z (pierwsze dwa**) (3)
Budynek o znacznych walorach architektonicznych ZD (pierwsze trzy**) (4)
Budynek – miejsce ważnych wydarzeń ZD (pierwsze dwa***)(4)
Budynek o znacznych walorach architektonicznych Z (pierwsze trzy****) (3)
Budynek, miejsce ważnych wydarzeń Z (pierwsze dwa*****)(1)
Historyczne fortyfikacje miejskie zachowane z znacznej części ZD (4)
Znaczne fragmenty historycznych fortyfikacji miejskich (2)
Ruiny fortyfikacji miejskich (1)
Zachowane w znacznej części zespoły zabytkowe związane z dziejami innych niż polska grup etnicznych (za pierwsze dwa zespoły) (7)
Pojedyncze zabytki związane z dziejami innych grup etnicznych ZD (za pierwsze dwa*) (4)
Częściowo zniszczone lub niedostępne obiekty związane z innymi grupami etnicznymi (pierwsze dwa) (1)
Zabytek techniki/obiekt przemysłowy o znaczeniu międzynarodowym ZD (pierwszy) (10)
Zabytek techniki/obiekt przemysłowy o znaczeniu krajowym ZD (pierwsze dwa*) (7)
Zabytek techniki/obiekt przemysłowy o znaczeniu regionalnym ZD (do trzech***) (3)
Historyczna funkcjonująca stale¹⁶ linia kolejowa lub żeglugowa (tylko za przystanek początkowy lub końcowy danej linii) (6)
Historyczna funkcjonująca sezonowo lub nieregularnie linia kolejowa lub żeglugowa (lub przystanki pośrednie linii stałej) (za pierwszy przystanek** 4)

I.A. d) Obiekty militarne:
Zespół forteczny o bardzo dużym znaczeniu militarnym, zachowany w znacznej części ZD (10)
Zespół forteczny o mniejszym znaczeniu lub zachowany w mniejszej części* ZD (4)
Zespół forteczny o mniejszym znaczeniu, dostępny sezonowo lub w mniejszej części** (2)
Pojedyncze zachowane obiekty forteczne ZD (za pierwsze dwa***) (2)
Pojedyncze obiekty forteczne częściowo dostępne, ruiny fortec (pierwsze dwie****) (1)
Zachowana w dużej części, dostępna linia umocnień, ważna strategicznie (pierwsze dwie) (4)
Zachowana w niewielkiej części, dostępna linia umocnień* (2)
Pojedyncze dostępne fragmenty umocnień (pierwsze dwa)** (1)

Dodatkowe punkty za obiekty dziedzictwa kulturowego:
Obiekt Dziedzictwa Kulturowego o znaczeniu międzynarodowym ZD: UNESCO (dodatkowo 30),
Obiekt będący na polskiej liście Pomników Historii ZD (dodatkowo, jeśli nie znajduje się on na liście UNESCO) (15)
Przy braku ogólnej dostępności obiektów z tej grupy punkty są odejmowane, pozostawia się tylko 1/3 punktów przyznanych za dany obiekt, jeśli inaczej nie wskazano.

Dodatkowe punkty za wszystkie miejsca lub obiekty wpisanych powyżej klas:
Za stałych przewodników miejskich oprowadzających po obiektach lub przewodnikow obiektowych w j. polskim (za pierwsze pięć) (po 2 pkt)
Za minimum dwa języki obce w ofercie przewodników (w pierwszych pięciu obiektach) (1 pkt)
Za możliwość zamówienia przewodnika obiektowego** (pierwsze pięć) (1 pkt)
Za minimum dwa języki obce w ofercie przewodników (w pierwszych pięciu) (po 1 pkt)
Przewodniki elektroniczne po miejscu lub obiekcie (za pierwsze trzy) (1),
Mikroeventy¹⁷ oferowane podczas każdego zwiedzania grupowego miejsca lub obiektu (pierwsze 2) (po 2 pkt)
Mikroeventy dostępne na zamowienie grupowe podczas zwiedzania miejsca lub obiektu (za pierwsze 2) (po 1 pkt)
Wersje obcojęzyczne przewodników elektronicznych (przynajmniej dwie wersje obcojęzyczne, w pierwszych trzech obiektach) (dodatkowo po 1 pkt)
Własny materiał informacyjny w obiekcie, jak publikacje monograficzne, albumy (za pierwsze trzy obiekty) (1 pkt),
Własny materiał informacyjny w obiekcie w językach obcych (przynajmniej dwóch) w pierwszych trzech obiektach (1 pkt)
Za bardzo dobry (2) lub dobry (1) stan konserwacji i estetyki najważniejszych trzech obiektów (element uznaniowy) można doliczyć w sumie od 1 do 2 punktów dla całego regionu).

I.B. Miejsca historyczne lub znaczące:
I.B. a) Budowle historyczne i monumenty:
Monumenty (pomniki) o znaczeniu międzynarodowym¹⁸ (każdy) (8)
Monumenty (pomniki) o znaczeniu krajowym¹⁹ (do trzech*) (6)
Monumenty (pomniki) o znaczeniu regionalnym²⁰ (do trzech) (2)
Pomniki lub obiekty małej architektury²¹ o znaczeniu lokalnym (do trzech****) (1)
Miejsca historyczne²² o znaczeniu międzynarodowym (do trzech) (8)
Miejsca historyczne o znaczeniu krajowym (do trzech) (4)
Miejsca historyczne o znaczeniu regionalnym, (do trzech**) (2)
Miejsca związane z akcją utworów literackich o międzynarodowym znaczeniu (za pierwsze trzy) (3)
Miejsca związane z akcją utworów literackich o krajowym znaczeniu (za pierwsze trzy) (2)
Miejsca związane z biografią osób o międzynarodowym znaczeniu²³ (pierwsze trzy) (3)
Miejsca związane z biografią osób o krajowym znaczeniu²⁴ (do trzech) ZD (2)
Miejsca związane z biografią osób o krajowym znaczeniu niedostępne lub częściowo zachowane (za pierwsze dwa*) (1)
Miejsca związane z biografią osób o regionalnym znaczeniu (pierwsze dwa) (1)
Miejsca związane z biografią osób innej narodowości, ważnych w skali krajowej dla tych narodowości (za pierwsze dwa) (2)

I.B. b) Cmentarze historyczne
Nekropolia zbiorowa władców Polski (8),
Nekropolia zbiorowa innych znanych w skali kraju osobistości (do trzech) (5)
Nekropolia zbiorowa znanych osobistości w skali regionu (do trzech) (2)
Pojedyncze miejsce pochówku osobistości znanej w skali międzynarodowej (6)
Pojedyncze miejsce pochówku osobistości znanej w skali kraju (do trzech) (2)
Pojedyncze miejsce pochówku osobistości znanej w skali regionu (do trzech) (1)
Inny cmentarz zabytkowy z ciekawymi obiektami sztuki sepulkralnej*** (do dwóch) ZD (1)
Za każdy cmentarz zabytkowy lub inną nekropolię o znacznie ograniczonej dostępności²⁵ – odejmuje się połowę przyznanych punktów

I.B. c) Budowle współczesne²⁶
Budowle współczesne o bardzo wysokiej wartości architektonicznej ²⁷ D (do dwóch) – (5)
Budowle współczesne o bardzo wysokiej wartości architektonicznej (niedostępne) (do dwóch*) (2)
Budowle współczesne o wysokiej wartości architektonicznej²⁸ (do trzech**) (1)

I.C) Pojedyncze dzieła sztuki:
Pojedyncze²⁹ obiekty sztuki historycznej o znaczeniu międzynarodowym³⁰ (10)
Pojedyncze obiekty sztuki o znaczeniu krajowym (do trzech) (5)
Pojedyncze obiekty sztuki o znaczeniu regionalnym (do trzech*) (3)
Obiekty, instalacje lub zespoły sztuki współczesnej o znaczeniu międzynarodowym (9)
Obiekty, instalacje lub zespoły sztuki współczesnej o znaczeniu krajowym (do trzech*) (5)
Obiekty, instalacje lub zespoły sztuki współczesnej o znaczeniu regionalnym (do trzech**) (2)

I.D. Muzea i wystawy (w tym skanseny, galerie, muzea techniki)
Muzea o znaczeniu międzynarodowym³¹ (10)
Muzea o znaczeniu krajowym³² (do trzech) (8)
Muzea o znaczeniu regionalnym³³ (do trzech) (5)
Muzea o znaczeniu lokalnym (do trzech***) (2)
Muzea typu skansenowskiego duże³⁴ o przynajmniej regionalnym zasięgu (10)
Inne muzea typu skansenowskiego (za pierwsze dwa) (6)
Zorganizowane w ostatnim roku wystawy czasowe o zasięgu krajowym (w sumie za pierwsze trzy) (4)
Zorganizowane w ostatnim roku wystawy czasowe o zasięgu regionalnym* (w sumie za pierwsze trzy) (2)
Organizacja Nocy Muzeów w regionie na dużą skalę (ponad 10 placówek) (4)
Organizacja Nocy Muzeów w regionie na mniejszą skalę* (3-9 placówek) (2)
Lokalne izby pamięci, ogólnodostępne prywatne kolekcje pamiątek (do trzech****) (1)
Samodzielne prezentacje multimedialne (pierwsze dwie) (4)

Przy wszystkich uwzględnionych powyżej muzeach i ekspozycjach dodatkowe punkty za:
Ekspozycje i prezentacje multimedialne (do dwóch) (2)
Wersje obcojęzyczne ekspozycji i prezentacji multimedialnych (do dwóch) (za każdą 1)
Ekspozycje i prezentacje³⁵ albo samodzielne placówki muzealne związane tematycznie z innymi grupami narodowymi lub etnicznymi, dziejami innych państw lub narodów (za pierwsze dwie z objaśnieniami w innym języku) (3)
Przewodniki elektroniczne (1)
Wersje obcojęzyczne przewodników elektronicznych (do 2 języków za każdy:) (1)
Przewodnicy obiektowi stali (2)
Przewodnicy obcojęzyczni obiektowi stali za każdy język do trzech (1)
Przewodnicy obiektowi na wcześniejsze zamówienie** (1)
Przewodnicy obiektowi na wcześniejsze zamówienie w przynajmniej 2 językach obcych (w braku stałych), za każdy język do trzech (1)
Mikroeventy oferowane podczas każdego zwiedzania grupowego muzeum (pierwsze 2) (po 2 pkt)
Mikroeventy dostępne na zamowienie grupowe podczas zwiedzania muzeum (za pierwsze 2) (po 1 pkt)
Własny materiał informacyjny³⁶, wydany nie dawniej niż przed 5 laty (1)
Wersje obcojęzyczne własnego materiału informacyjnego (min.dwie wersje) (1)
Sklep muzealny otwarty w godzinach pracy muzeum (1)

Przy muzeach o znaczeniu krajowym dodatkowe punkty za:
Opis zbiorów w językach obcych (1)
Pojedyncze eksponaty (kolekcje) o znaczeniu międzynarodowym³⁷ (do dwóch) (2)

Przy muzeach regionalnych i lokalnych punkty dodatkowe za:
Stałe godziny otwarcia (1)
Pojedyncze eksponaty lub kolekcje o znaczeniu międzynarodowym (do dwóch w sumie) (2)
Pojedyncze eksponaty o znaczeniu krajowym (najwyżej jeden) (1)
Każdą wystawę tematyczną stałą powyżej czterech (do dwóch w sumie) (1)
Własny materiał informacyjny, opracowania mniejsze (broszury, foldery) (1)

I.E. Eventy kulturowe:
Regularne³⁸ eventy kultury wysokiej³⁹ o znaczeniu⁴⁰ międzynarodowym (7)
Regularne eventy kultury wysokiej o znaczeniu krajowym (do dwóch) (6)
Regularne eventy kultury wysokiej o znaczeniu regionalnym (do dwóch) (4)
Regularne eventy kultury masowej⁴¹ o znaczeniu międzynarodowym (7)
Regularne eventy kultury masowej o znaczeniu krajowym (do trzech) (6)
Regularne eventy kultury masowej o znaczeniu regionalnym (do trzech) (4)
Regularne inscenizacje historyczne lub militarne o znaczeniu międzynarodowym (7)
Regularne inscenizacje historyczne lub militarne o znaczeniu krajowym (do dwóch) (6)
Regularne inscenizacje historyczne lub militarne o znaczeniu regionalnym (do dwóch) (4)
Rzadsze⁴² eventy kultury wysokiej lub masowej o znaczeniu międzynarodowym (jeden)(4)
Regularne działanie na terenie regionu⁴³ grup inscenizacji historycznej (za pierwsze dwie) (5)
Dodatkowy punkt przyznaje się za każdy dzień trwania danego eventu kultury masowej ponad 4 dni, (jednak nie więcej niż 3 punkty w sumie)

I.F. Funkcjonujące zakłady przemysłowe:
Z ofertą turystyczną (do dwóch) (2)
Z ofertą kulturową⁴⁴ (do dwóch): (2)
Mikroeventy oferowane podczas każdego zwiedzania grupowego zakładu (pierwsze 2) (po 2 pkt)
Mikroeventy dostępne na zamowienie grupowe podczas zwiedzania zakładu (za pierwsze 2) (po 1 pkt)

Dodatek za obsługę w językach obcych: (minimum dwa języki obce) (za każdą ofertę) (1)

I.G. Kulturowo znacząca oferta przyrodnicza:
ZOO, Akwaria, Parki Dzikich Zwierząt, inne duże obiekty zoologiczne (za każdy do trzech) (4)
Park Narodowy z Muzeum Przyrodniczym na terenie regionu⁴⁵ (za każdy) (8)
Park Krajobrazowy na terenie regionu (do trzech) (2)
Rezerwat przyrody na terenie regionu (Poza Parkami Narodowymi i Krajobrazowymi) do trzech) (1)
Ogród Botaniczny, Palmiarnia, Arboretum (za pierwsze dwa obiekty) (4)
Ogród przy rezydencji, park kultywowany (za pierwsze dwa obiekty) (2)
Park miejski duży kultywowany (pow. od 4 ha) z obiektami sztuki (za pierwsze dwa) (2)
Park miejski duży, kultywowany, bez obiektów sztuki* (za pierwsze dwa) (1)
Park miejski mniejszy (powierzchnia od 1-4 ha) z obiektami sztuki** (za pierwszy) (1)

I.H. Szlaki kulturowe:
Przebiegające przez region lub jego miejscowości materialne lub realne⁴⁶ szlaki turystyczne o znaczeniu⁴⁷ międzynarodowym (8)
Przebiegające przez region lub jego miejscowości materialne lub realne szlaki o znaczeniu krajowym (za pierwsze trzy) (6),
Przebiegające przez region materialne lub realne szlaki turystyczne o znaczeniu regionalnym (za pierwsze dwa) (3)
Materialne lub realne szlaki turystyczne w regionie (własne) (za pierwsze trzy) (3)
Materialne lub realne szlaki lub trasy w poszczególnych miejscowościach regionu (za pierwsze trzy) (3)
Wirtualne szlaki turystyczne⁴⁸, przebiegające przez teren regionu (za pierwsze trzy) (2)
Wirtualne trasy tematyczne w miejscowościach regionu (za pierwsze trzy) (1)
Podziemne trasy turystyczne stale dostępne na terenie regionu (7)
Regularna oferta objazdu turystycznego z przewodnikiem (za pierwsze dwie trasy) (3)
Oferta objazdu turystycznego w przewodnikiem na zamówienie (za pierwsze dwie trasy) (1)
Dodatkowe wersje językowe oferty objazdu z przewodnikiem (za dwie pierwsze) (1)


Kategoria II: Elementy obsługi turystycznej:
II.A. Informacja turystyczna:
Informacja turystyczna na miejscu, regularnie czynna (2)
Informacja w językach obcych, (za każdy język do trzech) (1)
Przewodnicy miejscy lub terenowi na zamówienie (3)
Przewodnicy miejscy lub terenowi, (za każdy język do czterech) (1)
Aktualny⁴⁹ własny materiał informacyjny wysokiej jakości na temat regionu lub jego miejscowości (ogólnie) (2)
Wersje obcojęzyczne materiału informacyjnego wysokiej jakości (każdy język do trzech) (1)
Pozostały* aktualny materiał informacyjny⁵⁰: (1)
Wersje obcojęzyczne pozostałego materiału informacyjnego* (od dwóch języków) (1)

II.B. Infrastruktura turystyczna:
Hotele 5,4,3,2,1-gwiazdkowe, hostele, schroniska, kwatery zorganizowane⁵¹ – (za pierwsze dwa obiekty każdej kategorii) (2)
Istniejąca oferta pakietowa⁵² hoteli z usługami turystycznymi (za pierwsze dwie oferty w różnych klasach (1)
Restauracje⁵³ z autentyczną kuchnią regionalną⁵⁴, (za pierwszy obiekt) (3)
Restauracje z autentyczną krajową kuchnią tradycyjną (za pierwszy inny⁵⁵ obiekt) (2)
Inne restauracje (za pierwszy obiekt) (1)
Dodatkowe punkty za historyczne wnętrza restauracji (za pierwsze dwa obiekty) (1)
Dodatkowe punkty za ofertę kulturową w restauracji⁵⁶ (za pierwsze dwa obiekty) (1)
Dodatkowe punkty za restauracje otwarte po godzinie 22 (za pierwszą) (1)
Dodatkowe punkty za restauracje otwarte po godzinie 24 (za pierwszą) (1)
Bistra, bary (za pierwszy obiekt) (1)
Możliwość wynajęcia⁵⁷ na miejscu autokaru, minibusa, samochodu (za pierwsze dwie oferty) (2)

II.C. Infrastruktura komunikacyjna:
Lotnisko z połączeniami międzynarodowymi w odległości mniej niż 50 km od centrum regionu (1 godzina na dotarcie) (4)
Lotnisko z połączeniami krajowymi* w odległości mniej niż 50 km od centrum regionu (3)
Duży dworzec kolejowy⁵⁸ na miejscu (za pierwszy) (3)
Inny* dworzec kolejowy⁵⁹ na miejscu (za pierwszy) (2)
Dworzec autobusowy⁶⁰ na miejscu (za pierwszy) (2)
Przystanek* autobusowy⁶¹ na miejscu (za pierwszy) (1)
Port pasażerski morski⁶² na miejscu (za pierwszy) (3)
Czynna przystań* pasażerska morska lub rzeczna (za pierwszą) (1)
Autostrada lub droga szybkiego ruchu w odległości mniej niż 20 km⁶³ (za pierwsze dwie) (4)
Droga ekspresowa lub droga główna krajowa w odległości mniej niż 10 km (za pierwsze dwie) (2)
Inne połączenie* bez utrudnień dla autokarów (za pierwsze dwa) (1)
Obecność komunikacji miejskiej, gminnej, regionalnej⁶⁴ (2)
Kursy nocne komunikacji miejskiej, gminnej, regionalnej (1)
Całodobowa oferta taxi na miejscu (1)
Stała oferta powozów, bryczek i inna retro (za pierwszą ofertę) (3)
Oferta powozów, bryczek i inna retro na zamówienie (za pierwszą ofertę) (1)

II.D. Promocja turystyczna:
Samodzielny udział regionu lub wchodzących w jego skład miejscowości, gmin lub obiektów w światowych prestiżowych targach turystycznych (za każde stoisko w roku do trzech) (3)
Samodzielny udział regionu lub innych podmiotów (jak wyżej) w krajowych targach turystycznych* (za każde stoisko do trzech) (2)
Wydawanie regularnych publikacji o charakterze promocyjnym (za pierwsze 2 w ostatnim roku) (1)
Zorganizowanie podróży/wizyty medialnej⁶⁵ w ostatnich 2 latach (2)
Zorganizowanie konferencji naukowej lub popularyzacyjnej związanej z turystyką w ciągu ostatniego roku (1)


Kategoria III: Pozostała oferta czasu wolnego:
III.A. Instytucje Kultury
Teatr stały⁶⁶ (za pierwszy obiekt) (3)
Filharmonia na miejscu (3)
Stała oferta⁶⁷ koncertów muzycznych* (za pierwszą ofertę) (2)
Sezonowa oferta teatralna lub muzyczna** (za pierwsze dwie) (1)
Opera na miejscu (2)
Teatr muzyczny (operetka, rewia lub musical) na miejscu (za pierwszą ofertę) (2)
Kino stałe (za pierwszy obiekt) (2)

III.B. Atrakcje krajobrazowe:
Góry ze znakowanymi szlakami turystycznymi na terenie regionu (2)
Jeziora (zdatne do kąpieli, dostępne) ze szlakami pieszymi/rowerowymi (pierwszy akwen) (2)
Brzeg morski na terenie regionu (3)
Pomniki przyrody (za pierwsze dwa) (1)
Wieże widokowe stale dostępne (za pierwsze dwie) (1)
Możliwość zamówienia lotu turystycznego nad regionem lub miejscowością (za pierwszą) (3)

III.C. Oferta sportowa, edukacyjna i rekreacyjna⁶⁸:
Baseny kryte ogólnodostępne – (za pierwszy obiekt) (2)
Baseny otwarte ogólnodostępne – (za pierwszy obiekt przy braku basenu krytego) (1)
Plaże morskie ogólnodostępne, plaże jeziorne, rzeczne – (za pierwszy obiekt) (2)
Stała oferta kursów językowych⁶⁹ ogólnodostępnych (za pierwszą ofertę) (2)
Sezonowa* oferta kursów językowych ogólnodostępnych (za pierwszą ofertę) (1)
Stałe centra sportowe⁷⁰ z ofertą ogólnodostępną (za pierwszy obiekt) (2)
Sezonowe* centra sportowe z oferta ogólnodostępną (za pierwszy obiekt)(1)
Stadiony sportowe (za pierwszy obiekt) (1)
Szkoły i szkolenia sportowe ogólnodostępne (jeździeckie, lotnicze, inne) (pierwsze dwa) (1)
Lodowiska ogólnodostępne stałe (za pierwszy obiekt (2)
Lodowiska sezonowe* (za pierwszy obiekt) (1)


Kategoria IV: Inne czynniki wspierające turystykę kulturową:
IV. A. Instytucje w regionie:
Obecność uniwersytetu⁷¹ w regionie (za pierwszy) (4)
Obecność innej uczelni wyższej w regionie⁷² (za pierwsze dwie) (2)
Obecność siedziby władz państwowych⁷³ (5)
Obecność siedziby władz wojewódzkich (2)

IV.B. Oferta turystyki zdrowotnej w regionie:
Oficjalne kurorty⁷⁴ (za pierwsze trzy miejscowości) (4)
Sanatoria i ogólnodostępne ośrodki rehabilitacji⁷⁵ (punkty za pierwsze dwa obiekty)(2)

IV.C. Oferta turystyki biznesowej w regionie: ⁷⁶
Regularne⁷⁷ organizowanie imprez targowych o przynajmniej krajowym zasięgu (2)
Obecność krajowych central wielkich firm⁷⁸ w regionie (za pierwsze trzy) (2)
Całoroczne centra konferencyjne (za pierwszy obiekt) (3)

IV.D. Oferta shoppingu w regionie:⁷⁹
Galeria zakupów o znaczeniu regionalnym (za pierwszy obiekt) (4) za jeden następny (2)
Autoryzowany punkt sprzedaży specyficznych produktów regionalnych z patentem europejskim (za pierwszy obiekt) (2)
Autoryzowany punkt sprzedaży specyficznych produktów regionalnych znanych na skalę krajową (za pierwszy obiekt) (1),
Deptak handlowy (za pierwszy) (2)

IV.E. Zagraniczne Partnerstwa Miast i Regionów:⁸⁰
Istnienie zagranicznych związków partnerskich regionu lub jego miejscowości (pierwsze cztery) (1)



Procedura oceny potencjału mikroregionu i interpretacja wyników

Zgodnie z ogólnymi zasadami oceny potencjału turystycznego, zaprezentowanymi w przytaczanym już opracowaniu [Kaczmarek Stasiak Włodarczyk 2005, s. 57-62], procedura oceny potencjału obszaru składa się z trzech etapów:

1. etapu wstępnego, obejmującego zbieranie i weryfikację podstawowych informacji,
   
2. etapu porządkowania danych, zawierającego ustalenie rangi poszczególnych elementów potencjału i ustalenie wartości zmiennych,
   
3. etapu analizy i wniosków, zawierającego wskazania najbardziej atrakcyjnych cech analizowanego obszaru, identyfikację i podkreślenie jego mocnych i słabych stron oraz ewentualne postulaty w odniesieniu do budowy lub modyfikacji produktu turystycznego.
   

Przyjmując tę trójstopniową procedurę dla oceny potencjału obszarów, w zaproponowanej procedurze badawczej wyróżniamy trzy etapy: etap inwentaryzacji danych, etap waloryzacji oraz etap analizy i wniosków.
Ze względu na specyfikę badanej materii (walory i atrakcje interesujące turystów kulturowych) w odniesieniu do ich oceny konieczny jest odpowiedni dobór sposobów, zakresu i narzędzi zbierania informacji, opracowanie odrębnej procedury hierarchizacji zmiennych (waloryzacji potencjału obszaru) oraz koncentracja analizy poszczególnych obszarów głównie na istnieniu i funkcjonowaniu elementów odpowiadających zainteresowaniom poszczególnych form turystyki kulturowej i umożliwiających faktyczną realizację pobytu i zwiedzania.


Etap inwentaryzacji danych. Składają się na niego inwentaryzacja oraz weryfikacja danych. Inwentaryzacja obejmuje zebranie wszelkiego dostępnego materiału, dotyczącego obiektów uwzględnianych w podejmowanej analizie. Dokonuje się ono na drodze kwerendy w miejscach lokalizacji zbiorów danych, w tym w instytucjach i organizacjach służących turystyce oraz „in situ”, czyli w obiektach będących atrakcjami i w instytucjach oraz obiektach infrastruktury służących turystyce.
Kwerenda. Ze względu na ograniczenie zakresu przeprowadzanego badania (jego turystyczno-kulturowy aspekt) inwentaryzacja przeprowadzana dla celów tej analizy nie musi być pełna, jak to ma miejsce w obszarowej inwentaryzacji krajoznawczej. Ograniczony może zostać zatem konieczny dla jej realizacji materiał źródłowy. Obejmuje on w tym wypadku oficjalne rejestry (katalogi) zabytków lub ich elementy odnoszące się do badanego obszaru, istniejące opracowania naukowe dotyczące dziejów regionu i jego miejscowości, a także odnoszące się do obiektów, miejsc i wydarzeń interesujących z punktu widzenia turystyki kulturowej, oficjalne informatory turystyczne regionu lub jego miejscowości, poszczególnych placówek i obiektów, oferty biur podróży z danego regionu i proponujących podróże do tego regionu lub obejmujące go swym programem (ten materiał nie musi być wyczerpujący do celów naszej oceny, wystarczy by był możliwie najbardziej obszerny), a także aktualne (nie starsze niż około 5 lat) publikacje krajoznawcze poświęcone regionowi lub jego poszczególnym miejscowościom albo uwzględniające region.
Wizja lokalna. Posiadając materiał, który udało się zebrać w wyniku kwerendy, badający powinien odbyć szczegółowy objazd regionu, kontaktując się przy tym i zbierając brakujące oraz uzupełniające materiały w urzędach państwowych (starostwo powiatowe, urzędy gminne) i ich poszczególnych wydziałach i agendach. W szczególności w zakresie zainteresowania badającego powinny być dane nie odnoszące się bezpośrednio do samych atrakcji turystyczno-kulturowych, których nie będzie on wstanie uzyskać w samych obiektach i w innych miejscach. Są to m.. in. Informacje dotyczące publicznie dostępnych terenów zielonych, oznaczonych szlaków turystycznych, funkcjonujących usług z dziedziny infrastruktury (np. hotelowych, transportowych, gastronomicznych, sportowych, oferty kulturalnej) oraz innych potrzebnych do waloryzacji instytucji (np. funkcjonujące w regionie uczelnie). W ramach objazdu regionu należy także osobiście zwiedzić wybrane do oceny na podstawie posiadanego materiału (jeśli region ma wielką ofertę ) lub wszystkie (jeśli jest to oferta mniejsza) obiekty stanowiące potencjalne atrakcje turystyczno-kulturowe, oraz inne obiekty i miejsca o znaczeniu turystycznym, wymienione w poszczególnych kategoriach kwestionariusza oceny aby zebrać materiał informacyjny i zweryfikować na miejscu szczegóły np. takie jak rzeczywista dostępność obiektów, sposób opisu zbiorów, wystawy czasowe, przewodników i ich ofertę językową. W wybranych do oceny obiektach infrastruktury gastronomicznej należy przekonać się osobiście o faktycznym stanie oferty (np. stwierdzić na miejscu istnienie historycznego wystroju restauracji, jej regionalnego menu czy godziny otwarcia). Zaleca się także sporządzenie dokumentacji fotograficznej obiektów nie posiadających własnej dokumentacji (np. monumentów, cmentarzy, pozostałości umocnień), a także stanu konserwacji wybranych do oceny obiektów.
Uzupełnianie danych. Po wizji lokalnej badający powinien skonfrontować posiadany materiał z wymaganiami kwestionariusza waloryzacyjnego i uzupełnić posiadane informacje za pomocą zapytań, kierowanych do zarządzających poszczególnymi obiektami (przy czym informacje zawarte w portalach internetowych obiektów powinny być weryfikowane przynajmniej telefonicznie lub pisemnie, wyrywkowo także na miejscu).
Weryfikacja i konsultacje. Na podstawie materiału specjalistycznego (jak np. opracowania naukowe, raporty statystyczne instytucji badających ruch turystyczny, rejestry sanktuariów w fachowych pozycjach lub na oficjalnych stronach internetowych diecezji) a także ostatecznie na drodze konsultacji ze specjalistami (np. muzealnikiem, historykiem sztuki, historykiem regionalistą, architektem lub konserwatorem, przedstawicielem kurii biskupiej) należy ustalić rangę i klasę uwzględnianych w ocenie obiektów. Przykładowo: czy w konkretnym przypadku mamy do czynienia ze „średniowiecznym cennym zespołem urbanistycznym” czy tylko z „historycznym zespołem urbanistycznym z rynkiem”, albo czy XVII-wieczna forteca w badanym regionie to „zespół umocnień o bardzo dużym znaczeniu militarnym” czy tez „zespół umocnień o mniejszym znaczeniu”, zaś oceniany szczególnie wartościowy eksponat ma międzynarodowe, czy też może tylko regionalne znaczenie. W razie potrzeby analiza ilości i składu etnicznego wycieczek przybywających do danego obiektu np. z okresu ostatnich 12 miesięcy może być podstawą decyzji o jego zakwalifikowaniu do obiektów o znaczeniu regionalnym, ponadregionalnym czy międzynarodowym.

Etap porządkowania danych. Na tym etapie należy, traktując poszczególne obiekty, miejsca, wydarzenia i usługi jako zmienne waloryzacyjne, wpisać je do odpowiedniej kategorii formularza waloryzacyjnego i przypisać im punktację wynikającą z kryteriów zamieszczonych w wyjaśnieniach do formularza, usunąć kategorie zbędne (dla których brak obiektów w regionie) i podliczyć ogólną punktację dla regionu. Wpisując dane i nadając im punktację należy zważać na podane w przypisach do formularza szczegółowe kryteria ustalające hierarchizację zmiennych, tj. miedzy innymi określenie ich lokalnego, regionalnego, krajowego lub międzynarodowego znaczenia, sezonowości lub całoroczności funkcjonowania itd. Kryteria są tak sformułowane, ze umożliwiają ostre oddzielenie poszczególnych poziomów i tym samym łatwe zaszeregowanie zmiennych. Konstrukcja formularza waloryzacyjnego umożliwia automatyczne określenie wielkości potencjału w odniesieniu do poszczególnych kategorii na podstawie osiągniętej punktacji.

Etap analizy i wniosków. Obejmuje on najpierw a) zsumowanie punktacji uzyskanej za pomocą wyżej opisanych działań w poszczególnych kategoriach oraz całościowo dla mikroregionu, a następnie b) określenie skali potencjału, mocnych i słabych stron badanego obszaru w zakresie oferty turystyczno-kulturowej i istniejącej infrastruktury, warunków komunikacyjnych i promocji turystycznej, ewentualnie także wskazanie najważniejszych pożądanych działań, ukierunkowanych na powiększenie atrakcyjności oferty turystyczno-kulturowej, wreszcie c) wskazanie tych form turystyki kulturowej, dla których mikroregion jest lub może być (szczególnie) atrakcyjny, z wymienieniem miejsc, wydarzeń lub obiektów, które należy uważać za atrakcje najważniejsze z punktu widzenia zainteresowań tych form turystyki. Zarówno wyznaczenie wiodących form turystyki kulturowej, jak i konkretnych najważniejszych atrakcji dokonuje się na podstawie zsumowania punktów w odnośnych podkategoriach formularza waloryzacyjnego – są to te grupy obiektów lub pojedyncze obiekty, które w wyniku waloryzacji otrzymały największą liczbę punktów i jednocześnie stanową naturalne cele dla danej formy turystyki kulturowej. (np. sanktuaria, zabytkowe kościoły, muzea sztuki sakralnej, miejsca uważane za święte dla turystyki religijnej lub pielgrzymkowej).
Dla określenia potencjału turystyczno-kulturowego obszaru najistotniejsza i miarodajna jest szczególnie rozbudowana kategoria I formularza waloryzacyjnego. Pozostałe mają znaczenie pomocnicze i dostarczają informacji o ofercie uzupełniającej, istniejącej infrastrukturze turystycznej i pozostałych czynnikach mogących wpływać na wielkość ruchu turystyczno-kulturowego. Dlatego wielkość potencjału turystyczno-kulturowego wyznaczoną przez ogólną liczbę punktów należy odczytywać w następujący sposób:


Mikroregion o sumie mniej niż 100 punktów w kategorii I posiada mały potencjał turystyczno-kulturowy i nie musi być dalej oceniany. Taki region nie posiada z reguły potencjalnych możliwości rozwoju w tej dziedzinie i powinien skupić swoje ewentualne wysiłki na innych rodzajach turystyki. W takim przypadku należy jedynie sprawdzić, na jakim obiekcie lub miejscu koncentruje się największa liczba punktów z kategorii I (także punktów dodatkowych, przydzielanych za dodatkowe oferty w poszczególnych obiektach, materiał informacyjny, ofertę przewodnicką itd.), by wyznaczyć ewentualny pojedynczy punkt ogniskujący turystykę kulturową. Punkt ten może być elementem programu podróży objazdowych, lub celem jednodniowych wycieczek, podejmowanych z innych regionów, nie będzie jednak generował ruchu turystycznego do regionu. Jego istnienie i popularyzacja może wpłynąć pozytywnie na rozwój tylko niektórych związanych z turystyką usług (jak gastronomia).

Mikroregion o sumie 100-250 punktów w kategorii I posiada średni potencjał turystyczno-kulturowy, generowany w dużej mierze przez istnienie jednego typu bardzo silnych atrakcji turystyczno-kulturowych, albo kilku typów atrakcji o słabszym oddziaływaniu. W przypadku takiego regionu potrzebne będzie działanie w dwóch aspektach. Pierwszym będzie analiza pozostałych kategorii waloryzacji w celu wyznaczenia czynników wzmacniających lub osłabiających ofertę turystyczno-kulturową i wyciągnięcia ewentualnych wniosków dla celu dalszych analiz (np. analizy SWOT dla produktów turystycznych regionu) lub konkretnych działań w kierunku poprawy oferty. Druga, szczegółowa analiza wewnętrzna powinna dotyczyć pierwszej kategorii waloryzowanych obiektów i doprowadzić do stwierdzenia typu atrakcji turystyczno-kulturowych, wokół którego - jako „magnesu” turystyczno-kulturowego - można konstruować specyficzną ofertę regionu. Celem takiej oferty (np. oferty pakietowej) jest spowodowanie większego napływu turystów kulturowych do regionu, ich zainteresowanie się innymi typami oferty kulturowej i tym samym wydłużenie ich czasu pozostawania w regionie (lub odpowiednia modyfikacja programów wypraw zorganizowanych, zmierzająca w tym samym kierunku).

Mikroregion o sumie 250-450 punktów w kategorii I posiada duży potencjał turystyczno-kulturowy. Jest on generowany przez przynajmniej kilka typów silnych atrakcji turystyczno-kulturowych, wśród których może (lecz niekoniecznie musi) wyróżniać się jeden jako bardzo silny magnes turystyczny. W regionie istnieje zatem względnie zróżnicowany krajobraz kulturowy. W przypadku takiego regionu warto skupić się na tych typach turystyki kulturowej, które – mając w regionie swoją podstawę materialną w postaci atrakcji danego typu – są niedoceniane i nie dość popularyzowane albo posiadają zbyt słabe zaplecze w postaci informacji, promocji i organizacji obsługi turystycznej. Rozwijanie tych typów turystyki kulturowej w regionie może poszerzyć jego ofertę i znacznie zwiększyć ilość odwiedzających, a także przełożyć się na częstsze decyzje organizatorów turystyki i indywidualnych turystów o przedłużeniu pobytu w regionie i co za tym idzie – na pełniejsze wykorzystanie usług związanych z turystyką. W wyborze typów turystyki i produktów turystycznych, które powinny być szczególnie mocno wspierane, warto kierować się zasadą komplementarności (uzupełniania). Może to oznaczać np. wspieranie w regionie o silnej turystyce dziedzictwa kulturowego, związanej z ważną historyczną rolą danego regionu atrakcji nakierowanych na wzmożenie turystyki żywej historii, turystyki eventowej lub nawet turystyki etnicznej, o ile obecność innych grup etnicznych w dziejach tego regionu zaznaczyła się mocno i pozostawiła trwałe ślady w jego krajobrazie kulturowym. W regionach o dużym potencjale kulturowym warto także zwrócić uwagę na stan rozwoju infrastruktury służącej turystyce oraz spędzaniu czasu wolnego, w czym pomocna może być analiza punktacji kategorii II i III. Analiza sytuacji w tej dziedzinie może pomóc w podejmowaniu decyzji i tworzeniu planów regionalnych, dotyczących kierunku rozwoju infrastrukturalnego regionu.

Mikroregion o sumie powyżej 450 punktów w kategorii I posiada wielki potencjał turystyczno-kulturowy. Tworzy go przynajmniej kilka (lub nawet kilkanaście) różnych typów bardzo silnych lub silnych atrakcji turystyczno-kulturowych. W regionie znajduje się mocno zróżnicowany krajobraz kulturowy, niektóre zaś z jego atrakcji mają nie tylko krajowy, ale i międzynarodowy zakres oddziaływania i przez to budują jego znaczny potencjał w dziedzinie turystyki przyjazdowej. Zazwyczaj taki region posiada także duże znaczenie historyczne w skali kraju. W odniesieniu do takiego regionu warto przeprowadzić dokładniejszą analizę czwartej kategorii waloryzacyjnej w celu ustalenia ewentualnych braków lub niewykorzystanych dla celów turystyki kulturowej elementów tej kategorii (np. wykorzystania uczelni, wymian międzynarodowych, przedsięwzięć władz publicznych i generowanego przez nie ruchu osób jako potencjalnego rezerwuaru turystów kulturowych). Należy także zanalizować te działy turystyki kulturowej, które mogłyby być komplementarne wobec wiodących typów oferty kulturowej regionu i skupić się na ich rozwijaniu. W oparciu o taki region z jego silnym i wieloaspektowym potencjałem możliwa jest także (we współpracy z sąsiednimi a nawet dalszymi regionami) budowa ciekawej i zróżnicowanej tematycznie oferty turystyki miejskiej, a także studyjnej lub tematycznej (tej ostatniej także za pomocą szlaków tematycznych), opartej m.in. na wątkach historycznych, biograficznych, literackich, muzealnych i innych. Tym samym region może stać się w dziedzinie turystyki kulturowej jednym z liderów rozwoju dla własnego makroregionu lub w skali całego kraju. Również w odniesieniu do tak silnych regionów istnieją zapewne mankamenty w konkretnych dziedzinach i aspektach obsługi turystycznej, promocji lub nawet infrastruktury. Warto zatem w oparciu o analizę wszystkich ocenianych elementów kategorii II, III i IV odnaleźć te słabości, poddać je i ich przyczyny bardziej szczegółowym badaniom i przedstawić je organom lub osobom, odpowiedzialnym za konkretne obiekty lub placówki albo za rozwój turystyki w regionie, aby mogły one podjąć działania zmierzające do ich szybkiego (jeśli nie wymaga to większych kosztów i dłuższego czasu) lub stopniowego usuwania.

1 Por. Steinecke 2007, s. 131-132 dzieli muzea u inne obiekty kultury na placówki o znaczeniu lokalnym i regionalnym, przyciągające głównie turystów z bliższego terytorium oraz muzea o znaczeniu ponadregionalnym i międzynarodowym, z dużym udziałem turystów spoza regionu i zagranicznych wśród zwiedzających.

2 Określenie „historyczna katedra” oznacza tu świątynię wybudowaną pierwotnie jako kościół biskupi.

3 Określenie historyczna bazylika oznacza tutaj kościół pochodzący najpóźniej z wieku XVIII posiadający tytuł bazyliki

4 Jako zespół sakralny określamy tutaj klasztory, opactwa, kalwarie i inne. Punktacja przyznawana jest im niezależnie od punktacji za główny kościół, o ile należy on do jednej z wyższych klas (katedra lub bazylika). W przypadku zespołów sakralnych z wieloma budynkami, kapliczkami lub pomnikami nie przyznaje się już punktów za pojedyncze obiekty.

5 Oznaczenie „Z” oznacza dobry stopień zachowania zabytku, „D” oznacza ogólną dostępność obiektu. Obiekt dostępny to taki, w którym może odbyć się zwiedzanie w podanych godzinach bez specjalnego zapowiadania i rezerwacji dla turystów indywidualnych, natomiast dopuszcza się ewentualną konieczność rezerwacji dla grup turystycznych.

6 Sanktuarium historyczne – tu: funkcjonujący ośrodek kultu więcej niż lokalnego znany już przed końcem XVIII wieku

7 Za posiadające znaczenie międzynarodowe należy uważać następujące sanktuaria i miejsca święte w Polsce: klasztor Jasna Góra w Częstochowie (maryjne), zespół sakralny w Krakowie-Łagiewnikach (chrystologiczne), klasztor w Niepokalanowie (Św. Maksymiliana M. Kolbego), archikatedrę w Gnieźnie (św. Wojciecha).

8 Regionalne (diecezjalne) znaczenie sanktuarium ustala się na podstawie jego zaliczenia przez władzę odnośnego Kościoła do grupy sanktuariów o znaczeniu diecezjalnym poprzez formalny wpis na listę takich sanktuariów. Za wiarygodną dokumentację tego faktu można uznać wzmiankę na oficjalnym portalu internetowym danej diecezji (umieszczenie w spisie sanktuariów diecezjalnych lub wzmiankę o obiekcie z użyciem w stosunku do niego wyrażenia „sanktuarium diecezjalne”).

9 Siedziba biskupia może przyciągać turystów religijnych i kulturowych z uwagi na uroczystości lub organizowane kongresy o charakterze pobożnościowym lub teologicznym.

10 Pojecie „zamek lub pałac historyczny” oznacza tutaj obiekt tego rodzaju, zbudowany przed połową XIX wieku w jednym z historycznych stylów architektury europejskiej (romańskim gotyckim, renesansowym, barokowym, rokokowym lub klasycystycznym), zachowany choć w części w stanie oryginalnym.

11 W razie wątpliwości, zaliczenie do „ważnych wydarzeń” może dokonać się w oparciu o kryterium edukacji akademickiej lub kryterium edukacji powszechnej (por. kat. 1. B. a).Odpowiednio do odniesienia tych kryteriów (ustalających znaczenie międzynarodowe lub krajowe) za ważne należy uznać wydarzenia znaczące w skali międzynarodowej lub krajowej.

12 Za obiekt stylizowany uważa się tutaj obiekt pochodzący z II polowy XIX w., z XX wieku lub współczesny, nawiązujący swym stylem architektonicznym do jednego lub kilku ze stylów historycznych. Będą to zatem obiekty wzniesione w jednym ze stylów historyzujących lub w stylu eklektycznym.

13 Historyczny zespół urbanistyczny oznacza tu zespół powstały nie później niż do końca XVIII wieku

14 Budynkiem o znacznych walorach architektonicznych jest tutaj dowolny budynek nie należący do żadnej z wyżej wymienionych kategorii budowli, zbudowany w dowolnym okresie. Walory architektoniczne i ich ranga mogą być określane za pomocą fachowych przewodników, rejestru zabytków lub nawet empirycznie za pomocą liczby zainteresowanych nimi grup zwiedzających. W ostateczności rangę można wyznaczyć po konsultacjach ze znawcami architektury i/lub historii sztuki, opierając się na ich autorytecie.

15 Gwiazdka oznacza, że obiekty danej kategorii należy punktować, jeśli nie było wystarczająco dużo obiektów poprzedniej (wyższej) kategorii, by wyczerpać limit, dwie gwiazdki oznaczają, że punktuje się obiekty danej kategorii, jeśli poprzednie dwie kategorie nie wyczerpały swojego punktowanego limitu, trzy i cztery gwiazdki odnoszą się odpowiednio do limitu trzech i czterech wyższych kategorii.

16 Za funkcjonowanie stałe uważa się tu minimum trzy kursy w tygodniu przez okres przynajmniej 8 miesięcy w roku.

17 Pojęcie mikroeventu zostało wyjaśnione w rozdziale 4.2.2.

18 Znaczenie międzynarodowe monumentów lub miejsc określa się na podstawie kryterium edukacji akademickiej [kea]. Badanie spełnienia tego kryterium ma na celu określenie znaczenia wydarzenia historycznego, które jest związane z obiektem lub miejscem.. Ustalenia międzynarodowego znaczenia dokonuje się przez sprawdzenie przez wskazanie dwóch zagranicznych i obcojęzycznych publikacji naukowych poświęconych danej dziedzinie i zawierających uznanie ponadnarodowego znaczenia danego wydarzenia, albo jednej biografii naukowej poświęconej danej postaci lub monografii poświęconej danemu obiektowi czy wydarzeniu i zawierającej uzasadnienie ponadnarodowego znaczenia albo znaczenia osoby, obiektu czy wydarzenia w danej dziedzinie. Przy pozytywnym wyniku badania wydarzenie zostaje uznane za znaczącą w danej dziedzinie, a obiekt związany z jej biografią lub badanym wydarzeniem może zostać uwzględniony jako zmienna w formularzu waloryzacyjnym z przydzieleniem odpowiedniej punktacji.

19 Znaczenie krajowe monumentów lub miejsc określa się na podstawie kryterium edukacji akademickiej [kea] lub kryterium edukacji powszechnej [kep]. Ustalenie znaczenia krajowego na podstawie [kae] Ustalenie krajowego znaczenia dokonuje się przez sprawdzenie przynajmniej dwóch różnych polskich podręczników akademickich lub licealnych (np. podręcznika historii, wiedzy o kulturze, języka polskiego) w odnośnej dziedzinie na obecność wzmianki o danym wydarzeniu lub miejscu. Ustalenie znaczenia krajowego na podstawie [kep] dokonuje się przez sprawdzanie aktualnie zatwierdzonych do użytku polskich podręczników do szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej typu ogólnego (gimnazjum) w zakresie historii, wiedzy o społeczeństwie lub języka polskiego na obecność wzmianek o odnośnym wydarzeniu. Jeśli w dwóch różnych podręcznikach (także do tej samej klasy), takie wzmianki zostaną znalezione, osobę uznaje się za znaną w skali kraju, a związanemu z nią obiektowi biograficznemu przyporządkowane zostaje znaczenie krajowe i może on być włączony do formularza waloryzacyjnego z przydzieleniem odpowiedniej punktacji. W przypadku wykonywania analizy dla celów naukowych w takim przypadku w kwestionariuszu obok nazwy obiektu lub miejsca wstawia się oznaczenie kryterium [kea] lub [kep], natomiast w przypisie podaje się odsyłacz bibliograficzny do odnośnych podręczników.

20 Znaczenie wyrażeń „region” i „regionalny” odnosi się tu do skali regionu historycznego, czyli obszaru porównywalnego wielkością z województwem.

21 Jako obiekty małej architektury określamy tu ustawione samodzielnie posągi, popiersia, figury, fontanny itp.

22 Jako miejsca historyczne określamy miejsca bitew, zawarcia układów, martyrologii, ważne dla literatury, miejsca długoletniego przebywania lub śmierci ważnych osób. Punktacja zostaje im przydzielona, o ile nie były punktowane w poprzednich kategoriach w podklasie „miejsce ważnych wydarzeń”.

23 Potwierdzenia międzynarodowego znaczenia osoby można dokonać w dwojaki sposób: przez przeprowadzenie dowodu na podstawie kryterium edukacji akademickiej [kea] lub kryterium wyróżnienia osoby [kw]. Dowód z kryterium edukacji akademickiej przeprowadzany jest podobnie jak w przypadku monumentów i miejsc historycznych (por. wyżej). Dowód na podstawie kryterium wyróżnienia osoby [kw] przeprowadza się przez sprawdzanie, czy tej osobie przyznano najbardziej prestiżową nagrodę międzynarodową w danej dziedzinie. W takim przypadku osoba ta zostaje uznana za znaczącą w danej dziedzinie. Za najbardziej prestiżowe uznano: Nagrodę Nobla we wszystkich dziedzinach, w których jest ona przyznawana, nagrodę Oscara w dziedzinie sztuki filmowej, nagrodę Pulitzera w dziedzinie dziennikarstwa, nagrodę Tempeltona w dziedzinie nauk teologicznych, Medal Fieldsa w dziedzinie nauk matematycznych, Europejską Nagrodę Teatralną w dziedzinie sztuk teatralnych, nagrodę Pritzkera w dziedzinie architektury, nagrodę Polarpris w dziedzinie muzyki, złoty medal olimpijski lub oficjalnie udokumentowany rekord świata w dziedzinie sportu. Możliwe jest dołączenie innych prestiżowych nagród, powszechnie uznanych za najbardziej prestiżowe w danej dziedzinie, co wymaga osobnego odnotowania w formularzu waloryzacyjnym. Osoba wyróżniona jedną z wymienionych nagród zostaje uznana za znaczącą w danej dziedzinie, a obiekt związany z jej biografią może zostać uwzględniony jako zmienna w formularzu waloryzacyjnym, z przydzieleniem odpowiedniej punktacji. W przypadku uznania międzynarodowego znaczenia osoby przez [kw] lub [kzo], w analizie dokonywanej dla celów naukowych przy jej nazwisku w formularzu waloryzacyjnym stawia się odpowiednie oznaczenie kryterium, w przypisie zaś przytacza odsyłacz bibliograficzny do opinii o znaczeniu lub datę przyznania danej nagrody.

24 Ustalenia krajowego znaczenia osób dokonuje się na drodze dowodu z kryteriów [kea] lub [kep], z zastosowaniem procedur jak w przypadku obiektów i miejsc, badając podręczniki na obecność wzmianki o danej osobie. W stosunku do osób, które były historycznymi głowami państwa polskiego lub innych państw uznano historyczne znaczenie obiektu posiadającego odniesienie do nich w zakresie znaczenia krajowego lub dla grupy etnicznej za dowiedzione w ramach tego kryterium i nie stosowano dodatkowego potwierdzenia.

25 Znacznie ograniczona dostępność obiektu oznacza np. brak otwarcia w określonych godzinach, konieczność zamawiania otwarcia obiektu przed odwiedzeniem go.

26 Za budowle współczesne uważa się tutaj wszelkie realizacje architektoniczne, wzniesione po roku 1989.

27 Za budowle o bardzo wysokiej wartości architektonicznej uważa się dzieła architektów o międzynarodowej sławie lub budowle o pionierskim charakterze.

28 Za budowle o wysokiej wartości architektonicznej uważa się budynki pionierskie w skali kraju lub o bardzo wysokiej estetyce, stwierdzanej zgodnie przez specjalistów w dziedzinie architektury. W celu potwierdzenia tej wartości należy wskazać opublikowaną opinię specjalisty lub w jej braku pisemną opinię w tej samej kwestii, sporządzoną dla celów oceny potencjału.

29 Pojedyncze obiekty sztuki to umieszczone poza wystawami muzealnymi i galeriami, w przypadku najwyższych dwóch klas zaszeregowania ich znaczeniach (międzynarodowego i krajowego) punktujemy je niezależnie od punktacji obiektu, w którym się znajdują (np. Drzwi Gnieźnieńskie, Ołtarz Wita Stwosza)

30 Znaczenie obiektów sztuki w skali krajowej lub międzynarodowej może być potwierdzone przez [kea] lub [kep]. W takim przypadku należy to zaznaczyć i udokumentować tak samo, jak w przypadku obiektów i miejsc. (por. kat. 1.B a).

31 Międzynarodowe znaczenie muzeów może zostać ustalone na drodze kryterium edukacji akademickiej [kea] , ze wskazaniem przynajmniej trzech podręczników lub oficjalnych dokumentów instytucji międzynarodowych, potwierdzających znaczenie danej placówki i jej zbiorów (UNESCO, ICOM itd.). W analizie przeprowadzanej dla celów naukowych należy wskazać symbol tego kryterium [kea] przy nazwie obiektu, a odsyłacze do opracowań uzasadniających rangę obiektu umieścić w przypisie.

32 Potwierdzeniem krajowego znaczenia muzeum jest ich obecność na ministerialnej liście muzeów (dla znaczenia krajowego) w Państwowym Rejestrze Muzeów, utrzymywanych przez władzę centralną (ministerstwo odpowiednie do spraw kultury). Aktualny spis tych placówek znajduje się na oficjalnym portalu www Ministerstwa KiDN; w dniu weryfikacji przez autora (16.11.2009) znajdowało się na tej liście 99 muzeów. Drugim sposobem potwierdzenia krajowego znaczenia placówki i zbiorów może być posiadanie w formalnie zatwierdzonej i publicznie używanej nazwie muzeum przymiotnika „narodowe” (co oznacza uznanie ich zbiorów za szczególnie znaczące przez centralną władzę publiczną); powodem takiej decyzji jest fakt, że w przypadkach obiektów z tej grupy przyznanie statusu „muzeum narodowego” opiera się na uprzednio przeprowadzonych badaniach lub ekspertyzach ustalających znaczenie obiektu.

33 Regionalne znaczenie placówek muzealnych wystarczająco dokumentowane jest przez a) ich obecność na listach muzeów pozostających pod zarządem i opieką urzędów marszałkowskich poszczególnych województw, albo b) używanie przez placówkę w formalnie zatwierdzonej i publicznie stosowanej nazwie przymiotnika „okręgowe”, oznaczającego uznanie ich znaczenia przez władzę publiczną i objęcie nadzorem oraz opieką przez tę władzę ze względu na ich znaczenie, albo c) ranga muzeum diecezjalnego (potwierdzona oficjalnym używaniem przez obiekt przymiotnika „diecezjalny”) zostaje uznana za spełnienie kryterium zaliczenia obiektu dla placówek muzealnych o znaczeniu regionalnym; podstawą takiej decyzji jest znaczenie ich zbiorów w dziedzinie turystyki religijnej.

34 Za skansen duży uważa się tu placówkę z minimum 20 obiektami dużej architektury (budynkami).

35 Do ekspozycji tematycznie związanych z dziejami innych grup narodowych można doliczyć także samodzielne poświęcone im muzea (jak. Np., Muzeum Bambrów Poznańskich, Muzeum Żydowskie na Kazimierzu w Krakowie), wówczas mogą one być liczone dodatkowo, o ile nie zostały już uwzględnione wśród waloryzowanych muzeów

36 Za własny materiał informacyjny muzeum, skansenu lub galerii uważamy wielostronowe (pow. 15 stron) i wielobarwne informatory, albumy, katalogi zbiorów oraz wszelkie monografie na temat placówki, jej dziejów i zbiorów.

37 W ocenie międzynarodowego lub ogólnokrajowego znaczenia eksponatów decydujący jest stopień rozpoznawalności eksponatu poza granicą lub na terenie kraju poza regionem, wyrażający się jego częstą obecnością w katalogach sztuki, podręcznikach szkolnych lub ogólnych akademickich podręcznikach sztuki.

38 Regularność oznacza tu odbywanie się danego wydarzenia o znaczeniu międzynarodowym przynajmniej co 2 lata, zaś eventu o znaczeniu krajowym i regionalnym: co roku.

39 Za eventy kultury wysokiej uważamy tu np. festiwale muzyki klasycznej: operowej, symfonicznej, kameralnej i chóralnej, muzyki sakralnej, festiwale teatralne i filmowe, wielkie czasowe wystawy sztuki profesjonalnej.

40 Znaczenie eventu może być ustalone na dwojakiej drodze. Pierwszą możliwość stanowi jego uzasadnienie na drodze opinii specjalisty. W tym celu konieczne jest wskazanie monografii lub artykułu naukowego, odnoszących się do badanego eventu i uznających jego znaczenie w skali regionalnej, krajowej lub międzynarodowej. W braku takich opracowań możliwe jest wskazanie na inną publikację z danej dziedziny literatury naukowej, uznającą znaczenie eventu w tej samej skali. W ostateczności za kryterium uznania może posłużyć przedstawienie przynajmniej trzech przewodników turystycznych, odnoszących się do odnośnego szlaku lub regionu albo do całej Polski, opublikowanych przynajmniej w trzech różnych krajach i wskazujących na znaczenie lub atrakcyjność danego eventu w odniesieniu międzynarodowym, do kraju lub regionu. W braku takich opracowań rangę eventu można ustalić za pomocą potwierdzenia, że więcej niż połowa jego aktywnych uczestników (wykonawców) pochodzi z terenu Polski spoza danego regionu (w tym przypadku może być uznana ranga krajowa imprezy) lub spoza Polski (wówczas można uznać międzynarodową rangę wydarzenia), albo spoza powiatu, gdzie odbywa się event (znaczenie regionalne). W analizie dokonywanej dla celów naukowych potwierdzenie tego faktu może być przeprowadzone przez wskazanie opublikowanych programów ostatniej edycji danego eventu.

41 Przykładowe eventy kultury masowej to: festyny organizowane w skansenach, festyny i duże wystawy sztuki ludowej, festiwale muzyki popularnej, święta miejskie itd.

42 Odbywające się rzadziej eventy punktuje się, gdy ostatni miał miejsce nie dawniej niż 5 lat przed dokonywaniem waloryzacji.

43 Za regularną działalność grupy inscenizacji historycznej uważa się zorganizowanie lub udział w przynajmniej dwóch pokazach w ciągu roku na terenie własnego regionu.

44 Przez ofertę turystyczną zakładu rozumie się możliwość zwiedzania z przewodnikiem, przez ofertę kulturalną rozumie się stałą lub regularnie powtarzalną ofertę kulturalną (jak koncert, festyn,, muzeum zakładowe lub wystawa) na terenie zakładu

45 Za położenie na terenie regionu uznaje się stan, gdy przynajmniej 10% obszaru chronionego znajduje się na terenie regionu.

46 Szlaki oznaczone w terenie i z obiektami dostępnymi w wyznaczonym czasie należy zaliczyć do szlaków realnych . Za kryteria szlaku materialnego będziemy tu uważać: jednolite oznaczenie obiektów szlaku na miejscu, dostępność obiektów dla turystów, istnienie własnej literatury na temat szlaku oraz aktualna informacja na temat oferty szlaku. Na temat szlaków materialnych, realnych i wirtualnych por. rozdz. 3.4.

47 Za kryterium znaczenia szlaku przyjmuje się zasadniczo jego zasięg (np. regionalny, międzynarodowy). Znaczenie szlaku może jednak zostać określone jako wyższe niż jego fizyczny zasięg, o ile istniejące fachowe opracowania na temat szlaku lub jego tematyki jednoznacznie wskazują na takie znaczenie (np. krajowe). W takim wypadku należy wpisać szlak do kategorii odpowiednio wyższej i w analizie dokonywanej dla celów naukowych w przypisie przytoczyć dane bibliograficzne przynajmniej dwóch opracowań naukowych, uznających takie znaczenie szlaku lub jego deklarowanej tematyki. Przykładowo w odniesieniu do szlaków historycznych potwierdzona krajowa skala znaczenia osób lub wydarzeń stanowiących podstawę deklarowanej tematyki szlaku o zasięgu regionalnym może być podstawą do uznania go za szlak o znaczeniu krajowym (np. Szlak Piastowski). Podstawę do określenia wyższego znaczenia szlaku może stanowić także unikalność jego tematyki w skali kraju, potwierdzona przez zawarte w publikacjach naukowych opinie przynamniej dwóch specjalistów i połączona z krajową skalą rozpoznawalności przynajmniej niektórych obiektów szlaku, potwierdzoną na podstawie osobnych opisów tych obiektów, zawartych z minimum 2 przewodnikach turystycznych po Polsce lub krajowych atlasach turystycznych.

48 Wirtualny szlak turystyczny to podana do publicznej wiadomości i aktualna oferta tematycznego oprowadzania lub objazdu na wskazanej trasie. Więcej na ten temat por. rozdz. 4.6.

49 Za kryterium aktualności materiału informacyjnego przyjmuje się trzy lata od daty wydania. Za materiał informacyjny wysokiej jakości uważa się kolorowe albumy z opisami, wielostronicowe (pow. 30 stron) ilustrowane monografie i przewodniki.

50 Do pozostałego materiału informacyjnego zaliczamy ulotki, kolekcje zdjęć bez opisów itd.

51 Za kwatery zorganizowane uważa się tu pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne lub systemy wynajmu mieszkań

52 Jako ofertę pakietową rozumiemy tu opublikowana ofertę usług hotelowych w powiązaniu z minimum jednym elementem oferty gastronomicznej (nie licząc śniadania) oraz minimum jednym elementem oferty turystycznej (np. wycieczka lub usługi przewodnickie na miejscu)

53 Za restauracje uważa się tu obiekty z rozwiniętym menu (minimum rożnych 10 potraw), stałą obsługą kelnerską oraz osobną salą konsumpcji dla grup zorganizowanych z minimum 35 miejsc.

54 Za autentyczną ofertę kuchni regionalnej lub krajowej uważa się obecność minimum 4 autentycznych potraw regionalnych lub odpowiednio krajowych w menu restauracji

55 Określenie „inny” oznacza tutaj, że lokal zaliczony do tej grupy powinien nie być tożsamy z lokalem z grupy poprzedniej. Jeśli nie ma takiego innego lokalu, punktów nie przyznaje się.

56 Dodatkowa oferta kulturowa restauracji to m.in. regularny akompaniament muzyczny, wieczory muzyczne, dancingi lub występy artystów albo zespołów regionalnych

57 Za możliwość wynajęcia środka transportu uważa się ofertę aktualna, ogólnie dostępną, publicznie ogłoszoną

58 Za duży dworzec kolejowy uważa się tu taki na którym zatrzymują się pociągi pasażerskie wszystkich klas a liczba połączeń wynosi przynajmniej 6 dziennie w obie strony w minimum 3 rożnych kierunkach

59 Za inny dworzec kolejowy uważa się tu taki, który posiada przynajmniej 2 połączenia dziennie w obie strony

60 Za dworzec autobusowy uważa się tu taki przystanek, który posiada przynajmniej 6 różnych połączeń dziennie w obie strony w przynajmniej trzech różnych kierunkach

61 Punkty za przystanek autobusowy przyznajemy wtedy, gdy znajduje się on w miejscu odległym mniej niż 1 km od jednej z głównych atrakcji turystycznych regionu i posiada minimum dwa połączenia w obie strony dziennie.

62 Za port pasażerski uważa się tu port dysponujący dworcem i przynajmniej trzema połączeniami w obie strony na przynajmniej dwóch różnych kierunkach dziennie

63 Odległość autostrady lub drogi liczy się od centrum regionu lub jednego z jego głównych obiektów turystyczno-kulturowych

64 Punkty za komunikację lokalną przyznaje się, gdy jej linie przynajmniej 2 razy w dzień docierają do trzech głównych obiektów kulturowo-turystycznych regionu.

65 Podróż medialna to zorganizowana przez region, jego miejscowości lub wspólnie z nie więcej niż dwoma innymi regionami sponsorowana w całości lub w znacznej części trasa promocyjna dla przedstawicieli prasy i innych mediów z kraju lub zagranicy, której celem lub jednym z głównych celów jest region lub jego miejscowości albo obiekty na jego terenie.

66 Za teatr stały uważa się placówkę teatralną, która oferuje przedstawienia co najmniej dwa razy w tygodniu przez okres minimum 8 miesięcy w roku.

67 Za ofertę stałą koncertów i innych wydarzeń kulturalnych uważa się taką, która proponowana jest przynajmniej dwa razy w tygodniu przez okres minimum 8 miesięcy w roku

68 Niewielka ilość punktów przyznanych za obiekty tej kategorii wynika z ich jedynie uzupełniającego znaczenia dla oferty turystyki kulturowej

69 Oferta stała kursów językowych powinna obejmować cały rok, także przynajmniej znaczna część okresu wakacyjnego

70 Do centrów sportowych zaliczamy np. OSiR, stoki narciarskie z wyciągami, zespoły basenów sportowych i inne centra uprawiania przynajmniej trzech różnych rodzajów sportów. Trzy osobne oferty uprawiania różnych rodzajów sportów na terenie regionu można zaklasyfikować jako istnienie jednego centrum sportowego.

71 Za obecność uniwersytetu uważamy jego główną siedzibę, z kolei duże wydziały zamiejscowe (minimum 400 studentów i osobne zarządzanie filią na miejscu) traktujemy tak, jak pozostałe wyższe uczelnie.

72 Uniwersytety i inne uczelnie wyższe tworzą popyt turystyczno-kulturowy przez organizowanie konferencji naukowych, których uczestnicy korzystają licznie z oferty turystyczno-kulturowej a także przez ofertę kursów językowych lub stypendiów dla studentów zamiejscowych, których beneficjenci są uczestnikami turystyki edukacyjnej.

73 W regionach będących siedzibą władz państwowych lub regionalnych istnieje silny impuls do uprawiania turystyki kulturowej i popyt na usługi z nią związane z okazji wizyt oficjalnych lub wymian grupowych związanych z międzyregionalnymi związkami partnerskimi.

74 Oficjalne kurorty to miejscowości, posiadające formalny status kurortu przyznany przez administrację państwową.

75 Placówki rehabilitacji generują ruch turystyczno-kulturowy na miejscu i zwiększają popyt na usługi tego rodzaju. Dzieje się tak nawet w przypadku ośrodków rehabilitacyjnych dla osób obłożnie chorych, gdyż wówczas potencjalnymi adresatami tej oferty mogą być osoby ich odwiedzające.

76 Turystyka biznesowa generuje pewien popyt na usługi turystyczno-kulturowe zwłaszcza w postaci zwiedzania pod kierunkiem przewodników oraz odwiedzania niektórych obiektów kulturalnych

77 Przez regularne organizowanie imprez targowych rozumie się tutaj zorganizowanie minimum trzech imprez w różnych branżach w ciągu roku

78 Za wielką firmę na terenie regionu uważamy tutaj taką, która w swojej centrali znajdującej się na terenie regionu zatrudnia w sferze poza produkcyjnej minimum 50 osób.

79 We współczesnej turystyce kulturowej shopping odgrywa coraz większa rolę, stając jest integralnym elementem turystyki miejskiej. Atrakcyjna oferta ciekawych zakupów może mieć pewna siłę przyciągania dodatkowych turystów, z których część korzysta także z oferty turystyczno-kulturowej (por. rozdz. 2.3.1.).

80 Partnerstwa pomiędzy ośrodkami miejskimi i regionami generują w ograniczonym stopniu ruch turystyczno-kulturowy.
 

Nasi Partnerzy